Morgunblaðið - 30.01.2013, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 2013
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Rannsóknarnefnd Alþingis fjallaði í
mjög ítarlegu máli um Icesave-
reikningana, skuldbindingar Trygg-
ingasjóðs innstæðueigenda og fjár-
festa (TIF) og innstæðutrygginga-
tilskipun ESB í skýrslu sinni á
sínum tíma. Þó því sé ekki slegið
föstu með afdráttarlausum hætti að
undir engum kringumstæðum gæti
komið til greiðslu- eða skaðabóta-
skyldu ríkis vegna lágmarkstrygg-
ingar innstæðueigenda, gengur sú
ályktun eins og rauður þráður í
gegnum alla umfjöllun nefndarinn-
ar, að ríkið beri ekki ábyrgð á skuld-
bindingum TIF.
„Það ber heldur enga ábyrgð á
skuldbindingum hans“
Röksemdir og skýringar nefndar-
innar hníga í sömu átt og niðurstaða
EFTA dómstólsins, sem úrskurðaði
Íslandi í vil í Icesave-deilunni sl.
mánudag. Þess má geta að Páll
Hreinsson, formaður rannsóknar-
nefndarinnar, er einn þriggja dóm-
ara við EFTA dómstólinn sem kváðu
upp úrskurðinn í máli Eftirlitsstofn-
unar EFTA gegn Íslandi.
Í skýrslu Rannsóknarnefndar Al-
þingis er á það bent að við innleið-
ingu innstæðutryggingatilskipunar
ESB á sínum tíma var því lýst yfir í
greinargerð frumvarpsins sem lagt
var fyrir Alþingi, að ríkisábyrgð
gæti ekki komið í stað innstæðu-
trygginga.
„Síðar, þegar fjallað var á Alþingi
um þau áform að stofna til sjálfs-
eignarstofnunar til að sinna skyldum
Íslands samkvæmt tilskipuninni, var
tekið fram að ríkissjóður bæri ekki
ábyrgð á sjálfseignarstofnuninni.
Það verður því ekki annað séð en að
viðskiptaráðherra og Alþingi hafi
gengið út frá því þegar fjallað var
um þær skyldur sem af tilskipuninni
leiddu að ríkissjóður bæri ekki með
beinum hætti ábyrgð á skuldbind-
ingum TIF,“ segir í skýrslu rann-
sóknarnefndarinnar.
Þá kemur fram í skýrslunni að
Ríkisendurskoðun hafi í skýrslum
sínum um endurskoðun ríkisreikn-
ings, síðast fyrir árið 2007, vísað til
þess að TIF „geti með engu móti tal-
ist eign ríkisins og það ber heldur
enga ábyrgð á skuldbindingum
hans“.
Afla mátti upplýsinga með ein-
földum og skjótum hætti
Nefndin kynnti sér sérstaklega
skrif fræðimanna í Evrópu og ýmis
gögn um hugsanlega ríkisábyrgð á
innstæðum ef tryggingasjóður sem
heyrir undir tilskipun ESB gæti
ekki greitt út þær skuldbindingar
sem féllu á hann. Þar koma m.a.
fram þau sjónarmið að engin ábyrgð
geti hvílt á ríki eða lögbæru stjórn-
valdi svo framarlega sem viðkom-
andi yfirvöld hafi innleitt tilskip-
unina með réttum hætti.
„Af þeim heimildum sem raktar
eru þar verður ekki séð að skýrlega
hafi verið gengið út frá því almennt á
þessum tíma að bein ábyrgð aðild-
arríkis væri til staðar á skuldbind-
ingum tryggingarsjóðanna,“ segir
nefndin.
Eru stjórnvöld gagnrýnd fyrir að
hafa ekki gert úttekt á skuldbind-
ingum aðildarríkja EES-samnings-
ins vegna innstæðutrygginga fyrir
bankahrunið og segir nefndin að afla
hefði mátt þessara upplýsinga með
einföldum og skjótum hætti.
Í skýrslu Rannsóknarnefndarinn-
ar kemur fram að ýmsir ráðamenn
voru haustið 2008 enn í óvissu um
hverjar væru lagalegar skyldur rík-
isins ef TIF gæti ekki staðið við
skuldbindingar sínar.
