SunnudagsMogginn - 04.03.2012, Blaðsíða 33

4. mars 2012 33
ari stigu um fjallaskörð og voru ekki
ætlandi venjulegu fólki heldur þaulkunn-
ugum fjallahetjum. Á 18. og 19. öld eyddu
bæði Bretar og Rússar miklum fjármunum
til að rannsaka þetta svæði vegna deilna
um landamæri og áhrifasvæði. Stóra
spurning breska heimsveldisins var hvort
Rússar gætu komist yfir Mið-Asíufjöllin
með stóran her og ráðist á Indland. Þó
þeirri spurningu hafi aldrei verið svarað
endanlega þá liggur svar í því að Rússa-
keisari lagði aldrei í slíka herför þó að hún
hafi öldum saman verið á teikniborðinu.
Fyrir utan hættur náttúrunnar af kulda,
skriðum og illviðri lágu hvarvetna í leyni
ræningjahópar. Þegar bresk yfirvöld
færðu það í tal við Safdar Ali konung
Hunza sumarið 1889 að þjóð hans yrði að
hætta ránum svaraði konungur því til að
þjóð sín hefði afar fáar náttúruauðlindir og
lítið annað að til framfæris. Fyrir Safdar
Ali voru Rússakeisari, landstjóri Indlands
og keisarinn í Kína ættbálkahöfðingjar
eins og hann sjálfur en slík heimssýn
hneykslaði breska hershöfðingja. Bretar
háðu síðar bardaga við þennan sérstæða
konung og höfðu þar nauman sigur.
Heil heimsálfa
Silkivegur Kínverja lá um fjallaskörð Mið-
asíu og blómstraði fram á 12. öld þegar út-
breiðsla íslamtrúar á svæðinu gerði hinu
búddíska stórveldi erfitt fyrir. Endalok
þessarar verslunarleiðar milli Kína og
Evrópu voru þó ekki fyrr en með siglingu
Vasco de Gama sjóleiðina milli Asíu og
Evrópu 1497.
Auk Kínverja settu hér sitt mark norð-
lægari Mið-Asíuþjóðir og óteljandi innrás-
arherir inn í Indland í árþúsunda sögu
mannsins á þessum slóðum. Niður í Ind-
usdalnum runnu þjóðir þessar saman og
mynduðu eina menningarheild en öðru
máli gegnir um fjallaskörðin.
Þar varð hver dalur sem eitt land, með
sinn kóng, sinn her, sérstök þjóð-
areinkenni, sitt tungumál og sína siði. Tal-
ið er að á 1200 kílómetra Karakoram leið-
inni séu töluð á þriðja tug tungumála. Sum
innbyrðis skyld en önnur af mjög óræðum
og lítt þekktum uppruna. Hugmyndir
Hunzakonungs á 19. öld um að Bretar,
Kínverjar og Rússar væru ættbálkar næstu
dala er lýsandi fyrir einangrun svæðisins.
Nýleg og raunar síendurtekin mannvíg
þar sem öfgahópar drepa menn út frá
þjóðerni og trú á þessu svæði er önnur
birtingarmynd einangrunar í fjallaskörð-
unum. Í yfirstandandi viku lágu þannig 18
shíta-múslimar fallnir eftir morðárás
vígamanna.
Þrjú þúsund manna þjóð
Ævintýralegust allra þessara byggða er
Chitralhéraðið í norðvesturhorni Pak-
istan. Karakoramvegurinn er örlítið austar
en algeng ferðamannaleið er að fara af
honum við borgina Gilgit og þaðan er dag-
leið til Chitral um nærri 4000 metra hátt
Shandur skarð.
