Morgunblaðið - 30.01.2013, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Morgun-blaðiðgerði út-
tekt á því hverjir
vildu koma í veg
fyrir að stór-
brotnum erlendum skuldbind-
ingum yrði dengt á herðar ís-
lensks almennings, án þess að
fyrir lægi niðurstaða þar til
bærra dómstóla þar um og
hverjir vildu beygja sig fyrir
kröfunum og sýna takmarka-
lausa undirgefni. Nöfnin í
seinni hópnum eru óþægilega
kunnugleg. Það er sama fólkið
sem er yfir sig sannfært um að
Ísland eigi að ganga í ESB og
telur um leið að hinir, stærsti
hluti þjóðarinnar, sem vilja það
ekki, séu einfaldlega ekki nógu
vel upplýstir! Það eru þau 70
prósent þjóðarinnar sem Árni
Páll Árnason segir hrokafullur
að séu „skyni skroppin“.
Fólkið sem barðist með rík-
isstjórninni fyrir öllum Icesave-
samningunum og talaði af miklu
yfirlæti til hinna sem vildu hafa
fast land undir fótum stofnaði
félag um málstað sinn. Og aug-
lýsti grimmt hin ógurlegu örlög
sem biðu vildu menn standa á
rétti sínum. Þar fóru fram-
arlega Guðmundur Gunn-
arsson, Benedikt Jóhannesson,
Margrét Kristmannsdóttir og
Sif Tynes, en hinni sér-
kennilegu fréttastofu „RÚV“
þótti helst við hæfi að láta hana
og þá lögfræðinga sem börðust
hart gegn því að fólkið segði nei
í seinni atkvæðagreiðslunni
túlka niðurstöðu EFTA-
dómstólsins með „faglegum“
hætti.
Og fleiri fylltu þennan hóp
eins og vant er. Þannig sagði
Guðmundur Steingrímsson,
formaður einkahlutafélagsins
Björt framtíð, hinn 16. febrúar
2011: „Ég hef ekki og vil ekki
fara fyrir dómstóla með þetta
mál, ég tel að það feli í sér of
mikla áhættu fyrir íslenskt
þjóðfélag. Guðmundur var ekki
bjartsýnn á framtíðina ef menn
vildu byggja ákvarðanir sínar á
lagalegum forsendum en ekki
undirgefni við ESB vegna að-
lögunarsamninganna, sem eru í
gangi. En þá styður Guð-
mundur líka og er einnig heill-
aður að stjórnarskrárfarsanum!
Ekki er merkjanlegur munur á
afstöðu hans og stærra sam-
fylkingarframboðsins í þessum
málum.
Þegar í ljós kom að vænt-
ingar ráðherranna um nið-
urstöðu EFTA-dómstólsins
myndu ekki ganga eftir hófst
mikið pat við að skipuleggja
spuna sem gæti breitt yfir hrak-
farir ríkisstjórnarinnar. En Jó-
hanna Sigurðardóttir náði ekki
að tileinka sér handritið og gat
ekki leynt hve henni var brugð-
ið við sigur þjóðarinnar.
Hún hóf blaðamannafund
sinn um málið með því að biðja
um að ekki yrði reynt að finna
sökudólga. Hvað
átti hún við? Voru
þeir týndir? Hverj-
ir komu til greina?
Voru það dómarar
dómstólsins? Voru
það þeir sem höfðu varað við
áformum um undanhald og
uppgjöf frá fyrsta degi? Hvar
óttaðist Jóhanna að sjást myndi
til sökudólga, ef svipast yrði
um?
Næst tilkynnti Jóhanna að
hún væri „ekki búin að lesa
dóminn!“ Af hverju beið hún
ekki í stundarkorn með blaða-
mannafund, sem snerist ein-
göngu um dóminn, á meðan hún
las hann? Eftir þessa dæmafáu
yfirlýsingu virtist fréttamönn-
um ljóst að ekki yrði til neins að
spyrja forsætisráðherra sem
mætti ólesinn á fundinn um
nokkuð bitastætt.
