Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.03.1965, Síða 55

á svæðinu lækka óverulega. Flest mörk á svæðinu sýna einhverja fylgni
við meðalhæð fjallanna.
Orsakir hæðarmarkahallans.
Það er einkum tvennt, sem getur orsakað mismun hæðarmarkanna
í útsveitum og innsveitum héraðsins, landslag og veðurfar. Hér á eftir
verða fyrst rædd þau áhrif, sem landslagið getur haft á hæðarmörkin,
og síðan áhrif veðurfarsins.
Landslag í yztu sveitum héraðsins er töluvert frábrugðið landslagi
í dölunum innan fjarðarins. í fyrsta lagi er meðalhæð fjallanna og
landsins í heild mun rninni. Við Siglufjörð eru t. d. flestir fjallstopp-
ar í 700—800 m hæð, en á móts við botn Eyjafjarðar og inn af honum
eru vesturfjöllin 1300—1400 m. Augljóst er því, að hæð fjallanna í út-
sveitum hlýtur að takmarka efri mörk plantna, sem í innsveitum ná
upp í 1000—1200 m hæð t. d. efri mörk Carex bigeloiuii (stinnastar-
ar), Potentilla crantzii (gullmuru) og Empetrum hermafroditum
(krummalyngs) sbr. 8. mynd efst. Þá er það kunnugt af erlendum rann-
sóknum, að vaxtarmörk ýmissa plöntutegunda hækka með meðalhæð
landsins. Þetta fyrirbæri hefur verið nefnt „Massenerhebung“. F.kki
er ljóst, livað þessu fyrirbæri veldur, en ólíklegt er, að hér sé um að
ræða beina afleiðingu landshækkunarinnar. Sennilegra er, að hún
verki á veðurfarið, sem svo verkar á vaxtarmörkin.
í öðru lagi er hásléttan mun meira veðruð og sundur grafin á út-
kjálkum en lengra inni í landi. Fjöllin eru þar yfirleitt brött og skriðu-
runnin, og ná skriðurnar oft niður í 100—200 m hæð eða jafnvel niður
að sjávarmáli (sjá 10. mynd). Hinn upprunalegi flötur hásléttunnar er
oftast algerlega eyddur, en fjöllin enda að ofan í kömbum og eggjum,
sem oft eru svo mjóar, að torfært er eftir þeim. Innsveitafjöllin eru
hins vegar oftar flöt að ofan eða bunguvaxin. Þessi flötur er (utan
til) rofinn af allskörpum brúnum í um 1000 m hæð eða meira, og taka
síðan við klettabelti og skriður. Neðan 700—800 m fer hallinn oft
minnkandi og flatir hjallar verða milli blágrýtisbrúnanna. Þar er
víða samfelldur gróður. í útsveitum nær samfelldur gróður hins veg-
ar sjaldan upp fyrir 300 m nema í skálum, sem þar eru allalgengar í
fjöllunum, en bera varla annað en snjódældagróður. Af þessu leiðir,
að viss gróðurlendi eins og t. d. mýrlendi finnast varla í útsveitum
nema á láglendi, þar sem fleti vantar fyrir þau í hinum bröttu og
skriðurunnu fjöllum. í innsveitunum má oft finna mýrlendi á hjöll-
um í 500—600 m hæð. Augljóst er, að þessi landslagsmismunur hlýtur
4*
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓra 51