Uppeldi og menntun - 01.01.2013, Page 11

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(1) 2013 11
helgi grÍmsson og anna KristÍn sigUrÐardóttir
2010; Lippman, 2010). Dewey boðaði að skólinn væri hluti af lífinu en ekki undir-
búningur undir lífið. Nemandinn ætti að vera virkur í námi sínu, læra með athöfnum
sínum og í samskiptum við aðra. Að mati Lippmans (2010) átti með opna skólanum
að auka sveigjanleika og einstaklingsmiðun í námi og kennslu. Kennslurýmið átti
að vera opið og sveigjanlegt svo hægt væri að skipta nemendum í minni og stærri
hópa eftir verkefnum hverju sinni. Þessi opnu svæði áttu að stuðla að meira flæði og
jákvæðari samskiptum en áður tíðkuðust, jafnframt því að skapa ákjósanlegt um-
hverfi fyrir rannsókna- og samvinnuverkefni og fjölbreytt hópastarf.
Svipuð stef og um opnu skólana er að finna í aðalnámskrá grunnskóla frá 1976 í
leiðsögn hennar um starfshætti grunnskóla. Þar er meðal annars kveðið á um fjöl-
breytilegt og sveigjanlegt námsumhverfi þar sem nemendur eiga að geta sinnt ólíkum
verkefnum á sama tíma (Menntamálaráðuneytið, 1976).
Opni skóli sjöunda áratugarins náði ekki mikilli útbreiðslu. Ástæður þess eru
eflaust margar. Lippman (2010) telur að kennarar vestanhafs hafi upp til hópa viðhaft
sömu kennsluhætti og áður þrátt fyrir breytt námsumhverfi auk þess sem þeir hafi
kvartað yfir slæmri hljóðvist, það er hávaða í opnum rýmum. Törnquist (2005) telur
að kennara hafi skort nægjanlega leiðsögn og stuðning til þess að tileinka sér nýjar
kennslu- og starfsaðferðir sem hæfðu nýjum kennsluaðstæðum.
Einstaklingsmiðaðir kennsluhættir, eins og þeim er lýst í matslista um einstaklings-
miðað nám sem unninn var á vegum Menntasviðs Reykjavíkurborgar (2005), eru að
mörgu leyti mjög líkir opna skólanum. Ingvar Sigurgeirsson (2005) hefur gert ítar-
lega grein fyrir hugtakinu einstaklingsmiðað nám og skyldleika þess við önnur hug-
tök, meðal annars um opna skólann og námsaðgreiningu sem kandadíski kennslu-
fræðingurinn Carol Ann Tomlinson (1999) hefur fjallað um. Að mati Ingvars er mikil
samsvörun á milli þessara stefna hvaða varðar hugmyndafræði, áherslur og aðferðir.
Hann nefnir til að mynda ábyrgð nemenda á eigin námi, samvinnunám, samþætt-
ingu námsgreina og samstarf kennara. Nemendur vinna á verkstæðum eða vinnu-
svæðum og áhersla á útikennslu, vettvangsnám og tengsl við grenndarsamfélagið
einkenndu bæði tímabil. Nokkrir þættir eru þó fremur taldir einkenna stefnuna um
opna skólann, svo sem hlýlegt umhverfi, frjáls leikur og traust til nemenda, en aðrir
þættir, til dæmis áhersla á nýtingu upplýsingatækni, eru meira áberandi í stefnunni
um einstaklingsmiðað nám.
Breytt hönnun skóla til að þjóna ólíkri kennslufræði
Fossvogsskóli í Reykjavík tók til starfa árið 1971 og átti að starfa samkvæmt hugmynd-
um um opinn skóla og tók hönnun hans mið af því (Helgi Skúli Kjartansson, 2008).
Hann var fyrsti skólinn sem hlaut viðurkenningu fræðsluyfirvalda sem tilraunaskóli
(samkvæmt 65. gr. laga um grunnskóla nr. 63/1974) þar sem víkja átti frá hefðbundnu
bekkjakerfi á grunnskólastigi og leggja aukna áherslu á einstaklingskennslu og
samstarf kennara (Guðný Helgadóttir, 1980). Með byggingu Fossvogsskóla var brotið
blað í hönnun skóla á Íslandi og var hann að hluta hafður til hliðsjónar við hönnun
nokkurra annarra skóla, svo sem Grundaskóla á Akranesi og Ölduselsskóla í Reykja-
vík. Áhersla á opna starfshætti og sveigjanlegt skólastarf skaut síðan rótum víða um