Óþarfi er að gefa Jóhönnu
Sigurðardóttur einkunn fyrir
frammistöðu sína á fundinum.
En til hliðsjónar má nefna að
þeir sem mæta ólesnir í munn-
leg próf í HÍ fá oftast 0.
Svo dapurleg sem framganga
forsætisráðherrans var á þessu
sögulega augnabliki, verður því
ekki neitað en að hún var í góðu
samræmi við hið ömurlega mál
sem ríkisstjórn hennar hafði
stofnað til. Fyrsti Icesave-
samningurinn, og sá vitlausasti
þeirra allra, eins og jafnvel
Steingrímur hefur viðurkennt,
fór ólesinn frá forsætisráð-
herranum til þingsins með
þeirri kröfu að þingflokkar
stjórnarliðsins skyldu fylgja
göfugu fordæmi og líka sam-
þykkja hann ólesinn. Og ótrú-
lega stór hluti þess var tilbúinn
til þess.
Það er ekki að undra hvernig
hljóð var í almenningi sem
Morgunblaðið ræddi við á förn-
um vegi. Þannig sagðist Kristín
Helgadóttir, fyrrverandi
íþróttakennari, vera mjög hrif-
in af forsetanum, ánægð með
niðurstöðu dómsins en vilja
þingmennina alla út. „Þetta eru
sömu mennirnir sem þjóðin
treystir ekki og samt er það að
grufla í stjórnarskránni. Þetta
fólk er alveg búið að fara með
sig.“
Þótt auðvitað eigi ekki allir
þingmenn þennan dóm skilinn
voru óþægilega fáir sem þekktu
sinn vitjunartíma og höfðu þrek
til að standa með þjóðarhags-
munum í þingsalnum.
Og ekki hefur vegur rík-
isstjórnarinnar vænkast við
furðuflaum utanríkisráðherr-
ans sem taldi að lögfræðileg
snilld, m.a. þeirra sem fyrir
löngu höfðu gefist upp í málinu,
hefði ein tryggt góða nið-
urstöðu en ekki hinn heilsteypti
málstaður þjóðarinnar. Af
tvennu ömurlegu var skömm-
inni skárra að hlusta á Jóhönnu
tilkynna sig ólesna en þurfa að
verða að vitni að strákslegum
skrípaleik Össurar.
Jóhanna og Össur
hefðu betur ekki
látið sjá sig}
Ríkisstjórn rúin trausti
Þ
að er margt sérkennilegt í heimi
stjórnmálannna, en fátt þó furðu-
legra en afstaða hægrimanna til
hnatthlýnunar annars vegar og
vinstrimanna til genabreytts jarð-
argróðurs hins vegar. Svo snyrtilega er mönn-
um skipað þar í flokk að nærri lætur að hægt
sé að flokka nákvæmlega í hægri- og vinstri-
menn eftir afstöðu til þessara tveggja mála-
flokka.
Nú nenni ég ekki að elta ólar við það dellu-
makerí sem hægrimenn beita fyrir sig í ör-
væntingarfullri afneitun á því sem telja verður
viðurkennd sannindi varðandi hitafar jarðar,
en hitt veldur mér heilabrotum hve vinstri-
menn, sem guma sig gjarnan af því hve upp-
lýstir þeir séu, eru jafn fastir í afneitun á við-
urkenndum sannindum erfðavísinda og
æsingamennirnir sem afneita loftslagsbreytingum og sjá
þær þó í kringum sig.
Það bar við í byrjum mánaðarins að ötull baráttu-
maður gegn erfðabreyttum matvælum til fjölda ára,
breski blaðamaðurinn og rithöfundurinn Mark Lynas,
gekk af trúnni og lýsti því opinberlega. Hann var þekkt-
ur fyrir það á árum áður að skrifa beitta pistla um hin illu
öfl sem troða vildu erfðabreyttu ógeði ofan í mannkyn,
með góðu eða illu. Hann lét þó ekki þar við sitja, heldur
barðist hann líka með oddi og egg gegn þeim sem drógu í
efa þá staðreynd að hitnað hefur á jörðinni og hitnar enn
og að líkum að einhverju leyti af manna völdum.
