Sagnir - 01.06.1992, Síða 73

Bassabáturinn eftir Gunnlaug Scheving, málaður á árunum 1929-1930. Ólíkt fyrirrennurum sínum var myndefni Gunnlaugs stritandi al-
þýða.
fór vaxandi sem sýnir sig í stofnun
Listvinafélagsins árið 1919. Það félag
var einskonar áhugafélag um listir og
reisti jafnvel hús til sýningarhalds á
Skólavörðuholtinu í Reykjavík og
stóð fyrir almennum listsýningum til
ársins 1927.21
Ekki hafa þó gríðarlega margir Is-
lendingar lifað af myndlistinni á fyrri
hluta aldarinnar. íslenskir málarar
sem búsettir voru hér á landi voru
fjórtán samkvæmt skrá í tímaritinu
Listviðum árið 1932.22 Myndhöggv-
ararnir hafa verið færri. Og rnargir
þessara manna kenndu teikningu eða
myndlist að auki eða höfðu annað að-
alstarf.
Þjóðernishyggja og
snillingadýrkun
Alþingi, ungmennafélögin, góðborg-
arar á íslandi og jafnvel verkalýðsfélög
studdu fjárhagslega við bakið á lista-
mönnum sem voru að stíga sín fyrstu
skref á listabrautinni. Allt ber þetta
vitni um trú á mikilvægi listamanns-
ins. Þeir sjálfir skynjuðu tengslin milli
þess sem þeir voru að gera og örlaga
þjóðarinnar. Einar Jónsson leit á það
sem svik við þjóðina ef hann hætti að
leita sér „einhvers lífsviðurværis á leið-
um listarinnar."23
Varla var minnst á íslenska list
nema þjóðin væri nefnd í sömu and-
rá. Oft var litið svo á að listamenn-
irnir hefðu gefið þjóðinni eitthvað
verðmætt og hún ætti að gjalda á
rnóti. Eftir að Ásmundur Sveinsson
hafði komið verki sínu „Sæmundur á
selnum" á alþjóðlega sýningu í París
árið 1929, segir Alþýðublaðið: „Ás-
mundur Sveinsson hefir gefið heim-
inum slíka gjöf. Heimurinn hefir
þakkað honum í orðum. Islenzka
þjóðin á að þakka honum bæði í orði
og verki.“24 Og síðar: „Nú kemur til
kasta hinnar íslenzku þjóðar að launa
og launa svo vel, að Ásmundur þurfi
ekki að hrekjast úr landi. - Reykvík-
ingar geta lagt til sinn skerf með því
að sækja sýningu hans.“2’
Viss dýrkun verður á þessum tíma
áberandi á sumum listamönnum. Slík
dýrkun á Einari Jónssyni er augljós.
íslenska þjóðin reisti engum venju-
legum manni stórhýsi. I sömu grein
sem vitnað var til áðan í Alþýðublað-
inu frá árinu 1929 segir:
Hvað eru til margir íslenzkir
myndhöggvarar? Hverju svara Is-
lendingar, ef þessi spurning er lögð
fyrir þá? Flestir þekkja líklega að-
eins einn, Einar Jónsson. Það nafn
hefir gnæft yfir öll önnur nöfn ís-
lenzkra listamanna. Það hefir farið
víða, og þýðir hjá því nær hverjum
fslendingi: „Hinn mikli“ meðal ís-
lenzkra listamanna.26
Einnig bar mikið á því að Kjarval væri
dýrkaður. Guðbrandur Magnússon
ungmennafélagsfrömuður, sagði í
Tímanum rétt fyrir jólin árið 1928:
.Jóhannes Kjarval er einn þeirra ís-
lenzku snillinga í málaralist sem ég trúi
hvað mest á.“27 Og jafnvel óreyndir
menn á listasviðinu eru hlaðnir lofi.
Vitnað var í tímaritinu Listviðum í
„menntamann" sem hafði séð fyrsta
verk Gunnfríðar Jónsdóttur, en þar
segir: „En ég dáðist ekki aðeins, ég
undraðist líka. Frú Gunnfríður Jóns-
dóttir er byrjandi í þessari list - þetta er
fyrsta verkið, og það hefir hún gert í
hjáverkum og fáeinum tómstundunr.
- Hvernig víkur þessu við? Eftir lang-
varandi nám sumra og ástundun árum
saman á listaháskólum sést engu betri
árangur.“28
Þjóðin þurfti á listamönnum að
halda og hampaði þeim sem snilling-
SAGNIR 71