Sveitarstjórnarmál - 01.12.1948, Blaðsíða 34

32
SVEITARSTJÓRNARMÁL
nýting bein og óbein, svo og félagsframtak
af ýmsu tagi er nú allt orðið svo umfangs-
mikið, að varla getur annað eins hjá nokk-
urri annarri þjóð, og eru þó margar er-
lendar þjóðir langt komnar á þessari braut.
3. Vegna þessarar félagslegu ofþenslu,
sem hefir höfuðstöðvar sínar í höfuðstað
landsins, hafa einstaklingar þjóðarinnar
haft bústaðaskipti í stórum stíl og setzt að
í höfuðborginni, svo að þar eða í allra
næsta nágrenni hennar býr nú alit að því
helmingur þjóðarinnar, og í sjálfri borg-
inni a. m. k. fullir 2/5 hlutar allra lands-
búa. Þetta slœr öll met; engin þjóð önnur
getur sýnt slíka félagsþróun. Helzt eru
það okkar gömlu og góðu lærifeður, Danir,
sem í þessu efni hanga svolítið í okkur, og
segi ég það þeim ekki til hróss.
Dýpsta orsök þessarar óheppilegu þró-
unar hér á landi er sú, að fullnæging hinn-
ar félagsleitandi frumhvatar manneðlisins
hefir um langt skeið verið látin sitja i fyr-
irrúmi fyrir flestu öðru, langt fram úr
því sem nokkurt hóf er í. Fyrst iraman af
var þessi framvinda mest á vegum kapí-
talismans, en nú í seinni tíð meir og meir
í anda þess hugmyndakerfis sem kennir
sig við sósíalisma. Engu líkara er en að
þjóðin hafi farið á eins konar félagslegan
fylliríistúr. öll ofnautn leiðir fyrr eða
síðar til ófarnaðar, og þessi óhóflega full-
næging hinnar félagssæknu frumhvatar
þjóðarinnar getur haft hinar alvarlegustu
afleiðingar ef ekki er skynsamlega aðgert
í tíma. Nú þegar hefir hún valdið alvar-
legum þjóðskemmdum.
Ýskyggilegasta þjóðskemmdin af völd-
um þessarar illkynjuðu viðburðarásar, eru
bústaðaskipti fólksins og straumur þess til
höfuðborgarinnar. Eftir því sem Reykjavík
vex og öðrum byggðalögtun í landinu
hnignar. svo að sums staðar dregur til
landauðnar i náinni framtíð. færist ís-
lenzka ríkið fjær því að vera þjóðríki, en
meir og meir í þá átt að verða borgríki
Reykjavíkur fyrst og fremst. Andstæðurn-
ar á milli hinnar ríku höfuðborgar og
hinna fátæku byggðarlaga fara vaxandi,
og gætu mæta vel valdið óheppilegum og
þjóðhættulegum átökum.
Þá er að minnast á annað hættumerki,
sem nú er farið að blasa við af völdum
hinna taumlausu framrásar samhyggj-
unnar. Það er hin félagslega þreyta, sem
nú gerir meir og meir vart við sig. Og það
er sízt að undra. Hinar félagslegu byrðar,
sem lagðar eru á einstaklinga og félags-
heildir, fara sífellt vaxandi. Menn geta
varla lengur snúið sér við án þess að fá
til þess stjómarvaldaleyfi. Rikisvaldið hef-
ir færzt ákaflega í aukana, og fjöldi nefnd-
anna og ráðanna á vegum þess orðinn svo
mikill, að stjórnarfarið í landinu mundi
varla kafna undir nafni þó að það væri
kallað sovétskipulag, og þarf víst lítið
annað en stimpla það með hamri og sigð
til þess að fullkomna verkið. Og svo er nú
komið að Alþingi verður árlega að sam-
þykkja lög um sérstakar styrkveitingar úr
ríkissjóði til almennings og atvinnuveg-
anna til þess að menn fái risið undir þeim
byrðum, sem félagslífið leggur mönnum á
herðar. Ég veit vel að menn segja að verð-
bólgan í landinu sé orsök þessa. En hvað
er verðbólgan annað en vottur þess, að
alls konar samtök, stjórnmálaflokka, hags-
munahópa, stétta og félaga hafa gerzt of
fingralöng í fríðindi sér til handa úr hin-
um sameiginlega sjóði mannfélagsins?
Hinir ýmsu stjórnmálaflokkar og hags-
munahópar hér á landi kunna að vera
missekir í þessu efni, en mér er nær að
halda að þeir séu allir nægilega sekir til
þess að vera dauða verðir í pólitískum
skilningi. 4
Fyrir áratug síðan ’éða svo voru menn
enn svo félags- og fundafúsir, að menn
vörðu miklum tíma til þess að sækja alls
konar fundi og til þess að hlusta á útvarps-
umræður um stjórnmál. Menn hlustuðu
með fjálgleik á leiðtogana tala og trúðu
því, að fyrir mátt samtaka og samvinnu
yrðu þeir frelsaðir frá allri eymd og skorti.
En nú virðist allt þetta breytt. Menn hafa
misst trúna. Að vísu sækja menn enn póli-
tíska fundi, einkum ef þar er auk hinna