Í fyrirlestri sem Lynas flutti á ráðstefnu í
Oxford 3. janúar lýsti hann því hvernig hann
lagði sig í líma við að skilja vísindin á bak við
mælingar á hitafari heimsins til þess að geta
rekið ruglið ofan í efasemdamennina. Þegar
hann hafði náð svo langt á því að sviði að ein
bóka hans var verðlaunuð sem vísindarit átt-
aði hann sig á því að hann þyrfti að taka
erfðafræðina sömu tökum og loftslagsvís-
indin. Ekki leið þó á löngu að hann áttaði sig á
því að barátta hans gegn erfðabreyttum mat-
vælum var byggð á ámóta rugli og barátta
efasemdamanna um loftslagshlýnun; á rang-
túlkunum, útúrsnúningum, flökkusögum og
vafasömum vísindum.
Getur nærri að þessi ræða Marks Lynas
hafi vakið umtal og deilur og einna mest virð-
ist mönnum hafa sviðið sú yfirlýsing hans að
umræðunni um skaðsemi genabreyttra matvæla sé lokið,
enda sé eina leiðin til að fæða mannkyn að nota vísindin á
álíka hátt og Norman Borlaug gerði með „grænu bylt-
ingunni“ á sjöunda og áttunda áratugnum. Margir hafa
andmælt Lyman og forðum félagar hans í baráttu gegn
vísindum spara honum ekki kveðjurnar. Þar er við
ramman reip að draga, því eins og fræg rannsókn við
Yale-háskóla á sannfæringu efasemdamanna um lofts-
lagsvísindi sýndi þá líkist afstaða andmælendanna frekar
trúarbrögðum en rökhugsun og sannfæringin eykst
þrátt fyrir aukna upplýsingu. Sama á sennilega við um
þá sem hamast að erfðavísindum. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Niður með vísindin!
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson,
aij@mbl.is
Talið er að stofn hnúfubaka áÍslandsmiðum telji nú um15 þúsund dýr og hefurstærð hans áttfaldast frá
því á níunda áratug síðustu aldar.
Hnúfubakur étur um eitt tonn á sól-
arhring og má því ætla að stofninn
hér við land éti alls um 15 þúsund
tonn á sólarhring af átu, sandsíli,
loðnu, síld, makríl og öðrum teg-
undum misjafnt eftir árstímum.
Rannsóknir á magainnihaldi hafa
ekki verið gerðar, en ljóst að fullorðið
dýr sem er 13-17 metrar að lengd og
25-40 tonn á þyngd þarf að éta mikið.
Þrátt fyrir mikla fjölgun má enn
finna hnúfubak á válistum, en ýmsir
listar eru notaðir varðandi slíka
flokkun. Oftast er vitnað í lista sem
kallaður er „IUCN Red List“ og þar
er tegundin metin „ekki í hættu“
(least concern). Hins vegar er hann
enn að finna á hinum stóra alþjóðlega
listanum, svokölluðum CITES-lista
sem fjallar um verslun með afurðir af
tegundum í útrýmingarhættu, sam-
kvæmt upplýsingum Gísla Víkings-
sonar, hvalasérfræðings á Hafrann-
sóknastofnun.
Eftir miklar veiðar urðu hnúfu-
bakar sjaldgæfir við Ísland í byrjun
síðustu aldar. Alþingi bannaði hval-
veiðar hér við land frá 1915 og Al-
þjóðahvalveiðiráðið alfriðaði hnúfu-
bak á Norður-Atlantshafi árið 1956.
Tegundin sást sárasajaldan við landið
á næstu árum, en 1986 var talið að um
tvö þúsund hnúfubakar væru hér. Ár-
in á eftir var fjölgunin mjög hröð eða
10-15% árlega þar til í talningu árið
2007 að ekki mældist marktæk aukn-
ing, sem gæti bent til að stofninn sé
að nálgast náttúrulegt hámark, að
sögn Gísla. Næsta hvalatalning við
landið verður gerð 2015.
