Sveitarstjórnarmál - 01.12.1948, Blaðsíða 38

36
SVEITARSTJÖRNARMÁL
Fyrri leiðin væri meira í samræmi við
raunverulegt sjálfsforræði, og því æski-
legri, en hin síðari væri að líkindum auð-
veldari í framkvæmd, fyrst í stað. Komið
gæti og til mála að báðar þessar leiðir
yrðu farnar til þess að afla fjórðungunum
tekna.
2. Verzlunarmál. Gjaldeyris-, innflutn-
ings- og verðlagsmál er einn sá flokkur
mála, sem ofarlegast er á baugi nú hér á
landi. Það er um deilt hvort heppilegt sé,
að stjórnarvöld séu að vasast í þessum
málum, en meðan slíkt þykir óhjákvæmi-
legt, eins og það líklega er, eins og sakir
standa, er bygeðarlögunum bráðnauðsyn-
legt að fá þar einhvern íhlutunarrétt, þvi
það sem hvað mest hefir valdið uppgangi
verzlunarstéttarinnar í Rvík á kostnað
verzlunar annarra byggðarlaga, er það, að
þau stjórnarvöld, sem ráða fyrir þessum
málum, eru þar staðsett, en þetta gefur
aftur verzlunarfyrirtækjum höfuðborgar-
innar forréttindaaðstöðu á sviði verzlunar
og viðskipta. Ég get ekki fjölyrt um þessa
forréttindaaðstöðu Reykjavíkur hér, en
visa til greinar sem ég reit um þetta í maí-
hefti Gerpis. Ég tel rétt, að á vegum fjórð-
ungs- eða fylkisstjórnanna yrði komið á
fót gjaldeyris- og innflutningsnefndum,
sem fengju til ráðstöfunar hæfilegan hluta
gjaldeyristeknanna, sem þær svo úthlut-
uðu til verzlunarfyrirtækja í f jórðungnum,
á líkan hátt og viðskiptanefndin gerir nú.
Yfirstjórn og samræming þessara mála
gæti verið hjá ríkisstofnun á vegum rikis-
stjórnarinnar.
3. Samgöngumál. Einn aðalþjóðvegur
ætti að vera umhverfis landið og að 2—3
helztu hafnarstöðum í hverjum landsfjórð-
ungi. Lagning hans og viðhald eiga fjórð-
ungsstjórnirnar af hafa á hendi, en fé til
þess ætti að veita úr ríkissjóði i einu lagi
í hvern fjórðung árlega. Þvi fé eiga svo
fjórðungsþingin að skipta niður á vega-
kaflana. Allir aðrir vegir í fjórðungunum,
nema hreppsvegir og götur í bæjum ættu
að vera fjórðungs- eða fylkisvegir. Skrif-
stofu vegamála í Reykjavík mætti þá leggja
niður, en lands- eða fjórðungsverkfræð-
ingur í hverjum fjórðungi hefði þar á
hendi stjórn vegamála undir yfirstjórn
f j órðungsstj órnarinnar.
Strandferðir yrðu eins og nú á vegum
ríkisins, nema fjórðungs- og fjarðabátar,
sem eðlilegt væri að fjórðungsstjómir
hefðu með að gera.
Hafnarmál öll ættu að vera sérmál
fjórðunganna og sveitarfélaganna nema
landshafnir. Stjóm þessara mála mætti og
fela fjórðungsverkfræðingi.
Vitamál er líklega réttast, að væru á
vegum rikisins. eins og nú, svo og flug-
samgöngur.
4. Kennslumál. Rarnafræðsla og gagn-
fræðanám ætti að vera í höndum fjórð-
ungsstjórna að öllu leyti. Samkrull það,
sem nú er um barnafræðslu og gagnfræða-
nám, á milli ríkisins og sveitarfélaganna
er með öllu óhafandi. Embætti fræðslu-
málastjóra ætti að leggja niður, en í stað-
inn gætu komið námsstjórar í hverjum
landsfjórðungi. Gefa ætti fjórðungsþing-
um og stjórnum víðtækt vald til þess að
setja hjá sér reglur um námið á grund-
velli allsherjar kennslulaga frá Alþingi.
Markmið náms og fræðslu eiga að vera
hin sömu hvar sem er á landinu, en leið-
imar til þess að ná þessum markmiðum
mega gjarnan og þurfa að vera mismun-
andi eftir staðháttum og félagsháttum í
hverjum landshluta. Lög þau og reglur
um þarna- og unglinganám, sem nú gilda,
eiga yfirleitt mjög illa við i öllum hinum
fámennari bæjum og sveitum.
g. Atvinnumál. Löggjöfina um atvinnu-
mál — landbúnað, sjávarútveg, siglingar
og iðnað þarf ef fjórðunga eða fylkjaskipu-
lag yrði tekið upp, að endurskipuleggja,
og fá fjórðungsstjómum og þingum eðli-
lega íhlutun um þau, í nánu samstarfi við
áhugafélög þau sem í fjórðungunum starfa
á þessmn sviðum. Þetta yrði að sjálfsögðu
ekki gert í einu vetfangi heldur smátt og
smátt.
6. Sveitarstjórnarmál. Mjög mikil nauð-
syn er á því að staðkunnugir menn fari