Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1992, Side 20

20
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 21
ALGENGI OG NÝGENGI IKTSÝKI HJÁ
EINSTAKLINGUM MEÐ HÆKKAÐA
GIGTARÞÆTTI. Höfundar: Þorbjörn Jónsson,
Jón Þorsteinsson. Helgi Valdimarsson.
Rannsóknastofa í ónæmisfræði og Lyflækningadeild
Landspitalans.
Hækkun á gigtarþáttum (rheumatoid fators, RF)
finnst helst í sjúklingum með iktsýki (RA) og i
skyldum sjúkdómum. RF hafa oftast verið mældir
með kekkunarprófum, svo sem Rose-Waaler og latex,
en með ELISA tækni má mæla sérstaklega einstakar
RF gerðir (IgM, IgG og IgA RF). Þrátt fyrir miklar
rannsóknir í meira en hálfa öld er hlutdeild RF í
tilurð og framvindu iktsýki ekki enn ljós.
Ýmsar faraldursfræðilegar rannsóknir á RF hafa sýnt
að einungis lítill hluti einstaklinga með jákvæð
kekkjunarpróf hafa eða fá iktsýki. Algengi og ný-
gengi iktsýki meðal einstaklinga sem hafa hækkun
á einstökum RF gerðum hefur ekki fyrr verið metið.
Algengi og nýgengi iktsýki var kannað hjá 329
RF jákvæðum og neikvæðum einstaklingum sem
höfðu tekið þátt í hóprannsókn Hjartaverndar á
árunum 1974 til 1983 og síðan mætt til framhalds-
rannsóknar árið 1987. Þá var lagður fyrir þátt-
takendur spurningalisti um heilsufar, liðir voru
skoðaðir með tilliti til iktsýki og blóðsýni tekið
til RF mælinga.
RF jákvæðir einstaklingar með iktsýki höfðu
oftar hækkun á IgG RF og IgA RF heldur en RF
jákvæðir einstaklingar sem ekki voru með iktsýki.
Þannig var iktsýki nokkru algengari hjá einstaklingum
með hækkun á IgG RF eða IgA RF heldur en hjá
þeim sem höfðu hækkun á IgM RF. Algengi iktsýki
jókst með vaxandi RF magni. Innan við 5%
einstaklinga með hækkun á einni RF gerð voru með
iktsýki samanborið við meira en 30% ef tvær eða
þrjár RF gerðir voru hækkaðar. Fimm einstaklingar
fengu iktsýki eftir að fyrsta blóðsýni var tekið (1974-
1983) og höfðu þeir þá þegar allir haft hækkun á RF.
Einstaklingar með hækkun á IgA RF eða IgG RF
voru i marktækt aukinni áhættu á að fá iktsýki borið
saman við RF neikvæða.
Niðurstöðurnar benda til að hækkun á IgA RF og
IgG RF hafi sterkari tengsl við iktsýki og áhættu á
þeim sjúkdómi heldur en hækkun á IgM RF.
EINANGRUÐ HÆKKUN Á IgA GIGTARÞÆTTI
(RF) - SJÚKDÓMSEINKENNI OG GREININGAR.
Höfundar: Kristián F.rlendsson. Björn Rúnar
Lúðviksson, Þorbjörn Jónsson, Ásbörn Sigfússon.
Rannsóknastofa í ónæmisfræði og Lyflækningadeild
Landspítalans.
Gigtarþættir (RF) er mótefni sem beinast gegn
halahluta mótefna af IgG gerð. RF finnast helst og í
mestu magni i sjúklingum með iktsýki (RA) en einnig
i ýmsum öðrum bandvefssjúkdómum, sýkingum,
krabbameini og í litlum hluta heilbrigðra einstaklinga.
Áður voru RF eingöngu mældir með kekkjunar-
prófum, sem ekki gera greinarmun á einstökum RF
gerðum. Nú er hins vegar hægt með ELISA tækni að
mæla hverja RF gerð sérstaklega.
Sumar rannsóknir hafa bent til að hækkun á IgA
RF tengdist bólgum utan liða (extra-articular
manifestations) í sjúklingum með RA en aðrir hafa
talið að IgG RF eða IgM RF tengdist frekar slíkum
einkennum. Hugsanlegt er að þessi mismunur stafi af
því að flestir sjúklingar með RA hafa hækkun á fleiri
en einni RF gerð. Til að varpa Ijósi á þetta var
ákveðið að kanna sjúkdómsmyndir sjúklinga með
einangraða hækkun á IgA RF og bera saman við
sjúklinga sem hefðu hækkun á IgM RF án hækkunar
á IgA RF.
í afturskyggnri rannsókn voru athuguð
sjúkdómseinkenni og greiningar 28 einstaklinga sem
mælst höfðu með einangraða hækkun á IgA RF. Til
samanburðar voru valdir 14 einstaklingar með hækkun
á IgM RF og/eða IgG RF. Helmingur sjúklinga í
báðum hópum reyndist hafa iktsýki og um 30% aðra
gigtarsjúkdóma, s.s. rauða úlfa (SLE), blandaðan
bandvefssjúkdóm (MCTD), hryggikt (AS) eða Reiter’s
sjúkdóm. Einkenni frá slimhúðum og kirtlum
fundust í 61% gigtarsjúklinga með hækkun á IgA RF
samanborið við 18% í samanburðarhópnum (P=0.020).
Niðurstöðurnar geta bent til þess að hækkun á
IgA RF sé merki um ræsingu ónæmiskerfisins í
slimhimnum og kirtlum.