„[…] verður ráðið af svörunum að
forstjóri Fjármálaeftirlitsins hafi lit-
ið svo á að af tilskipun ESB leiddi að
ríkinu bæri að aðstoða TIF þannig
að sjóðurinn gæti greitt lágmarks-
trygginguna. Sama viðhorf virðist
hafa verið innan viðskiptaráðuneyt-
isins. Bankastjórar Seðlabankans
töldu ekki að um svo ótvíræða
skyldu eða ríkisábyrgð væri að ræða
og ráðuneytisstjóri fjármálaráðu-
neytisins hafði uppi sjónarmið um að
fara ætti varlega í að lýsa yfir að rík-
ið bæri ábyrgð á lágmarkstrygging-
unni,“ segir þar m.a. Vitnað er í
minnisblöð þar sem fram kemur að
Davíð Oddsson, þáverandi formaður
bankastjórnar Seðlabankans, væri
eindregið þeirrar skoðunar að engin
ábyrgð ríkisins væri fyrir hendi
gagnvart skuldbindingum TIF.
Í skýrslu rannsóknarnefndarinn-
ar er vísað til aðfararorða ESB-til-
skipunarinnar, sem gilti á þessum
tíma og hafði staðið óbreytt frá setn-
ingu hennar 1994. Þar var tekið fram
„að tilskipunin geti ekki gert aðild-
arríkin eða lögbær yfirvöld þeirra
ábyrg gagnvart innstæðueigendum
ef þau hafa séð til þess að koma á
einu eða fleiri kerfum viðurkenndum
af stjórnvöldum sem ábyrgjast inn-
lán eða lánastofnanirnar sjálfar og
tryggja að innstæðueigendur fái
bætur og tryggingu í samræmi við
skilmálana í tilskipuninni“.
Fann engin skilyrði um ríkisábyrgð
 Rannsóknarnefnd Alþingis fjallaði ítarlega um skuldbindingar Tryggingasjóðs innstæðueigenda og
fjárfesta og Icesave  Lýst yfir í frumvarpi að ríkisábyrgð gæti ekki komið í stað innstæðutrygginga
Morgunblaðið/Kristinn
Skýrslan kynnt Rannsóknarnefnd Alþingis skilaði skýrslu sinni í alls 9 bindum hinn 12. apríl árið 2010.
Eftir að Landsbankinn hóf söfn-
un innlána með stofnun Ice-
save-reikninganna, sérstakra
netreikninga fyrir einstaklinga í
útibúi sínu í London haustið
2006, varð í reynd gjörbreyting
á skuldbindingum íslenska inn-
stæðutryggingarsjóðsins að
mati Rannsóknarnefndar Al-
þingis.
Nefndin lýsti í skýrslu sinni
þeirri gríðarlegu aukningu á
innlánasöfnun íslensku bank-
anna í gegnum útibú þeirra er-
lendis,sem átti sér stað á stutt-
um tíma.
„Í upphafi árs 2005 voru
heildarinnstæður sem féllu und-
ir TIF alls um 530 milljarðar
króna. Þær náðu 689,5 millj-
örðum kr. í lok þess árs. Þar af
voru 8% í útibúum bankanna
erlendis. Í lok árs 2006 voru
tryggðar innstæður komnar í
rúma 1.000 milljarða króna.
Stóra stökkið kom svo á árinu
2007. Í lok þess árs voru
tryggðar innstæður hjá TIF
komnar í 2.300 milljarða króna.
Innstæður á Icesave-reikn-
ingum í Bretlandi urðu líka
hæstar kringum áramótin
2007-2008, 4,9 milljarðar sterl-
ingspunda, eða 623,5 milljarðar
kr. miðað við gengi þá. Í október
2007 hóf Kaupþing jafnframt
að bjóða upp á Edge-reikninga
og þá ýmist í útibúum sínum er-
lendis eða erlendum dóttur-
félögum. Þegar leið á árið 2007
varð einnig sú breyting að yfir
50% af innlánum í íslensku
bönkunum stöfuðu frá erlend-
um aðilum,“ segir í skýrslu
Rannsóknarnefndar Alþingis.
2.300 millj-
arðar króna
INNLÁNIN ÞÖNDUST ÚT
Skúli Hansen
skulih@mbl.is
Önnur lönd á Norðurlöndum beittu Ís-
lendinga miklum þrýstingi í Icesave-
málinu en þó ekki eins miklum og Bret-
ar, að sögn Geirs H. Haarde, fyrrver-
andi forsætisráðherra.
