Sagnir - 01.10.1983, Síða 69

Hús íslandsbanka sést fyrir miðri mynd. Þar er Útvegsbanki íslands til húsa núna.
sumpart afleiðingar stríðsins, en það kom
fleira til. Gífurleg fjárfesting varð í sjávar-
útvegi í lok stríðsins, en í kjölfar þess kom
verðfall á íslenskum afurðum og sölu-
tregða. í þessu sambandi hefur bankinn
verið sakaður um ógætilega útlánastarfsemi
og hann hafi notað sér heimild til seðlaút-
gáfu heldur ótæpilega, og eiga þær ásakanir
líklega að hluta til rétt á sér. Þess ber einnig
að geta, að gengisþróunin og gengisskrán-
ing íslensku krónunnar olli bankanum
erfiðleikum, svo og það hversu mikið hann
var með af erlendum lánum.
Þessir erfiðleikar leiddu til þess að yfir-
færsla á gjaldeyri til útlanda stöðvaðist og
fjárflótti varð úr bankanum sem varð að
leita á náðir ríkisins um aðstoð. í kjölfar
þessa neyddist bankinn til að láta af hendi
mikið af réttindum sínum og sjálfstæði.
Arið 1921 missti hann seðlaútgáfuréttinn og
var gert skylt að draga inn seðla sína smám
saman. Þá var einnig ákveðið, að ríkis-
stjórnin skyldi skipa tvo af þremur stjórn-
undum bankans. Fyrirkomulag bankamál-
anna var endanlega ákveðið árin 1927 og
1928. Samkvæmr því fékk Landsbankinn
seðlaútgáfuréttinn og auk þess tók ríkið
ábyrgð á öllum skuldbindingum hans, gagn-
stætt við íslandsbanka.
Samfara vaxandi erfiðleikum bankans
jókst andróðurinn gegn honum. Að vísu
hafði verið töluverð andstaða gegn honum
frá upphafi, einkum af þjóðernislegum
toga, en hún harðnaði mjög á stríðsárunum
og eftir stríðið. Á stríðsárunum komu til ný
stjórnmálaöfl, Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn voru stofnaðir. Þessir
flokkar skírskotuðu vissulega einnig til
þjóðernishyggju í sambandi við þetta mál,
en andstaða þeirra var einnig af öðrum
toga. Þeir spurðu nýrra spurninga: Hvort
átti að vera ráðandi, ríkisrekstur og sam-
vinnurekstur, eða einkaframtakið? Og það
stóð ekki á svörunum hjá Ólafi Friðrikssyni
og Jónasi Jónssyni. Bankadeilan varð því
um leið deila um grundvallaratriði þjóð-
skipulagsins og vissulega var einnig um leið
deilt um pólitísk yfirráð í helstu fjármála-
67