Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Síða 38

32
HELGAFELL
saxneskcr og fornenska háttu, tekið upp
nokkurs konar stuðlasetningu (ekki eftir ís-
lenzkum kveðskap), ýmis konar innrím og
mjög reglubundna hrynjandi. Það vekur
furðu, hversu honum hefir tekizt að reisa
við þessar fornu skorður og veita í þær lif-
andi skáldskap, löngu eftir að þær vóru
flestar horfnar úr tungunni.
Satt er það að vísu, að hrynjandi kvæð-
anna er stundum dálítið tilbreytingarlaus
og hjakkandi, hreyfingin fer þá smám sam-
an að minna óþægilega á tóbaksjárn. En
oftast hrekkur lesandinn upp fyrr en síðar:
skáldið hefir verið að friða hann, leiða af sér
grun, ef svo má segja, og breytir nú um
hrynjandi og tón, sýnir lesandanum til baka
undir hönd sína og fær hann til að skipta
um skoðun á því, sem hann var að lesa og
þótti sjálfsagt áður. Auden hefir enn verið
að leika sinn margslungna leik að sýna les-
andanum tvennt í einu.
Þó að erfitt sé að 1 ý s a skáldskap Audens,
er auðvelt að skipa honum sess í ensk-amer-
ískri bókmenntasögu. Hann var róttækt skáld
framan af eins og margir jafnaldrar hans,
vesturevrópskir og amerískir, á fjórða tug
aldarinnar. Kreppan mikla og uppgangur
fasismans þokaði frjálslyndum rithöfundum
til vinstri og margir þeirra gerðust „virkir" í
þjóðfélagsbaráttu þess tíma, þ. e. a. s. ortu
áróður. Sumir tóku sér vopn í hönd og börð-
ust í Kína og á Spáni. Rík þjóðfélagshyggja
kemur fram í kvæðum Audens frá þeim ár-
um, en áróðursskáld var hann ekki. Grunn-
tónninn í ljóðum hans var í raun og veru
sektartilfinning fyrir misgjörðum yfirstéttar-
innar og miðstéttanna (sem Auden er upp-
runninn úr) fremur en ádeila eða herhvöt.
Þetta var í samræmi við trúarlega tilfinn-
ingu hans, sem kemur skýrar í ljós síðar. I
annan stað var stíll hans of útsmoginn, of
blendinn, til þess að kvæðin gætu orðið
alþýðleg áróðursljóð eða „innlegg í barátt-
una", eins og kallað var. Allt um það vóru
persónulegar skoðanir Audens ótvíræðar:
hann sá fyrr og sá skýrar en aðrir voða fas-
ismans og sjúkleik borgaralegs þjóðfélags
á kreppuárunum.
A þeim árum var Audens jafnan getið í
sambandi við nokkra skólabræður hans úr
Oxford, sem allir vóru ljóðskáld, þá Cecil
Day Lewis, Louis MacNeice og Stephen
Spender („Oxfordpiltamir"). Þessir menn
vóru þá allir kunnir fyrir óbilgjarna andfas-
istiska afstöðu og róttækar pólitískar skoð-
anir ekki síður en skáldskap. Og oft vóm
þeir kallaðir kommúnistar, eins og verða
vildi, þó að marxistískum gagnrýnendum
væri á hinn bóginn ekki ógjarnt að bregða
Auden um fasisma. Ef til vill er ekki úr vegi
að geta þess, vegna algengra missagna, að
enginn þeirra taldi sig þá kommúnista, nema
hvað Spender var lítinn tíma félagi í komm-
únistaflokknum brezka. MacNeice kallaði sig
„andkommúnista", og Auden taldi sig hafa
verið „rauðbleikan frjálshyggjumann" fram
um Spánarstyrjöldina, hvað sem það hefir
merkt á þeirrar tíðar máli. f öðru lagi má
geta þess, að kunningsskapur þessara
manna virðist aldrei hafa verið mjög ná-
inn, eftir að skólavist þeirra lauk, að því er
Spender hefir sagt í sjálfsævisögu sinni og
víðar. Hugmyndin um pólitísk samtök þeirra
er því þjóðsaga.
Á hinn bóginn er fróðlegt að gera sér grein
fyrir því, að ýmis beztu kvæði Audens frá
þeim árum (Spánn 1937, Macao, Danse
Macabre o. s.. frv.) vóru pólitísk kvæði í aug-
um manna þá og standa nú sem vitnis-
burður um það„ hvernig pólitískar skoðanir
geta fengið skáldlegt inntak án þess að
bera listina ofurliði: það má núorðið einu
gilda, hvort lesandinn hefir nokkurt hugboð
um stjórnmálaástand fyrirstríðsáranna, ef
hann kann að meta kvæðin á annað borð.
Um síðari kvæði Audens gegnir nokkuð
öðru máli: þau eru velflest ort fyrir kristna
hugsjón og af kristnum lærdómi. (Auden
gerðist biskupakirkjumaður skömmu eftir
1940). Stíll hans er lítið breyttur, en ef okkur
skyldi virðast síðari kvæði hans óaðgengi-
legri en hin fyrri, kynni það að vera af því,