Sveitarstjórnarmál - 01.12.1948, Blaðsíða 35

SVEITARSTJÖRNARMAL
33
pólitísku rétta boðið upp á gítarspil og
söng, og menn hlusta enn á útvarpsum-
ræður, en hugarfarið er nú allt annað en
áður vár. Áhugi manna í þessu efni er
naumast lengur pólitiskur, heldur er hér
orðið um eins konar íþróttaáhuga að ræða,
sama eðlis og þann, sem knýr menn sums
staðar erlendis til þess að þyrpast þúsund-
mn saman til þess að horfa á nauta- eða
hanaat. Hér hlusta menn á hina pólitísku
ræðumenn flokkanna á fundum og við
útvarpsumræður, fyrst og fremst til þess
að heyra og sjá hve duglegir þeir eru að
beita eiturklóm hinna pólitísku slagorða
hver á annan. en málefni þau sem um er
rætt, ef þá er rætt um nokkuð mál, iáta
menn sig litlu skipta vegna þess, að menn
trúa því ekki lengur að velferð þeirra velti
á úrlausn þeirra. Þetta er illt tákn tím-
anna því vissulega veltur velferð manna
mjög á úrlausn þeirra mála, sem um er
rætt, við slík tækifæri.
Allt eru þetta óræk merki félagsþreytu,
og auk þessa tákn þess, að hin frumhvötin
sem ræður svo miklu um samlíf mann-
anna, einstaklingshvötin eða sérhyggjan
sé í þann veginn að vakna til þess að móta
hið opinbera félagslíf, meira en hún hefir
gert um langt skeið.
Þá hefir hið félagslega gönuskeið sem
þjóðin hefir tekið undir forustu núverandi
leiðtoga sinna haft það í för með sér, að
atvinnuhættir þjóðarinnar eru orðnir langt
um of einhæfir og háðir mörkuðum úti í
heimi. Alltof mikil áherzla er á það lögð
að moka upp sem mestu af hráefnum,
flytja þau úr landi og láta aðrar þjóðir um
hagnýtingu þeirra. Ef svo mistekst nokkur
ár að moka upp úr sjónum ódæma magni
af síld og fiski, þá er allt þjóðarbúið í voða.
Þetta þrennt: Hinir einhæfu atvinnu-
og viðskiptahættir, hin félagslega ofþensla,
og fólksstraumurinn til Reykjavíkur, er
frelsi og sjálfstæði landsins miklu hættu-
legra en sú erlenda ágengni, sem leiðtog-
arnir þykjast alltaf sjá glytta í við hverja
bugðu á leið þjóðarinnar.
Litast um. hefl nú leitt að því nolckur
rök, 1 þessum hugleiðingum,
að það eru aðallega tvær frumhvatir mann-
eðlisins, sérhyggjan og samhyggjan, sem
móta félagslíf einstaklinga, byggðarlaga og
þjóða, og rakið lauslega hvernig þessar
frumhvatir hafa mótað veraldarsöguna og
sögu okkar eigin þjóðar, allt frá því sögur
hófust og fram á þennan dag. Ég hefi og
dregið fram nokkur dæmi þess, hve óheppi-
legar afleiðingar af því verða, er annari
þessari frumhvöt er svalað á kostnað
hinnar.
Auðvitað er ekki allt illt hér í heimi
illu stjórnskipulagi að kenna, því frum-
hvatir manneðlisins eru margar nokkuð,
og taumhaldið á þeim misjafnlega gott.
Samt er það víst, að engin þjóð getur lnað
farsælu menningarlífi, notið frelsis og ör-
yggis, nema hún búi við stjómskipulag,
sem mótað er í samræmi við frumhvatir
manneðlisins, og gefur þeim hæfilega full-
nægingu. En setning slikrar stjórnskip-
unar er vandaverk, einkum vegna þess að
hún þarf, ef vel á að fara og hún á lengi
að endast, að vera farvegur fyrir tvær
mannlegar hvatir sem eru hvor annarri
andstæðar. Af þessu leiðir að öll stjórn-
vizka er einmitt í þvi fólgin að finna heppi-
legt tjáningarform fyrir þessar andstæðu
hvatir, samhyggjuna og sérhyggjuna, sem
drottna yfir félagslífi mannanna.
Ný stjórnar- íslenz,ke ÞÍóðin stendur nú
skrá á Islandi a mlkilvægum timamot-
um.. Hun hefir skipt um
stjómarform. Horfið frá konungdæmi til
lýðveldis. Ennþá er þessi breyting þó ekki
annað í stjórnskipulegu tilliti, en nafnið
tómt. Stjómarhættir eru enn allir þeir
sömu og áður. Mikilvægasta breytingin til
þessa er sú, að æðsti maður þjóðarinnar er
nú innlendur maður, en var áður erlend-
ur konungur í fjarlægu landi.
Flestum kemur yfirleitt saman um það
að sjálfsagt sé, að setja íslenzka rikinu
nýja stjómarskrá, m. a. vegna þess, að