Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1992, Qupperneq 60

60
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 21
MÆLINGAR Á MÓTEFNUM GEGN
HEUCOBACTER PYLORl í ÍSLENDINGUM
Karl O. Kristinsson. Bjarni Þjóðleifsson, Erla
Sigvaldadóttir, Ólafur Jensson, Torkel Wadström.
Sýklafræðideild Landspítalans.
Helicobacter pylori er talin vera ein af aðalorsökum
magabólgu og skeifugarnasára og er mögulega ein af
orsökum magakrabbameins. Greining sjúkdómsins
hefur fram að þessu byggst á magaspeglun og ræktun á
vefjasýnum úr magaslímhúð, en tilkoma nýrra prófa til
mótefnamælinga hefur gert faraldsfræðirannsóknir
einfaldari. Niðurstöður ræktana úr íslendingum hafa
bent til hærri tíðni sjúkdómsins hér á landi en í
nágrannalöndunum. Til að afla frekari upplýsinga um
algengi og faraldsfræði sjúkdómsins hér á landi var
þróað mótefnapróf og mótefni gegn bakteríunni mæld í
heilbrigðum Islendingum.
Blóðsýni voru tekin úr þremur hópum heilbrigðra
einstaklinga á aldrinum 17-97 ára, þ.e. 161 blóðgjafa,
64 konum á meðgöngu og 27 vistmönnum á
dvalarheimili fyrir aldraða. Mótefni (IgG) voru mæld
með ELISA aðferð og mótefnavakinn var glýsín seyði
af H. pylori. Mótefni hafa verið mæld hjá 252
einstaklingum. Meðalaldur þeirra var 38 ár (miðtala 34
ár) og um 38% þeirra höfðu mótefni gegn H. pylori.
Algengi mótefna hækkaði með aldri, frá tæplega 30% í
yngsta aldurshópnum upp í um 60% hjá elsta
aldurshópnum.
H. pylori sýkingar eru algengar á Islandi. Þær eru
e.t.v. aðeins algengari hérlendis en í nágrannalöndum
okkar, en sjaldgæfari en í þróunarlöndunum.
Mótefnamælingar með ELISA aðferð eru einfaldar og
henta vel tíl faraldsfræðilegra rannsókna. Mögulega
geta þær að einhveiju leytí komið í staðinn fyrir
greiningu með magaspeglun í framtíðinni.
Dánartíðnl af völdum ulcus pepticum á íslandi
1951-1990.
Hildur Thors, Helgi Sigurðsson, Einar Oddsson,
Bjarni Þjoðleifsson. Lyflækningadeild Lsp.
Mikil umskipti hafa orðið í meðferð ulcus
pepticum seinustu áratugi. Erlendar og ísl-
enskar rannsóknir benda til að einnig hafi
orðið veruleg breyting á faraldsfræði sjúk-
dómsins. Rannsóknin var gerð til að kanna
hvort hægt væri að merkja breytingu á dánar-
tíðni sem tengist meðferð. Einnig hvort dánar-
tíðni geti varpað ljósi á faraldsfræðilegar
breytingar á ulcus pepticum.
Aðferðir: Dánartíðni ulcus pepticum var könnuð
í utgefnum og óútgefnum gögnum frá Hagstofu
Islands, sem byggð eru á dánarvottorðum. ICD
utgáfur númer 6 til 9 voru í notkun á þessu
timabili. Greint var á milli maga- og skeifu-
garnarsára í öllum útgáfum en í 6., 7. og 8.
var undirflokkun aðeins milli holsára og ekki
holsára og má gera ráð fyrir að ekki holsár
sé að miklum meirihluta blæðingar. Reiknuð
var út meðaldánartíðni per ár fyrir 5 ára
tímabil, aldursflokkana 20-49, 50-69 og eldri
en 70 ára og karla og konur.
Hiðurstöður: Alls dóu 266 úr ulcus pepticum á
timabilinu 1951-90, 175 úr skeifugarnarsári og
91 úr magasári. Karlar voru 139 og konur 127.
Af 266 dóu 84 (32%) úr holsári. Heildardánar-
tiðni fór lækkandi á öllu tímabilinu en mis-
mikið eftir aldursflokkum. Ekki var munur
milli kynja eða maga- og skeifugarnarsára og
er því breyting á dánartíðni kynnt saman fyrir
bæði kyn og maga- og skeifugarnarsár. 1
aldursflokknum 20-49 ára féll dánartíðni úr
4 (100.000/ár) í 0 1976-80 en hjá 50-69 féll
hún úr 15 í 0 1986-90. Hjá eldri en 70 ára
féll dánartíðni úr 43 í 19 1961-65 en hækkaði
síðan aftur í 38. Karl/kvenn hlutfallið var
óbreytt fyrir magasár (1.0) allt tímabilið en
lækkaði úr 1.8 í 0.9 milli 1951-70 og 1971-90
fyrir skeifugarnarsár.
Ályktanir: Lækkun á dánartíðni í aldurshóp
20-70 ara er sennilega mest tilkomin vegna
framfara í skurðlækningum og svæfingum. Hækk-
andi dánartíðni hjá eldri en 70 ára síðustu
25 ár helst í hendur við aukna notkun á NSAID
lyfjum a.m.k. seinni helming tímabilsins.
Breytt kynhlutfall bendir til breytinga í
faraldsfræði skeifugarnarsára þ.e. aukning
hjá konum.