SunnudagsMogginn - 04.03.2012, Blaðsíða 42

42 4. mars 2012
Nú getur hver maður komist ígömul blöð og tímarit með þvíað fara inn á slóðina timarit.is.Einnig er hægt að fara á goog-
le.is og slá inn leitarorð og ramba þannig
inn í tímaritin. Ég setti inn orðið biblíuljóð
og var þá óðara kominn í ritdóm Einars
Benediktssonar í Dagskrá frá 13. og 20.
febrúar árið 1897 um Biblíuljóð sr. Valdi-
mars Briem. Sá dómur var ekki tekinn inn
í heildarútgáfu á verkum Einars Bene-
diktssonar á sínum tíma, hugsanlega
vegna þess að útgefandanum hefur þótt
hann of hvass. Það þótti a.m.k. dr. Birni
M. Ólsen sem andmælti honum í Ísafold
þann 8. maí árið 1897. Niðurstaða Björns
M. Ólsens um dóm skáldsins Einars um
skáldbróðurinn Valdimar Briem er stutt og
laggóð:
„Eitt gott geta skáldin lært af hröfn-
unum: að kroppa ekki augun hvor úr öðr-
um.“
Á sínum tíma fengu Biblíuljóðin mikið
lof. Þess má geta til marks um vinsældir
þeirra að þau voru birt í Lögbergi, blaði
Vestur-Íslendinga, eins og framhaldssaga
viku eftir viku þetta sama ár. Björn M. Ól-
sen talaði því um „hjáróma“ rödd Einars
Benediktssonar í þessu sambandi. En um
gengi Biblíuljóðanna var Einar þó sann-
spár því enginn minnist á þau nú.
Gefum Einari Benediktssyni orðið þar
sem hann hefur vísað í ljóðlínur úr þeim
hluta Biblíuljóða þar sem greint er frá
höggorminum: „Öllu þróttminni rímgerð
mun naumlega finnast á vorum tíma hjá
skáldi er telst meðal betri höfunda.“ Og
Einar heldur áfram, og er nú kominn að
syndaflóðinu: „Í Flóðinu segir svo, 3. er-
indi: „Reiður varð réttvís guð/ rangan er
sá hann gang;(!)/ kvað hann af miklum
móð:(!)/ ‘Mái eg af kynslóð þá’.“ Guð
kvað „af miklum móð“! Smekklausara
orðatiltæki mun ekki auðfundið í skáld-
skap menntaðra manna. Og guð sá „rang-
an gang“! Þetta tvennt er ærið nóg, og
getur ekki komið fyrir nema í óvandaðri
skáldmennt. Og hvernig kemst svo „bók
bókanna“ að orði? – „Og drottinn sá að
illska mannanna var mikil á jörðinni og að
öll hugsun mannsins hjarta var vond alla
daga.“ – Hver vill sjá hinn „ranga gang“
þessa mjög-rímandi klerks við hliðina á
svo prjállausu, málmhreinu máli?“
Einar Benediktsson endar grein sína á
þessum orðum: „Það mun ekki alls kostar
ólíklegt að einhverjum kunni ef til vill að
þykja betur að nokkur stöðvun yrði nú á
yfirframleiðslu þessa sálmahöfundar, og
víst má telja það, að bókmenntir vorar
mundu nú eiga mikið færri og betri ljóð
eftir hann, ef honum hefði verið bent á
það í tíma, að eitt einasta sterkt, vel ort
kvæði, sem lýsir ósvikinni tilfinningu, er
tíu sinnum betra en heilir tugir af þynnt-
um og útflöttum rímþulum.“
Í sálmabók sem mér var eitt sinn gefin
eru tvö kvæði eftir Einar Benediktsson.
Annað þeirra er Hvað bindur vorn hug
við heimsins glaum? Segja má að með því
hafi Einar sannað kenningu sína um „eitt
einasta sterkt, vel ort kvæði“ því vel gæti
ég trúað að þetta ljóð hans sé nú sungið
oftar í kirkjum landsins en nokkur hinna
125 sálma biblíuljóðaskáldsins í nefndri
sálmabók.
