Sagnir - 01.10.1983, Side 76

Ólafur Ásgeirsson
Lögskilnaðarmenn
og lýðveldið
í því greinarkorni sem hér fer á eftir eru
dregnar saman helstu röksemdir hinna
svonefndu lögskilnaðarmanna,1* sem eins
og mörgum er kunnugt, stóðu gegn lýðveld-
isstofnuninni 17. júní 1944. En áður en
vikið skal að rökum þeirra fyrir frestun lýð-
veldisstofnunar er rétt að fjalla stuttlega um
hvers eðlis hreyfing lögskilnaðarmanna var.
„Betri“ borgarar
Hér var um að ræða hóp manna sem tóku
sig saman um að mótmæla áformum um
stofnun lýðveldis meðan Danmörk væri
hernumin af nasistum. í því skyni sendu
þeir tvær áskoranir til Alþingis, hina fyrri
sumarið 1942, undirritaða af u.þ.b. 60
mönnum og hina síðari ári síðar, undirrit-
aða af 256 konum og körlum.2*
Við yfirlestur undirskriftarlistanna
kemur í ljós að nöfn margra háttsettra em-
bættismanna íslenska ríkisins er þar að
finna, auk nafna sem síðar áttu eftir að
verða mikið í sviðsljósinu. Sem dæmi mætti
nefna Björn Þórðarson forsætisráðherra,
Þorstein Þorsteinsson hagstofustjóra, Sig-
urð Nordal prófessor, Pálma Hannesson
rektor og Gylfa f>. Gíslason. Og úr hópi list-
amanna, Halldór Kiljan Laxness, Krist-
mann Guðmundsson, Tómas Guðmunds-
son og Magnús Ásgeirsson. Með öðrum
orðum þá hafði þessi hreyfing alla burði til
74
að kveða sér hljóðs með afgerandi hætti ef
vilji hefði verið fyrir hendi. Hins vegar virð-
ist sem lítill þungi hafi verið lagður á þetta
mál frá hendi þeirra sem stóðu að áskorun-
unum sem áður eru nefndar.
Mér er aðeins kunnugt um einn einasta
bækling sem beinlínis var gefinn út til stuðn-
ings þessu málefni og í formála hans segir að
engin skipulögð samtök standi að baki
honum.3) í sama formála kvarta aðstand-
endur hans yfir að skoðanabræður þeirra
hafi átt í vandræðum með að fá greinar
sínar birtar í dagblöðunum. Auk þessa
bæklings, “Ástandið í sjálfstæðismálinu",
áttu lögskilnaðarmenn sér ötulan málssvara
þar sem var tímaritið Helgafell sem þeir
Magnús Ásgeirsson og Tómas Guðmunds-
son ritstýrðu.
Sakir skipulagsskorts, vöntunar á
sterkum málgögnum o.fl. atriða náði mál-
flutningur lögskilnaðarmanna að tak-
mörkuðu leyti til almennings. T.a.m. hefur
það dregið úr vinsældum hreyfingarinnar
hve hún bar yfirstéttarlegt yfirbragð. Lög-
skilnaðarmenn sáu enga ástæðu til að leita
undirskrifta alþýðufólks á lista sína, enda
nær eingöngu nöfn „betri“ borgara að finna
á þeim. Má nærri geta að almenningur hefur
tæpast fundið til samkenndar með dansk-
menntuðu spekingunum.
Reyndar mun Alþýðuflokkurinn hafa