Læknablaðið : fylgirit - 31.07.1995, Blaðsíða 44

44
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
hvernig hann skrifaði verksamninginn í smáatrið-
um, hvernig allt ætti að vera, t. d. gluggakisturn-
ar. „Það var gott, að þú gerðir þetta, það hefði ég
aldrei getað gert,“ sagði ég. „Nei, þú hefur aldrei
keypt hús“ sagði hann. Hann skrifaði svoleiðis
verksamning, að ekki var nokkur leið að hlaupast
undan, og Sigurliði lét þá standa við gerðan samn-
ing.
Óskar Jónsson í Hafnarfirði sá um að koma af
stað happdrættinu, ágætismaður enda Vestfirð-
ingur. Öskar og Sigurliði voru félagar úr Sam-
vinnuskóla Jónasar frá Hriflu. Sigtryggur Klem-
enzson, ráðuneytisstjóri í Fjármálaráðuneytinu,
var maður, sem við leituðum oft til á þessum
árum. Sigtryggur átti góðan þátt í, að við skyldum
fá hálfa milljón út úr ÁTVR. Það hafa ekki mörg
félög fengið. Ég átti nefnilega tvo góða menn í
ríkisstjórninni, Bjarna Benediktsson og Jóhann
Hafstein. Við Jóhann vorum gamlir skólafélagar.
Svo átti ég mjög góðan mann, sem var afskaplega
hlýr þessum máli og var þá nýtekinn við sem
forstjóri ÁTVR, Jón Kjartansson. í fjáröflunar-
nefnd Hjartaverndar á þessum tíma sátu Pétur
Benediktsson, Eggert Kristjánsson, Sigurliði
Kristjánsson, Baldvin Einarsson, Helgi Þor-
steinsson, Loftur Bjarnason og Kristján Jóhann
Kristjánsson.
Mér er minnisstætt hjartaþing árið 1966 í Búka-
rest á vegum Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar.
Sótti ég það sem fulltrúi landlæknisembættis.
Rússar voru fjölmennastir og létu mjög að sér
kveða í umræðum og voru stundum ekki blíðir á
manninn. Þá stóð kalda stríðið sem hæst. Stund-
um urðu Rússar svo harðir á meiningunni, að þeir
börðu í borðið. Það gerðu engir nema þeir. Norð-
menn gátu orðið grimmir líka, og bæði Svíar og
Hollendingar sýndu klærnar. Englendingar settu
sig í sáttasemjarasætið, en stóðu samt ákveðið
gegn Rússum. Það, sem aðallega var barist um,
var kólesterólkenningin og reykingar. Rússum
fannst, að á skorti sannanir um heilsutjón af þessu
hvorutveggja, til að hægt væri að leggja fram til-
lögu um varnir að undirlagi WHO. Þetta tókst þó
að lokum eftir mikið japl, jaml og fuður. Mér er
líka minnisstætt, hve Búkarest var frönsk borg
enda kölluð litla París, franska gjarnan töluð, og
þarna voru fimm óperuhús.
Ameríska hjartalæknaþingið var árið 1968 í San
Francisco. Bar þar hátt meðal annars rannsóknir
á bandarískum hermönnum, sem fallið höfðu í
Kóreustríðinu og flestir voru á aldrinum 22-30
ára. Einn þriðji hluti þeirra var með byrjandi eða
greinilega kransæðakölkun. Þar var einnig flutt
erindi um krufningar á börnum, allt frá korna-
barnsaldri til fermingaraldurs. Fundust þar merki
kransæðakölkunar allt niður til fjögurra, fimm
ára aldurs svo sem fitustrengir í kransæðaveggjum
og snart þetta mig djúpt.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin var með í ráðum
varðandi skipulagningu rannsóknanna í upphafi,
og þeir sendu tvo menn, dr. Pisa og dr. Krogh, til
ráðgjafar. Þeir voru hér í vikutíma og fóru yfir
rannsóknaráætlunina. Við sóttum líka fundi hjá
þeim ytra. Það gafst nógur tími til undirbúnings,
því að húsnæðið var ekki tilbúið fyrr en 1967. Þá
voru valdir 30 þúsund manns, karlar og konur, til
þátttöku í rannsókninni, og voru þau þá á aldrin-
um 34-61 árs. Þetta var nokkuð alhliða heilsufars-
rannsókn, en beindist fyrst og fremst að hjarta- og
æðasjúkdómum og áhættuþáttum, sem tengdust
þeim og er nú að mestu lokið. Dánartíðnin úr
þessum sjúkdómum hefur lækkað um 40%, sem
er mikið og meira en á Norðurlöndum og meira
en hjá flestum öðrum þjóðum. Þessi árangur hef-
ur meðal annars náðst með því að hafa áhrif á
áhættuþættina í lífi fólks, sem við vitum nú að
valda hjarta- og æðasjúkdómum eins og hár blóð-
þrýstingur, há blóðfita og reykingar.
Hópannsókn Hjartaverndar sýnir skýrar en
nokkur önnur íslensk rannsókn vægi tóbaksreyk-
inga sem áhættuþáttar fyrir myndun krabba-
meins. Þannig hefur af rannsókninni sprottið
margt, sem ekki var inni í meginhugmyndinni í
byrjun.
Við mannaráðningar hjá Hjartavernd var ekki
sama aðstaða og verið hafði á Landspítalanum.
Fyrst voru þarna Ólafur Ólafsson og Nikulás Sig-
fússon, en þegar Ólafur tók við landlæknisem-
bættinu, gerðum við Nikulás strax að yfirlækni og
höfum aldrei séð eftir því. Á öðru eða þriðja
starfsári samtakanna skerti Alþingi verulega
fjárframlag sitt, sem auðvitað olli seinagangi og
vandkvæðum. Tekist hefur þó að halda 10-12
starfskröftum á stöðinni öll starfsárin.
Lágmúlinn var reistur með eigin aflafé Hjarta-
verndar. Reksturinn hefur verið fjármagnaður
með um átta milljónum á fjárlögum nú seinni
árin. Okkur hefur alltaf fundist sanngirni í því, að
starfsmannalaun á stöðinni væru greidd af opin-
beru fé. Það hefur aldrei náðst, og við höfum
orðið að brúa bilið með eigin aflafé. Við höfum
haft nokkrar tekjur af fólkinu, sem kemur til
stöðvarinnar, og það hefur verið óbreytt. Þá höf-
um við haft nokkrar milljónir á ári frá ráðu-
neytinu vegna samningsins við WHO. Reksturs-
kostnaðurinn hefur farið upp í 25 milljónir á ári,
þannig að tvo þriðju hefur stöðin orðið að greiða
af eigin aflafé. Um tíma skilaði happdrættið
miklu, en það hefur minnkað mikið síðasta ára-
tuginn.