Sagnir - 01.10.1983, Blaðsíða 80

. . ekki hægt að ræða málin
lengur á þeim grundvelli, að
saga Islands sé Iandráðasaga.“
- Rætt við Þór Whitehead prófessor
Allt frá því íslendingar bárust inn í hild-
arleik síðari heimsstyrjaldar með hernámi
Breta 1940 hafa samskiptin við stórveldin
beggja vegna Atlantshafsins verið í deigl-
unni. Dvöl erlends herliðs á íslandi markaði
upphafið að þeim hatrömmu deilum sem
geisað hafa undanfarna áratugi um utanrík-
isstefnu íslendinga.
Staða íslands á taflborði alþjóðastjórn-
mála á þessari öld, samskiptin við stór-
veldin í austri og vestri, fyrstu spor íslend-
inga sem sjálfstæðrar og fullvalda þjóðar -
allt á þetta sér mikla sögu. Þá sögu hefur dr.
Þór Whitehead prófessor í sagnfræði við
Háskóla íslands, kynnt sér með rann-
sóknum sínum. Um skeið hefur Þór kannað
ýmislegt sem lýtur að utanríkissögu íslend-
inga á þessari öld. Ber þar hæst rannsókn á
sögu íslands í síðari heimsstyrjöld. Um það
efni ritaði Þór doktorsritgerð við Oxford-
háskóla og hefur undanfarin ár unnið að
útgáfu á íslensku verki um sama efni.
Sagnir tóku Þór Whitehead tali til að
kynnast örlítið rannsóknum hans og við-
horfum til utanríkissögu íslendinga.
„Nærsýni“
— Finnst þér íslensk sagnfræði hafa verið
of einangruð?
— Svipaðri spurningu hef ég áður svarað
í Sögnum. Mér finnst ekki hafa verið sinnt
sem skyldi samskiptum íslendinga við aðrar
þjóðir, nema helst á allra síðustu árum.
Þessi einangrun íslenskrar sagnfræði hefur
leitt til nokkurrar „nærsýni“, menn hafa oft
ekki tekið nægilegt tillit til erlendra áhrifa
og strauma heldur einblínt um of á íslenskar
aðstæður. Ég held, að langflestum sagn-
fræðingum hér sé orðið þetta ljóst, og þess
sjást mörg merki í ritum, sem komið hafa út
síðustu árin.
— Hvar finnst þér helst vera óplægður
akur í samskiptasögu íslendinga við aðrar
þjóðir?
— Víða er óplægður akur og á það sjálf-
sagt við um flestar aldir íslandssögunnar.
Ég nefni 16. og 17. öldina sem dæmi. Það
væri vissulega spennandi verkefni að taka
upp þráðinn frá Birni Þorsteinssyni, fara til
Bretlands, Þýskalands og fleiri landa og
kanna heimildir, sem að þessu lúta. Þannig
gætum við ef til vill séð þessar aldir í nýju
ljósi eins og 15. öldina forðum. Ég nefni
þetta bara sem eitt dæmi um það, að með
rannsóknum á gögnum erlendis mætti fylla
upp í ýmsar eyður í sagnaritun Islendinga.
Diplomatíska sagan og nýjar
áherslur
— Nú hafa þínar rannsóknir mjög beinst
78