Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.03.1965, Blaðsíða 14

FYRRI ATHUGANIR Á HÆÐARMÖKUM.
Mælingar á hæðarmörkum plantna eru tiltölulega nýjar á nálinni,
ef frá eru skilin hæðarmörk skógartrjánna, en athuganir á Jreim munu
snemma hafa byrjað í Evrópu.
Skipulegar hæðarmarkarannsóknir hófust fyrst í Alpafjöllum um
aldamótin síðustu, og í Skandinavíu um aldarfjórðungi síðar.
I Svíþjóð hefur Einar du Rietz einkum unnið að hæðarmarkarann-
sóknum, en í Noregi Reidar Jörgensen. Verður vitnað til rannsókna
Jörgensens síðar í Jressari grein. I Grænlandi hafa hæðarmörk verið
könnuð af Paul Gelting o. fl.
Hér á landi hefjast hæðarmarkarannsóknir seint og eru af skorn-
um skammti. Nokkrar athuganir voru Jdó gerðar hér um aldamótin af
I’orvaldi "Ehoroddsen, og mun hann hal'a orðið fyrstur til að setja
fram ákveðnar skoðanir í því efni.
Þorvaldur telur hæðarmörk plantna hér yfirleitt vera óglögg, eins
og raunar í flestum löndum með eyjaloftslagi, enda valdi staðhættir
ýmsir oft meiru um Jrau en sjálf hæðin. Þorvaldur segir orðrétt um
þetta: „Þó gróðrarfarið á íslandi sé dálítið ólíkt á fjöllum og á lág-
lendi, Jrá geta þó fjallajurtir oftast líka þrifizt surns staðar í dölum og
á sléttum, flestar Jreirri ná einhvers staðar niður að sjó, að minnsta
kosti á útkjálkum, með Jrví að lífsskilyrðin þar eru svipuð eins og á
fjöllum. Flestar íslenzkar jurtategundir hafa engin föst takmörk nið-
ur á við; undantekningar munu vera fáar. Aftur á móti rnunu all-
margar láglendisplöntur hafa hæðatakmörk upp á við, komast ekki
upp á öræfi eða háfjöll, en Jretta er enn að mestu órannsakað." Enn
fremur segir Þorvaldur: „Hæðatakmörk jurtanna eru mismunandi í
ýmsum héruðum eins og snælínan og fylgja henni hlutfallslega.“
(Thoroddsen: Lýsing íslands II, 3.)
Af þessu má sjá, að Þorvaldur hefur gert sér ljósa megindrættina í
útbreiðslumörkum plantnanna með tilliti til hæðar. Verður vikið nán-
ar að þessum skoðunum Þorvaldar, síðar í Jressari grein.
Einhverjar athuganir hafa Jreir grasafræðingarnir, Stefán Stefáns-
son og Helgi Jónsson gert á hæðarmörkum, en lítið finnst ritað um
Jrað efni af þeirra liálfu. (Skrá yfir hæðarmörk nokkurra fjallaplantna
er til í handriti e. Helga Jónsson.)
Ingimar Oskarsson hefur kannað nokkuð hæðarmörk plantna við
sunnanvert ísafjarðardjúp og í Svarfaðardal (Óskarsson, 1927 og 1938).
Kemur Jrar Ijóst fram, að mikill munur er á hæðarmörkunum eftit
10 Flóra- TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI