Morgunblaðið - 30.01.2013, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 2013
Stuð Greiðvikinn maður á Barónsstíg í Reykjavík hjálpar ökumanni að koma bíl hans í gang með því að leiða startkapla í bílinn til að gefa straum eftir að rafgeymir bílsins tæmdist.
Golli
Ítrekaðar tilraunir
til að þjóðnýta skuldir
einkabanka mistókust.
Mikill meirihluti
landsmanna kom í veg
fyrir að skuldum
Landsbanka Íslands
vegna Icesave yrði
velt yfir á íslenska
skattgreiðendur þrátt
fyrir að meirihluti
þingmanna hafi í þrí-
gang gert tilraunir til
þess með lagasetningu.
Hatrömm pólitísk átök um rétt-
mæti þess að færa skuldir einka-
aðila yfir á almenning klufu þing og
þjóð. Tvisvar þurftu landsmenn að
ganga til þjóðaratkvæðis til að
koma stjórnmálamönnum í skilning
um að engin rök væru fyrir því að
ríkið tæki ábyrgð á gjörðum ein-
staklinga og/eða fyrirtækja þeirra.
Dómur EFTA-dómstólsins í Ice-
save-deilunni er fagnaðarefni fyrir
alla landsmenn, jafnt þá sem töldu
rétt að ríkið ábyrgðist skuldir
Landsbankans og hinna sem börð-
ust gegn slíkri ábyrgð.
Rannsókn á Icesave
Fyrir okkur Íslendinga er nauð-
synlegt að draga réttan lærdóm af
Icesave-deilunni. Til þess þarf ann-
ars vegar að draga allt fram í dags-
ljósið og hins vegar að tryggja að
aldrei komi aftur til
þess að þingmenn velti
því fyrir sér að gera
almenning ábyrgan
fyrir skuldum einka-
aðila.
Nauðsynlegt er að
rannsaka Icesave-
málið frá upphafi til
enda, líkt og Sigurður
Kári Kristjánsson,
fyrrverandi þingmað-
ur Sjálfstæðis-
flokksins, lagði til árið
2010. Í tillögu til
þingsályktunar lagði
Sigurður Kári til að „skipuð verði
sérstök rannsóknarnefnd á vegum
Alþingis sem rannsaka skuli emb-
ættisfærslur og ákvarðanir ís-
lenskra stjórnvalda og samskipti
þeirra við bresk og hollensk stjórn-
völd vegna innstæðna í útibúum
Landsbanka Íslands hf. á Evrópska
efnahagssvæðinu“.
Íslenskur almenningur á heimt-
ingu á því að allar upplýsingar um
hvernig staðið var að verki allt frá
falli bankanna verði opinberar. Því
verður ekki trúað að nokkur þing-
maður eða ráðherra reyni að koma
í veg fyrir að rannsókn af þessu
tagi fari fram. Það færi best á því
að yfirstandandi þing samþykkti
þingsályktun sem er efnislega sam-
hljóða tillögu Sigurðar Kára.
Niðurstaða rannsóknarnefndar
kemur til kasta nýs þings að lokn-
um kosningum, sem tekur ákvörð-
un um hvort frekari aðgerða sé
þörf.
Vörn almennings
En Alþingi getur ekki látið þar
við sitja. Þingmenn verða að
tryggja að aldrei aftur komi upp
deila þar sem hugsanlegt er að
lagðar séu þungar byrðar á al-
menning með þeim hætti sem
stefnt var að með samþykkt Ice-
save-samninganna.
Leiða má að því sterk rök að
hvergi í stjórnarskrá lýðveldisins
sé veitt heimild fyrir því að ís-
lenska ríkið taki á sig skuldbind-
ingar líkt og Icesave-skuldir
Landsbankans. Í 40. grein
stjórnarskrárinnar, sem hefur ver-
ið óbreytt frá lýðveldisstofnun og
er samhljóða ákvæðum eldri
stjórnarskrár frá 1920, segir:
„Engan skatt má á leggja né
breyta né af taka nema með lögum.
Ekki má heldur taka lán, er skuld-
bindi ríkið, né selja eða með öðru
móti láta af hendi neina af fast-
eignum landsins né afnotarétt
þeirra nema samkvæmt lagaheim-
ild.“
Með þessari grein er verið að
verja almenning og koma í veg fyr-
ir að framkvæmdavaldið geti, án
samþykkis Alþingis, stofnað til
skulda sem almenningur verður
síðan að greiða. Andi ákvæðisins
er skýr.
Óhætt er að fullyrða að engum
þingmanni hafi komið það til hugar
árið 1944, að sá tími kynni að
renna upp að reynt yrði að þjóð-
nýta skuldir einkafyrirtækja með
því að ábyrgjast þær. Þessu vill
stjórnlagaráð hins vegar breyta
með frumvarpi sínu til nýrrar
stjórnarskrár. Verði frumvarp
stjórnlagaráðs samþykkt verður
opnað fyrir þann möguleika að
meirihluti þingmanna geti tekið
ákvörðun um að almenningur
ábyrgist fjárhagslegar skuldbind-
ingar einkaaðila. Með öðrum orð-
um; stjórnarskráin mun beinlínis
heimila slíka ábyrgð.
Stjórnlagaráð tengir
tímasprengju
Í 72. grein frumvarpsins segir að
stjórnvöldum sé „óheimilt að
ábyrgjast fjárhagslegar skuldbind-
ingar einkaaðila“ en þó megi með
lögum „kveða á um slíka ríkis-
ábyrgð vegna almannahagsmuna“.
Þetta ákvæði stjórnarskrár-
frumvarpsins er stórhættulegt og
gengur gegn þjóðarhagsmunum.
Bitur reynslan af Icesave kenndi
stjórnlagaráði lítið. Nái tillaga
stjórnlagaráðs fram að ganga, sem
meirihluti stjórnskipunar- og
eftirlitsnefndar Alþingis styður,
verður sett í gang tímasprengja.
Sú sprengja mun ekki heita Ice-
save en hún verður ekki aftengd
auðveldlega eftir að sérstök heim-
ild er fengin fyrir henni í stjórnar-
skrá.
Ábyrgð ríkisins á skuldbind-
ingum einkaaðila, hvort heldur
það eru bankar eða önnur fyr-
irtæki, er ekki aðeins siðferðilega
röng, heldur einnig skaðleg fyrir
allt hagkerfið. Með henni er ýtt
undir óábyrga hegðun í við-
skiptum í trausti þess að almenn-
ingur borgi brúsann ef illa fer.
Viðbót við 40. grein
Flest bendir til að fyrirhuguð
bylting á stjórnarskránni muni
ekki takast áður en þing lýkur
störfum fyrir komandi kosningar.
Því ber að fagna. En um leið ættu
þingmenn að huga alvarlega að því
að sameinast um að bæta setningu
við 40. grein stjórnarskrárinnar. Í
ljósi reynslunnar geta sósíalistar
jafnt sem hægri menn sameinast
um viðbót sem gæti hljóðað:
„Aldrei má skuldbinda íslenska
ríkið með neinum hætti vegna
skulda einstaklinga eða einkafyrir-
tækja.“
Eftir Óla Björn
Kárason » Þetta ákvæði
stjórnarskrárfrum-
varpsins er stórhættu-
legt og gengur gegn
þjóðarhagsmunum.
Óli Björn
Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Opnað fyrir nýtt Icesave og tímasprengja tengd