Sveitarstjórnarmál - 01.12.1948, Blaðsíða 33

SVEITARSTJ ÖRNARMÁL
31
miklum blóma. Þetta varð þó ekki, heldur
mótaðist hin stjórnmálalega framrás í Ev-
rópulöndum í lok miðaldanna af eins konar
þjóðernislegum Cesarisma. Hver léns-
konungurinn af öðrum gerðist einvaldur,
eða eins konar þjóðlegur Cesar, hver í sínu
landi. Og á dögum þessara einveldiskon-
unga og arftaka þeirra nú á dögum, var
byggðasjálfstæði miðaldanna nær því alveg
troðið niður, og hefir átt litlu gengi að
fagna í Evrópu lengi síðan.
Frelsi í Eitt er það land i miðri
milunum Evr°Pu> Þar sem frelsishugsjón
' ’ miðaldanna hefir átt griðland
allt til vorra daga. Það er fjallalandið Sviss.
Hinir himingnæfandi tindar Alpafjallanna
hafa staðið vörð um frelsið, og veitt skjól
mannréttindum og byggðasjálfstæði frá
ómunatíð. Svissneska lýðveldið er lifandi
sönnun þess, að raunverulegt byggðasjálf-
stæði er fyllilega samrýmanlegt hæfilega
sterkri sameinandi yfirstjórn. Svisslend-
ingar báru sigur af hólmi i aldalangri bar-
áttu sinni við Habsborgaraættina og arf-
taka hennar, og hafa varðveitt allt frá mið-
öldum þá byggðasjálfstjórn, sem nú á dög-
um er grundvöllur þeirrar stjórnskipunar
sem ef til vill er hin bezta i veröldinni.
Einveldi,
kapiíalismi,
sósíalismi.
unganna og
Framrás hinnar stjórnmála-
legu samhyggju hefir nú stað-
ið i meira en þrjár aldir. Fyrst
er þar tímabil einveldiskon-
__e______ _D hinnar landsföðurlegu for-
sjónar, þá timabil kapítalismans og hinnar
lýðræðislegu þingstjórnar og nú síðast
tímabil sósíalismans og þeirra miðhverfu
(centraliseruðu) stjórnarhátta, semhonum
eru samfara og stundum nálgast einræði
i ýmsum myndum. Sögu þessarar félags-
legu framvindu yrði of langt mál að rekja
hér, en án þess að fullyrða of mikið má
óhætt segja, að samhyggjan er nú á dögum
komin út i engu minni öfgar, en sérhyggj-
an lenti i þegar hún náði sínu hámarki á
miðöldunum. Einstaklingurinn er naum-
ast orðinn annað en viljalítið hjól i hinni
miklu mannfélagsvél. Hinar félagslegu
byrðar verða sífellt þyngri og þyngri, og
farið er þegar að bera á alvarlegri félags-
þreytu. Þegar svo er komið, kann að vera
skemmra að bíða stórra tíðinda, en flestir
ætla. Gefa verður gaum að þvi, að allt
gengur nú með meiri hraða en áður og
eitt af því, sem hvað mest hefir flýtt fyrir
þessari þróun og reynt meira en flest ann-
að á félagslegt þanþol einstaklinganna, er
hin stórvirka en um leið ófullkomna tækni
nútímans, sem er svo þung í vöfum, að
hagnýting hennar krefst geysimikilla
félagsfórna af hálfu einstaklinganna. Þetta
skipulag ber líka dauðann i sér af öðrum
ástæðum. Líkt og miðaldahöfðingjar léku
lausum hala og skömmtuðu sér sjálfir,
hver eftir sínu bolmagni, réttindi og völd,
leika núorðið hinar ýmsu stéttir mannfé-
lagsins lausum hala, undir forustu svo-
kallaðra stéttarsamtaka, og skammta sér
sjálfar fé og fríðindi úr hinum sameigin-
lega félagssjóði mannfélagslegra verðmæta.
En ekkert mannfélag getur staðizt til
lengdar, ef það hefir ekki bolmagn til þess
sjálft að skammta einstaklingum sinxrm
og hagsmunahópum réttindi, og ákveða
þeim skyldur.
ísland undir
merki sam-
hyggjunnar.
Hér á landi hófst þessi fé-
lagslega framvinda á vegum
samhyggjunnar miklu
seinna en í Evrópu. Þessi
félagsframvinda hefir þó orðið furðulega
hröð hér á landi einkum siðustu áratugina.
Má með miklum rétti segja að hún sé nú
að ýmsu leyti lengra á veg komin en í ná-
grannalöndunum í austri. Þessu sjónar-
miði til stuðnings skal bent á eftirfarandi
staðreyndir:
1. Innflutningur alls konar varnings og
hráefna er nú orðinn íslenzku þjóðinni
lífsnauðsyn og hún svo háð erlendum
mörkuðum f}rrir framleiðsluvörur sínar,
að engin önnur bjóð í veröldinni er svo á
vegi stödd.
2. Alls konar íhlutun og afskipti ríkis-
valdsins af öllum sköpuðum hlutum þjóð-