„Hann fólst í því að þessi ríki töldu
að við ættum að gera það sem þau köll-
uðu „að uppfylla okkar alþjóðlegu
skuldbindingar“ og þar var nú vænt-
anlega meint að við ættum að taka
ábyrgð á þessum innlánsreikningum
og kannski í einhverjum mæli líka
ábyrgð gagnvart lánardrottnum,“ seg-
ir Geir og bendir á að það hafi verið
heilmikil fyrirstaða að samþykkja að
veita lán til Íslands í tengslum við efna-
hagsáætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
Fjármálaráðherra króaður af
Að sögn Geirs voru önnur lönd á
Norðurlöndum á sömu skoðun varð-
andi þetta mál og flest Evrópulönd
sem og Evrópusambandið. „Já, alla-
vega Evrópusambandslöndin,“ segir
Geir aðspurður hvort um hafi verið að
ræða öll hin löndin á Norðurlöndunum
og bætir við: „Þegar fjármálaráðherr-
ann okkar, Árni Mathiesen, var króað-
ur af, og það liggur við að megi segja
að það hafi verið gerður að honum að-
súgur, á fundi evrópskra fjár-
málaráðherra í nóvember 2008 þá
skáru norrænu fjármálaráðherrarnir
sig ekki úr þegar var verið að knýja
hann til að fallast á þessar skuldbind-
ingar.“
Geir segir þó rétt að taka það fram
að það hafi verið mjög þakkarvert að
löndin skyldu fallast á að veita okkur
lán þegar svona stóð á fyrir íslensku
þjóðinni.
„Síðan var það spurning hvernig
það var skilyrt,“ segir Geir og bætir
við: „En það sem það þýðir líka fyrir
þetta er hvað það dróst að ganga frá
þessu, því við byrjuðum að tala um
þetta á forsætisráðherrafundi í lok
október 2008. Þannig að þá fann mað-
ur að það var í raun mikil tortryggni
út í það að Íslendingar væru eitthvað
hlaupa frá sínum skyldum og nú er
auðvitað komið á daginn að það var
alls ekki gert.“
Frændþjóðir þrýstu á Íslendinga
 Geir H. Haarde segir frændþjóðir hafa beitt Íslendinga miklum þrýstingi í Icesave-málinu
 Bendir þó á að þakkarvert sé að löndin skyldu fallast á að lána Íslandi þegar svona stóð á
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Beittu þrýstingi Geir H Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, segir önnur
lönd á Norðurlöndunum hafa beitt Ísland miklum þrýstingi í Icesave-málinu.
Geir bendir á að nú sé talað um
að ekki eigi að benda á sökudólga
en samt hafi verið bent á hann
með landsdómsákærunni.
„Eitt atriði í henni snertir Ice-
save og það snýr að því ég hafi
ekki beitt mér nægilega fyrir því
að flytja innistæðurnar úr útibú-
um yfir í dótturfélög. Hví eru
menn að ákæra fyrir það? Það
hlýtur að vera vegna þess að
menn hafi talið það svo alvarlegt
mál vegna þess að ábyrgðin væri
fyrir hendi, annars hefði það ekki
skipt neinu máli fyrir Ísland og
ekki verið neitt tjón og þess
vegna ekkert ákærutilefni,“ segir
Geir og bætir við að þeir sem
stóðu að þessari ákæru hafi í
raun verið að segja, með því að
gera hann ábyrgan fyrir því að Ís-
land bæri þessa fjárhagslegu
ábyrgð, að ábyrgðin væri fyrir
hendi.
„Ef landsdómur hefði sakfellt
mig fyrir þetta, sem hann gerði
ekki en það var sýknað 15-0, þá
hefði allur málatilbúnaður ís-
lenska ríkisins veikst og það var
náttúrlega verið að grafa undan
honum og spilla stöðunni með
svona ákæru,“ segir Geir og
bendir á að þarna hafi menn verið
að leggja vopn upp í hendurnar á
málflutningsmönnum ESA.
„Hví skyldu Steingrímur, sem
tók þátt í að ákæra, og Jóhanna,
sem tók þátt í að hafna því að
afturkalla ákæruna, standa að
þessum lið ef það væri ekki eitt-
hvert efnisinnihald í honum?“
spyr Geir.
Lögðu vopn í hendurnar á
málflutningsmönnum ESA
GEIR SEGIR ÁKÆRENDUR Í LANDSDÓMSMÁLINU HAFA GRAFIÐ
UNDAN MÁLATILBÚNAÐI ÍSLANDS Í ICESAVE-DÓMSMÁLINU