Sagnir - 01.10.1983, Blaðsíða 79

málflutningi sínum hvaö varðaði afstöðuna
til verndara okkar, en það er skiljanlegt í
ljósi þess að stríðið geisaði enn þegar lög-
skilnaðarmenn hófu raust sína. Auðvelt
hefði verið að klína á þá þjóðverjaþjónkun
ef þeir hefðu fordæmt hersetuna harðlega.
í skini samtíðar
Ef reynt skal að meta viðhorf lögskilnað-
armanna í ljósi síðari þróunar fer ekki hjá
því að þau virðist næsta andvana fædd.
Sjaldnast hafa ríki orðið til með lagasetn-
ingu. Pau hafa myndast vegna landfræði-
legra aðstæðna, hagfræðilegra skilyrða,
vegna mismunandi hernaðarjafnvægis og
menningarlegra þátta svo eitthvað sé nefnt.
Þjóðríkin hafa ekki orðið til á siðferðilegum
grundvelli. Þau hafa flest hver barist fyrir
tilverurétti sínum og sætt lagi þegar tækifæri
hafa boðist. ísland var ekki undantekning í
þessu efni.
Ef gengið er út frá þeirri túlkun að lög-
skilnaðarmenn hafi verið í forsvari fyrir hin
gömlu og grónu evrópsku viðhorf', gegn
menningarlegri innrás úr vestri vekur það
spurningar um afstöðu þeirra til mikils hita-
máls, hermálsins, sem varð mjög á dagskrá
skömmu eftir að lögskilnaðarhreyfingin
leið undir lok. Sumir lögskilnaðarmanna
voru andvígir hersetu Bandaríkjanna eftir
að stríðinu lauk, t.d. Gylfi Þ. Gíslason,
Guðmundur Thoroddsen, Sigurbjörn Ein-
arsson o.fl.12) Samt virðist sem flestir þeirra
hafi lent í vandræðalegri stöðu þegar Nor-
egur, Danmörk o.fl. Evrópuríki tóku upp
náið samstarf við Bandaríkin í NATO.
Andstaða gegn Bandaríkjunum (menning-
arleg t.d.) varð jafnframt andstaða gegn
Evrópu.
Lögskilnaðarmenn settu fram viðhorf
sem voru dauðadæmd á sínum tíma. En í
dag eru ýmis teikn á lofti þess efnis að Evr-
ópa fjarlægist Bandaríkin, eða eins og Will
Clayton efnahagsráðgjafi Bandaríkja-
stjórnar sagði eitt sinn:
“Nations which act as enemies in the
marketplace cannot long be friends at the
council table.“13)
Því er ekki óhugsandi að Evrópuhyggja
sú sem lesa má út frá málflutningi lögskiln-
aðarmanna eignist málsvara hérlendis á
nýjan leik.
Tilvitnanir
1. Sbr. grein Árna Pálssonar „Lögskilnaður
eða hraðskilnaöur", Helgafell 2. árg. 10-12.
hefti. Reykjavík 1943.
2. Ástandið ísjálfstœðismálinu, 19-30. Reykja-
vík 1943.
3. Astandið ísjálfstœðismálinu, 4.
4. Astandið í sjálfstœðismálinu, 11.
5. Jón Ólafsson: „Riftun sambandslaganna",
Astandið í sjálfstœðimálinu, 52.
6. Ingimar Jónsson: „Eigum við nokkuð van-
talað við Dani“, Ástandið í sjálfstœðismál-
inu, 41.
7. Klemens Tryggvason: „Skilnaðarmálið og
sambúðin við Dani“, Ástandið í sjálfstœð-
ismálinu, 60-61.
8. Ólafur Björnsson: „Sambandsmálið“,
Ástandið í sjálfstœðismálinu, 82.
9. Magnús Ásgeirsson: „Gervimál án glæs-
ibrags", Ástandið ísjálfstœðismálinu, 78.
10. Klemens Tryggvason: „Skilnaðarmálið og
sambúðin við Dani“, Ástandið í sjálfstæð-
ismálinu, 63.
11. Tómas Guðmundsson: „Léttara hjal“,
Helgafell 1-4. hefti, 387. Reykjavík 1944.
12. Sbr. greinar Guðmundar og Sigurbjörns í
TMM 11. árg. 1-2. hefti Reykjavík 1950.
13. Lafeber, Walter: America, Russia and the
cold war 1945-1980, fourth edition, New
York 1980,11.
77