Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.03.1965, Blaðsíða 125

SMAGREINAR
FRÁ HREISTURSTEINBRJÓTI
TIL FJALLABLÁRLUKKU.
I allmörg ár hef ég veitt athygli gróðri, þar sem ég hef átt leið um, og stöku sinn-
um lagt lykkju á leið mína í þeim tilgangi einum saman. Vil ég með jressum línum
gera grein fyrir því markverðasta, sem ég hef fengið út úr þessum athugunum.
Svæði það, sem ég hef einkum kannað, er landareign Gilsbakka í Austurdal,
Skagafirði. Fyrir ofan Gilsbakka er fjallið yfir 1000 m yfir sjávarmál samkvæmt korti
herforingjaráðs. Sjaldgæfasta tegundin, sem ég hef fundið á fjalli Jressu, er vafalaust
hreistursteinbrjótur (Suxifraga foliolosa). Ekki hef ég kannað útbreiðslu hans nægi-
lega, en mikið er af honum í efstu drögum Mosgilslækjar, og er ]rá átt við Mosgils-
læk hjá Gilsbakka, en ekki samnefndan læk á Tungudal, sem einnig á upptök á sama
fjalli. Þarna á fjallinu vaxa einnig jöklasóley, jöklaklukka, fjallavorblóm, trölla-
stakkur og smávaxið skarfakál. Draumsóley vex einkum á sólríkum stöðum í fjalls-
brúnunum. Einhverjir smákobbar eru einnig algengir á fjallinu, en ekki hefur mér
tekizt að greina þá. Við hentugleika vildi ég fá úr því skorið, um hvaða tegundir er
að ræða. Hér er aðeins stiklað á stóru, en ekki um að ræða lista yfir gróður háfjalls-
ins, og mun ég næst halda alla leið niður í gljúfur Jökulsár. Þar halda enn velli
nokkrar birkihríslur, vel varðar frá náttúrunnar hendi. Einnig vaxa Jrar einir, sortu-
lyng, hrúta- og jarðaberjalyng og margt fleira. Á einum smábletti í gilinu hef ég
fundið skriðuhnoðra. Mun hann vera sjaldgæfur hér um slóðir. Það hefur löngu
verið kunnugt, að bláhveiti vex í Skagafjarðardölum. Er það rnjög algengt hér á
gilbarminum. Mér hefur oft orðið starsýnt á plöntur, sem ég hugði sömu tegundar,
en vaxa niðri í gilinu og eru mjög stórvaxnar. Nú í sumar fór ég að reyna að greina
Jjessar gilplöntur og hafnaði þá í kjarrhveitinu. Þessar plöntur eru að vísu flestar
með bláleitu axi, en með hlutfallslega lengri títu en Jjær, sem vaxa uppi á gilbarm-
inum, og helmingi stórvaxnari eða meir. Eru margar þeirra yfir einn metra á hæð.
Þar sem það er algengt, að plöntur nái miklum vexti í gilinu, væri freistandi að
álíta, að munurinn stafaði af mismunandi lífsskilyrðum eingöngu. Væri gaman að
gróðursetja gilplöntu uppi á barmi, og svo öfugt, og fylgjast síðan með þeim. Ég
mun, næst þegar ég fer til Akureyrar, hafa nteð mér sýnishorn af gil- og gilliarms-
plöntunum og sýna lærðum mönnum.
Hér á næsta bæ, Stekkjarflötum, eru systkini, börn að aldri, sem liafa gaman af
blómum, eins og börnum er títt, en gleggri eru þau en almennt gerist. Sýna þau
mér oft það, sem þau finna. M. a. hafa ]>au sýnt mér selgresi, fundið á gilbarmin-
um niður undan bænum, og engjamunablóm, fundið í vegarskurði á Þormóðsholti
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓm 121