Læknablaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 30

166
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
vörum, sem ágerist og breiðist út f tungu og
kinnar. Ógleði getur fylgt. Eitranir af völdum
0,3-0,8 mg eru almennt hættulitlar og líða hjá á
tveimur til fjórum klukkustundum (7).
Við neyslu 1-2 mg af akonitíni verða eitur-
hrif magnaðri og fram koma tilfinningaglöp
(paraesthesiae) með dofa í útlimum og bol og
jafnvel brunatilfinningu í andliti, munni, koki
og fingrum (23,24). Þessu getur fylgt mikil
kuldatilfinning, kaldur sviti, ógleði og upp-
köst, kyngingarerfiðleikar, kviðverkir, niður-
gangur og mikill þorsti. Þá getur fylgt höfuð-
verkur og þreyta en jafnframt eirðarleysi og
ótti, skert sjón og heyrn, öndunarerfiðleikar og
jafnvel köfnunartilfinning. Einkenni koma
fram 20-60 mínútum eftir neyslu og ná há-
marki eftir tvær til fjórar klukkustundir (7).
Skammtar af þessari stærð leiða sjaldan til
dauða því venjulega koma ekki fram veruleg
áhrif á hjarta- og æðakerfi. Einkenni líða yfir-
leitt hjá á sex til átta klukkustundum, en þó eru
dæmi um að hjartveikt fólk hafi látist eftir 1-2
mg skammta af akonitíni. Þeir sem lifa af
akonitíneitrun eru yfirleitt búnir að ná sér dag-
inn eftir og bíða ekki varanlegt heilsutjón af
eitruninni (24).
Stærri skammtar valda svipuðum en öflugri
eiturhrifum. Skyntruflun og brunatilfinning
geta breiðst út um allan líkamann og viðkom-
andi getur átt erfitt með hreyfingar, jafnvel
lamast. Krampar geta fylgt. Mestu skipta þó
aukin áhrif á öndun, hjarta og blóðrás. Öndun-
arerfiðleikar aukast. Eiturhrif á hjarta (23,25)
lýsa sér helst sem lækkaður blóðþrýstingur,
gáttasleglarof (atrioventricular block), auka-
slög slegla (ventricular ectopics) og viðvarandi
sleglahraðsláttur (ventricular tachyarrhythmi-
as). Algengasta dánarorsök er hjarta- eða önd-
unarstopp. Yfirleitt helst full meðvitund með-
an á eitruninni stendur.
Almennt er banvænn skammtur akonitíns í
mönnum talinn liggja á bilinu 2-6 mg, þótt ekki
sé hann þekktur með vissu (6,14). Þetta akoni-
tínmagn er talið samsvara um einni teskeið af
malaðri rót. Dæmi eru um dauðsföll eftir 1 mg
neyslu, en einnig er þekkt að fólk hafi komist
lífs af eftir 10 mg neyslu án meðhöndlunar
(6,24,26).
Eitrunartilfelli
Akonitíneitranir hafa orðið af ýmsum
ástæðum. Á fyrri hluta þessarar aldar er þekkt
tilfelli um eitrun vegna þess að rætur bláhjálms
voru tíndar í misgripum fyrir piparrót, Amora-
cia lapathifolia (27), og annað tilfelli varð
vegna mistaka í apóteki (28). í seinna tilfellinu
var sjúklingi ætlað að taka verkjalyf með 0,1
mg af akonítíni en vegna mistaka innihélt
skammturinn 10 mg. Þá hefur verið greint frá
alvarlegri eitrun sem tveir læknanemar í Bret-
landi urðu fyrir vegna neyslu 5-10 mg af hreinu
akonítíni (24). Þeir lifðu báðir af og er frásögn
þeirra ein besta lýsing á alvarlegri akonitíneitr-
un sem fórnarlömb hafa sjálf getað gefið.
Árið 1991 var greint frá dauðsfalli 20 mánaða
barns í Þýskalandi sem lést úr akonitíneitrun
eftir að hafa leikið sér að bláhjálmi (ofanjarð-
arhlutum) í garði afa síns og ömmu (29). Þá
hefur nýlega verið skráð tilfelli þar sem bæði
akonitín og stryknín voru notuð til sjálfsmorðs-
tilraunar (30). Flest skráð eitrunartilfelli af
völdum akonitíns síðari ár hafa þó átt sér stað
vegna neyslu náttúrumeðala, oft innfluttra frá
Kína, sem innihalda jurtir af Aconitum ættkvísl
(23,25,31-34). Þess má geta að flest alvarleg
eitrunartilfelli sem verða í Hong Kong af völd-
um kínverskra jurtalyfja verða vegna neyslu
jurta af Aconitum ættkvísl (35).
Meðferð akonitíneitrunar
Móteitur gegn akonitíneitrun er ekki þekkt
og stuðningsmeðferð þar af leiðandi mikilvæg.
En þar sem eitranir af þessum toga eru ekki
algengar, er klínísk reynsla takmörkuð.
Til að draga úr frásogi akonitíns hefur yfir-
leitt verið mælt með gjöf uppsölulyfsins ip-
ecacuanha eða magaskolun og gjöf lyfjakola
(23). Meðferð akonitíneitrunar hefur að öðru
leyti verið háð einkennum hverju sinni. Erfið-
ast hefur reynst að ráða við eituráhrif í hjarta.
Kjörlyf við hjartsláttaróreglu vegna akonitín-
eitrunar er ekki þekkt. Rafvending (cardio-
version) og lídókaín hafa verið notuð við með-
höndlun hjartsláttaróreglu, en hafa ekki alltaf
dugað. Nýlega hefur verið mælt með lyfjum
eins og amíódarón og flekaíníð (25,33). Þá
hafa prókaínamíð og mexiletín verið notuð i
einstaka tilfellum (25). Mesta hætta á hjart-
sláttaróreglu í sleglum (ventricular arrhythmi-
as) er talin vera fyrstu 24 klukkustundir eftir
eitrun og því nauðsynlegt að fylgjast með blóð-
þrýstingi og viðhafa hjartavöktun (cardiac
monitoring) þann tíma að minnsta kosti (32).
Af 17 sjúklingum sem meðhöndlaðir voru á
árunum 1989-1991 í kjölfar akonitíneitrunar af
Tai og samstarfsmönnum (25), þurftu 11 að fá