Uppi í fjöru við Tromsö
Það er ekki bara hér við land,
sem hnúfubak hefur fjölgað, því sam-
bærileg fjölgun hefur orðið við Ástr-
alíu, í Kyrrahafi og víðar. Í Norður-
Noregi hefur vakið athygli í vetur að
hnúfubakur hefur elt síld nánast upp í
fjöru í grennd við Tromsö. Hvort það
merkir fjölgun hvala eða breytta
hegðun síldarinnar liggur ekki fyrir,
en fólk í landi hefur getað fylgst með
lífsbaráttunni í sjónum.
Sjómenn á loðnumiðum fyrir
norðan og austan land hafa í vetur
kvartað mjög yfir hvalavöðum á
loðnuslóðinni. Einn sagði að hvalir á
miðunum væru í tuga- eða hundr-
aðatali og blásturinn minnti á víð-
feðmt hverasvæði. Eitthvað mun um
að tjón hafi orðið á loðnunótum þegar
hnúfubakar hafa farið inn í nótina og
skemmt. Ný loðnunót getur kostað
um 100 milljónir og kostnaður vegna
viðgerða og frátafa frá veiðum er
fljótur að hlaupa á milljónum fyrir út-
gerðirnar.
Talið var að hnúfubakar og fleiri
skíðishvalir í N-Atlantshafi héldu á
haustin suður á bóginn á æxlunar-
stöðvar. Hér við land er hins vegar
löngu þekkt að hluti hnúfubaks-
stofnsins heldur sig fram eftir vetri á
loðnumiðum fyrir norðan land. Með
upplýsingum frá gervihnattamerkj-
um er staðfest far hnúfubaks suður á
bóginn í febrúar, miklu seinna en
meginreglan segir. Á síðustu árum er
vitað um að talsvert af hnúfubak hef-
ur haldið sig vetrarlangt í Eyjafirði,
Skjálfandaflóa og víðar fyrir Norður-
landi. Mökun hnúfubaks hér við land
er hins vegar ekki staðfest.
Talið er að minnst tveir aðskildir
stofnar hnúfubaks séu í Norður-
Atlantshafi, fimm á suðurhveli jarðar
og þrír í Kyrrahafi. Hvalirnir fara ár
efir ár á sömu fæðusvæðin og virðist
vera lítil blöndun milli stofnanna.
Hluti íslenska stofnsins heldur sig í
Karíbahafi á veturna en einnig er
þekkt far milli Íslands og Grænhöfða-
eyja.
Ljósmynd/Friðþjófur Helgason
Friðaður Hnúfubakur bregður á leik á loðnumiðum á Faxaflóa fyrir um
áratug. Hnúfubak hefur fjölgað mikið en hann er alfriðaður.
Hnúfubakar éta um 15
þús. tonn á sólarhring
Hvalir úti um allt
» „Hér eru hvalir úti um allt,
það er eins og maður sé kom-
inn á sædýrasafn,“ sagði Sig-
urbergur Hauksson, skipstjóri
á Berki NK, í samtali við Morg-
unblaðið 14. janúar.
» ,,Þetta lítur ekkert of vel
út í augnablikinu. Það er minna
af loðnu hér fyrir austan en
maður vonaðist eftir. Annars
hef ég ekki mestar áhyggjur af
því, heldur af hvalavöðunum
sem hundelta loðnuna,“ sagði
Guðlaugur Jónsson, skipstjóri
á Ingunni AK, á heimasíðu HB
Granda 21. janúar.
» „Í einu kastinu lokuðust
fimm hvalir inni í nótinni. Þrír
þeirra fóru út á meðan á
snurpingu stóð og skildu eftir
sig stór göt. Tveir voru hins
vegar eftir og rifu pokann afar
illa,“ sagði Geir Zoëga, skip-
stjóri á Eriku, á heimasíðu Síld-
arvinnslunnar 28. janúar. Erika
er búin að fá á annan tug hvala
í nótina á yfirstandandi loðnu-
vertíð með tilheyrandi veiði-
tapi, vandræðum og kostnaði,
segir á heimasíðunni.