Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1996, Blaðsíða 22

22
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82/FYLGIRIT 31
E-18. Járnhagur íslenskra blóðgjafa
Pétur V. Reynisson*, Sveinn Guðmundsson*, Sig-
mundur Magnússon**, Bjarni Þjóðleifsson***
Frá *Blóðbankanum, **rannsóknastofu í blóð-
meinafrœði og ***lyflœkningadeild Landspítalans
Inngangur: Erlendar rannsóknir sýna að járn-
birgðir blóðgjafa eru að öllu jöfnu minni en samsvar-
andi hóps sem ekki gefur blóð. Tilgangur rannsókn-
arinnar er að meta járnbirgðir íslenskra blóðgjafa,
tíðni járnskorts og í framhaldi af því að setja skil-
merki fyrir eftirlit og fyrirbyggjandi aðgerðir.
Efniviður og aðferðir: Þetta er þversniðsrann-
sókn, sem 300 konur og 2676 karlar tóku þátt í.
Blóðgjafarnir svöruðu spurningalista, s-ferritín og
blóðstatus voru mæld á rannsóknastofu í blóðmeina-
fæði Landspítalanum og upplýsingar voru nýttar úr
gagnagrunni Blóðbankans.
Niðurstöður: S-ferritín: Margfeldismeðaltal hjá
nýjum karlkyns blóðgjöfum er 73,50 pg/L í saman-
burði við 35,64 ug/L hjá vönum karlkyns blóðgjöfum
(p<0,001). Margfeldismeðaltal nýrra kvenkyns
blóðgjafa er 23,85 ug/L í samanburði við 18,30 ug/L
hjá vönum kvenkyns blóðgjöfum (p=0,039). Af
þeim þáttum sem athugaðir voru sýndi s-ferritín
sterkust tengsl við fjölda blóðgjafa síðastliðin tvö ár
(r=-0,3657, p<0,001). Einnig voru ágæt tengsl á
milli s-ferritíns og fjölda blóðgjafa yfir ævina
(r=-0,2119, p<0,001). Af vönum karlkyns blóðgjöf-
um hafa 10% s-ferritín undir 14,53 ug/L og 2,5%
s-ferritín undir 9,04 pg/L.
Blóðrauði: Ekki er mælanlegur munur á blóð-
rauða hjá nýjum eða vönum blóðgjöfum, hvorki hjá
körlum (145 g/L) né konum (127 g/L).
Umræða: Niðurstöður rannsóknarinnar sýna, að
járnbirgðir íslenskra blóðgjafa lækka talsvert við
endurteknar blóðgjafir. Þessi lækkun er greinilegri
eftir því sem gjafirnar eru tíðari, en einnig hefur
heildarfjöldi blóðgjafa yfir ævina einhver áhrif.
Forvarnir okkar munu fyrst og fremst beinast að
konum og karlkyns blóðgjöfum sem gefa blóð þrisv-
ar til fjórum sinnum á ári. Auk þess ber að stefna að
stækkun blóðgjafahópsins.
E-19. Valbundnar miltistökur á
Landspítalanum 1985-1994
Skúli Gunnlaugsson*, Margrét Oddsdóttir*, Jónas
Magnússon**
Frá *lyflœkningadeild og **handlœkningadeild
Landspítalans
Miltistökur í kjölfar slysa eru vel þekktar og af-
leiðingar þeirra vel rannsakaðar. Ýmsir miltissjúk-
dómar eru læknaðir með einfaldri miltistöku. Enn-
fremur getur reynst nauðsynlegt að fjarlægja miltað
vegna aðstæðna og ef miltað laskast í aðgerð. Mark-
mið þessarar rannsóknar var að kanna ábendingar
miltistöku hjá þessum tveimur hópum og ennfremur
langtímaárangur hjá þeim fyrrnefnda.
Farið var yfir sjúkraskrár sjúklinga án undangeng-
innar áverkasögu sem gengust undir miltistöku. Auk
ábendinga fyrir aðgerð voru skráð kh'nísk einkenni,
myndgreiningaraðferðir til að meta starfsemi og útlit
miltans, meðferð fyrir aðgerð, fylgikvillar aðgerðar,
blóðtap og langtímaárangur með tilliti til uppruna-
legs sjúkdóms.
Á árunum 1985-1994 var miltað fjarlægt vegna
ofangreinds hjá 93 einstaklingum. Sjúkraskýrslur
fundust fyrir 89 sjúklinga. Af þeim höfðu 36 sjúk-
dóm tengdan milta (hópur A) og 53 utan milta (hóp-
ur B). Mjög fjölbreyttar ábendingar lágu að baki
miltistöku hjá hópi A en algengastar voru blóðflögu-
fæðar purpuri (ITP) (28%) og mergvaxtarkvilli
(myeloproliferative disease) (14%). Hjá hópi B voru
algengustu aðgerðirnar magabrottnám (34%) og
brisaðgerð (19%). Algengustu klínísku ábendingar
miltistöku hjá hópi A voru blóðflögufæð (39%) og
stækkað milta (19%). Hjá hópi B var oftast um að
ræða áverka á miltað í aðgerðinni (50%). Fyrir að-
gerð fengu 13 sjúklinganna barkstera en níu fengu
blóð, allir í hópi A. Að jafnaði varð mun minna
blóðtap og minni blóðgjafaþörf í tengslum við að-
gerðir hjá hópi A.
Langtímaárangur hjá hópi A hvað varðar upp-
runalegan sjúkdóm var góður hjá 23 (64%), sæmi-
legur hjá þremur (8%), lélegur hjá fjórum (11%) og
óviss hjá sex (17%)'. Fylgikvillar hjá hópi A tengdir
aðgerð voru óverulegir.
Oft má ná ágætum árangri með miltisbrottnámi en
hjá sjúklingum með miltissjúkdóm eru slíkar aðgerð-
ir yfirleitt hættulitlar. Langtímaárangur er þó veru-
lega háður grunnsjúkdómi. Með betri aðgæslu mætti
í mörgum tilvikum koma í veg fyrir miltistöku hjá
sjúklingum án miltissjúkdóms.
E-20. Notagildi frumurannsóknar og
vefjarannsóknar við berkjuspeglun
Sigurður Magnason*, Steinn Jónsson**, HelgiJ. ís-
aksson***, Sigurður Björnsson**
Frá *lœknadeild Hl, **lyflœkningadeild Sjúkraltúss
Reykjavíkur, ***Rannsóknastofu HÍ í meinafrœði
Berkjuspeglun er mikilvæg aðferð við greiningu
lungnasjúkdóma. Við grun um illkynja sjúkdóm eru
venjulega tekin sýni til frumurannsóknar og/eða
vefjarannsóknar. I þessari rannsókn voru skoðuð
gögn sjúklinga sem höfðu verið berkjuspeglaðir á
Landakotsspítala á árunum 1986-1993, í því skyni að
meta næmi rannsóknaraðferðanna við greiningu ill-
kynja sjúkdóma. Tekin voru frumusýni við 205
berkjuspeglanir hjá 186 sjúklingum. Frumurannsókn
var jákvæð eða grunsamleg varðandi illkynja vöxt
hjá 19 sjúklinguni af 65 sem reyndust hafa illkynja
æxli (29%). Vefjasýni var einnig tekið hjá 106 sjúk-
lingum og var jákvætt eða grunsamlegt varðandi
illkynja vöxt hjá 41 sjúklingi af 54 (76%). Sameigin-