Einar gagnrýndi fleiri skáldbræður í
Dagskrá, m.a. skrifaði hann harkalegan
dóm um smásögur Gests Pálssonar 7. og
14. nóv. 1896, fimm árum eftir lát Gests.
Þar mundi einhver segja að skot hans hafi
geigað, a.m.k. ef farið er eftir „líftíma“
Gests, sem enn lifir góðu lífi í skólum
landsins og fræðingarnir hafa keppst við
að lofa. Einar sagði: „Gestur Pálsson skrif-
aði ekki vel. Mál hans er óíslenskt og
sjaldan svo sterkt að það sé samboðið
þeim fyrirmyndum meðal nýnorskra og
danskra höfunda sem hann vildi líkjast.“
Einar bætti því við að Gestur tæki „lausa-
tökum á öllum þjóðareinkennum Íslend-
inga“ og að hann leiddi fram „dönsku og
norsku persónurnar með íslensku nöfn-
in“.
Hver er þá niðurstaðan í dag? Við getum
dregið saman og sagt:
1) Tímaritin gömlu eru gullkista fyrir þá
sem vilja afla sér þekkingar um liðinn tíma
– eða styrkja málkenndina, sbr. lýsing-
arorð Einars Benediktssonar prjállaus og
málmhreinn.
2) Það eru ekki einungis skáldin sem
kroppa augun hvert úr öðru; í því sam-
bandi verður manni meðal annars hugsað
til þingmanna og ráðherra sem eiga að
heita samflokksmenn.
3) Ritdómendum getur skjátlast. Við
skulum ekki taka alla dóma þeirra alvar-
lega: góð verk lifa þá af.
4) Forðumst yfirframleiðslu. Styttum
mál okkar, t.d. um helming í fyrstu lotu.
Lesendum mundi þá fjölga.
„Yfirframleiðsla“
’
Tímaritin gömlu eru
gullkista fyrir þá sem
vilja afla sér þekk-
ingar um liðinn tíma – eða
styrkja málkenndina.
Málið
El
ín
Es
th
er
Kæri lesandi eftir h
undraðþúsund grill
jón ár.
Svona skrifuðum v
ið íslensku árið 2012
.
Það sem þú skrifar
er bara bull.
Skammastu þín.
Kveðja,
Eddi og Pedró úr f
ornöld.
Tungutak
Baldur Hafstað
bhafstad@hi.is Við urðum samt að skilja tals-vert eftir,“ segir Rúrí, allt aðþví afsakandi, þegar blaða-maður hefur á orði að ótrúlega
mikið af verkum sé á yfirlitssýningunni í
Listasafni Íslands. „En við höfum byggt
sýninguna þannig upp að áherslurnar eru
mismunandi, mismunandi upplifanir í
hverjum sal,“ bætir hún við.
Ef undan eru skilin stór útilistaverk
Rúríar, á borð við regnbogann stóra við
Leifsstöð, skúlptúrinn Fyssu í Laugardal,
og staðbundnar innsetningar sem hún
hefur unnið víða um lönd, þá getur að líta
um 100 meginverk Rúríar á sýningunni;
lítil og stór, skúlptúra, myndbandsverk
og ljósmyndaraðir, en sumar þeirra eru
skráningar á gjörningum.
Rúrí segir þau Christian Schoen sýn-
ingarstjóra hafa átt í nær tveggja ára sam-
ræðu um feril hennar og verkin og nú
megi sjá útkomuna á sýningunni og í
bókinni sem kom út í Þýskalandi á dög-
unum og er einnig komin í dreifingu hér.
Lítur hún á bókina sem annað form af
þessari sýningu?
„Vissulega. Það er þægilegra að taka
bókina með sér upp í sófa
og ekki eiga allir þess kost
að sjá sýninguna. Ég vann
ekki bókina sjálfa, þótt
þetta séu verkin mín, en
get ekki annað en dáðst að
því hvað allir sem að því
verki komu lögðu sig vel
fram. Það er lítill vandi að
láta eitthvað fara úrskeiðis
í jafn viðamiklu verki, en
það var haldið afskaplega
vel utan um alla þætti. Bókin er vel hugs-
uð, forlagið er mjög gott, hönnunin frá-
bær og höfundarnir vanda til verka.“
En hvernig fannst Rúri að líta til baka
yfir ferilinn, og setja saman yfirlitssýn-
ingu og bók?