Bretar herjuðu á konungsríkið Chitral
1895 vegna ótta um að Rússar væru þar á
leið til áhrifa. Eftir að hafa hrakið sitjandi
konung settu þeir til valda 12 ára gamlan
leppkonung. Hann var einn fjölmarga
sona hins fallna Aman ul-Mulk. Þetta litla
land sem er allt í 1000 metra hæð yfir sjáv-
armáli hélt sjálfstæði sínu að nafninu til
fram 1969 þegar það var endanlega inn-
limað í Pakistan. Fjöllin hér ná yfir 7000
metra hæð en landið allt er um 350 kíló-
metra langt fjallaskarð. Á fyrri öldum var
konungsríki Chitral til muna stærra og
náði yfir hluta þess sem í dag telst til Afg-
anistan.
Hér býr hin forna Chitral þjóð í sam-
nefndri höfuðborg, múhameðstrúarfólk í
dag en hátindi í völdum og menningu náði
þjóð þessi undir stjórn hins mystíska
búddakonungs Bahman á 8. öld eftir Krist.
Nágrannar Chitralþjóðarinnar og innan
hennar ríkis er Kalash fólkið sem ein allra
þjóðarbrota á þessu svæði hefur komist
hjá því að vera snúið til múðhameðstrúar.
Þeir hafa vitaskuld sitt eigið tungumál,
Kalasha sem er af Dardickvísl indóevr-
ópskra mála. Trú þeirra er fjölgyðistrú og
höfuðguðinn heitir Mahjandeo. Þeir iðka
trú sína með brennifórnum dýra, dansi og
margræðri samræðu við náttúru jarðar og
stjörnur himinhvolfsins.
Þó svo að áfengi sé stranglega bannað í
Pakistan leyfist Kalashi fólki að brugga sitt
vín og drekka það en notkun þess tengist
um leið trúariðkun. Þetta er þó langt því
frá að vera mjög stórt frávik frá bann-
lögum Pakistana því Kalashifólkið er fátt,
rétt um 3000 manns og hefur fækkað
verulega á seinustu áratugum. Árið 1951
var Kalashi þjóðin talin um 10 þúsund
manna.
Bláeygir afkomendur Alexsanders mikla
Blár augnlitur þekkist meðal Kalash fólks-
ins og goðfræðilegar sögur þessa fólks
segja frá því að þjóðin eigi uppruna sinn í
hersveitum Alexsanders mikla sem gerðu
víðreist rétt fyrir Krists burð. Aðrar sögur
þessa sama fólks segja að það hafi komið
frá hinu fjarlæga og þjóðsagnakennda
Tsiyam landi. Nútíma mannfræðingar hafa
talið að blá augu Kalash manna og fleiri
ættbálka á þessu svæði séu arfur frá Aríum
Mið-Asíu að því marki sem ekki mega
rekja þau til afskipta breska hersins.
Chitralhérað er lokað ferðamönnum
þessa dagana eins og svo mörg af þessum
fjallahéruðum. Blaðamaður Morgunblaðs-
ins verður því að láta sér nægja að hitta
nokkra burtflutta Kalashbúa í borginni
Peshawar. Túlkur við þær samræður er
Kausar Hussein leiðsögumaður og hann
byrjar á að skýra mér frá einu og öðru um
Kalash fólkið. Undir lok þess samtals
lækkar hann róminn og vill greinilega ekki
að aðrir heyri um hvað hann er að tala.
„Þeir aðhyllast ástarhjónabönd og
drengirnir þar velja sér konur á dans-
samkomum.“ Þetta er mjög frábrugðið
hinu pakistanska normi og raunar langt
utan þess velsæmis sem hérlendir þekkja.
Bjarni Harðarson skrifar frá Pakistan.
Það er kalt í Abbottobad í febrúar og rakinn í loftinu er mikill. Þess vegna er nauðsynlegt að
þíða fingurna yfir eldi í pásum. Myndin er tekin á verkstæði rennismiða við aðalgötu bæjarins.
Götumynd frá gamla bænum í Abbottobad. Torgið er í dag hluti af hinum mikla Karakoram-vegi.