„Að líta til baka, horfa yfir syndirnar
sínar?“ spyr hún á móti og brosir. „Það
getur verið nokkuð beitt. Maður verður
að horfast í augu við sjálfan sig á annan
hátt. Er maður sáttur við verkin eða ekki,
eftir allan þennan tíma? Maður breytir
engu núna en hefði ég átt að gera eitthvað
betur? Þessar hugsanir leituðu á mig í
ferlinu. Að vissu leyti spurði ég mig hinn-
ar klassísku spurningar, hvort ég hefði
eytt lífi mínu til einskis.
Það er mikilvægt að hafa hæfilegan
skammt af sjálfsgagnrýni. Lítillæti er
gott, í hófi,“ Hún hlær og bætir svo við:
„Og sjálfsálit er líka gott í hófi. Þetta þarf
að vera í ákveðnu jafnvægi og maður
verður að geta horfst í augu við að stund-
um hafi ekki tekist eins vel og maður
vildi.“
Var Rúrí þá að endurmeta þessi eldri
verk þegar hún tók þau fram að nýju?
„Við Christian unnum náið að þessu
verki og í því ferli komu stundum upp
önnur sjónarhorn og aðrar tengingar að
vega og meta. Sumar athuganir gerðu
verkin ríkari en aðrar ekki.
Einu sinni hélt ég að verkin mín væru
öll eins og þau ættu að vera, ég hefði verið
búin að hugsa allt út og skynja, en svo
hefur komið til mín fólk og sagst lesa úr
þeim eitthvað sem ég hafði alls ekki
hugsað. Ég get ekki annað en verið þakk-
lát fyrir það. Stundum eru þetta mjög fal-
legar hugleiðingar, stundum yndislega
gagnrýnið, á skarpan hátt, og ég er þakk-
lát fyrir það að fólk hafi áhuga á að hugsa
um verkin mín“
Hugsunin kemur fyrst
Rúrí hefur unnið verk í fjölbreytileg form
og miðla, hefur sótt í þá
miðla sem henta hugs-
uninni í hverju verki.
„Það hefur verið
meðvitað val hjá mér, að
hugmyndin, hugsunin,
kemur fyrst. Síðan er að
finna aðferðina og efnið
sem túlkar verkið best í
formi og efni.
Ég hef þurft að læra
margt og þarf stöðugt að
vera að kynna mér eitthvað þegar ég fæ
hugmyndir sem krefjast nýrra lausna.“
Sumir listamenn veigra sér hinsvegar
við að takast á við nýja miðla, nýjar
lausnir.
„Ekki ég. Mér finnst það spennandi og
skemmtilegt. Alveg eins og að hér í Lista-
safninu finnst mér spennandi að takast á
við rýmið og finna í því nýjar lausnir,“
segir Rúrí en í sölum safnsins hafa þau
Schoen látið byggja veggi og skilrúm, til
að verkin fái notið sín sem best.
„Við viljum ekki láta rýmið binda sýn-
inguna, heldur finna góðu punktana og
nýta þá.“
Listin þarf að hafa tilgang
Verk Rúríar flokkast undir hugmyndalist
og segja má að mörg verkanna séu póli-
Listin þarf að
vekja fólk til
umhugsunar
Í Listasafni Íslands var á föstudagskvöldið opnuð
viðamikil yfirlitssýning á verkum Rúríar, og er
hún í öllum sölum safnsins. Gestum er boðið í
ferð um viðamikla myndheima sem hún hefur
unnið að síðan á áttunda áratugnum.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
’
Mér finnst
mikil ábyrgð
fylgja því að
vera listamaður. Ég
verð að vera af-
skaplega heiðarleg
við sjálfa mig …
Lesbók