Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.03.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.3. 2013
H
vaða stjórnmálalega lærdóm má
draga af seinustu fjórum árum?
Ekki er víst að eitt svar fáist
við þeirri spurningu sem
þokkaleg samstaða verði um.
Þar sem aðeins eru sjö vikur til
kosninga er þó eðlilegt að slíkri spurningu sé fleytt og
reynt að svara henni með sannfærandi hætti. Ekki sé
látið nægja að spyrja heldur sé einlæg leit gerð að
svarinu. Einnig má spyrja: Hvers vegna spá kannanir
stjórnarflokkunum hrakförum í komandi kosningum?
Getur verið að sama svarið eigi við báðar spurning-
arnar?
Hvernig má nálgast svarið
Augljóst má vera að flokkarnir, sem í hlut eiga, njóta
ekki nægjanlegs trausts og trúnaðar. Þau Jóhanna og
Steingrímur geta ekki neitað því, en flýja jafnan í
sömu skýringuna á því hvernig komið sé. Þau hafi
þurft að fást við yfirþyrmandi verkefni og fái litlar
þakkir fyrir frá kjósendum. Þessi viðbrögð eru skilj-
anleg en engu að síður fremur aum og ódýr. Þau vega
að auki að almenningi með ósanngjörnum ef ekki
ósæmilegum hætti. Það gerðu sér allir grein fyrir því
að „dagar víns og rósa“ voru fyrir bí, í bili að minnsta
kosti. Margt yrði mörgum mótdrægt og róður þung-
ur. En vonbrigðin beinast að vinnubrögðum, fram-
göngu, forgangsröðun og sviksemi valdhafanna.
Taumlaust sjálfshól í bland við kvartanir um yfir-
gengilegt álag og óvenjulega óeigingjarna fórnfýsi
fyrirmennanna er einnig ógeðfellt. Og það er ekki
einu sinni fótur fyrir þeim þættinum. Það er að renna
upp fyrir sífellt fleirum að verkstjórn landsins, sem
sjaldan hafði verið mikilvægari, hefur verið í molum
allt kjörtímabilið. Og sjálfshólið er einnig haldlaust.
Ákallið um vorkunnsemi eða auðmjúka þakkargjörð
fyrir þrotlausa vinnu „umfram aðra menn“, eins og
Steingrímur orðaði það í viðtali, er óviðeigandi og
innistæðulaust.
Uppgjörið var hafið
Fyrst er til að taka að viðbrögðum við bankahruninu
hafði þegar verið stýrt í tiltekinn farveg í öllum meg-
inatriðum þegar þau tvö hlutu sín miklu völd í kjölfar
óeirðanna vorið 2009. Þær ákvarðanir höfðu verið
teknar næstum hálfu ári áður. Jóhanna lagði ekkert
til þeirra mála á seinustu dögum ríkisstjórnar Sjálf-
stæðisflokks og Samfylkingar og Steingrímur lagðist
gegn flestu því sem best gagnaðist. Jóhanna hafði
verið þversum í stjórninni sem mynduð var 2007, eins
og hún hefur gjarnan verið í þeim ríkisstjórnum sem
hún hefur átt sæti í, jafnvel einnig þeirri sem hún sjálf
stýrði, a.m.k. að forminu til. Þegar bankakerfið þand-
ist upp úr öllu hófi, samhliða húsnæðiskerfinu, var
lögð áhersla á að ríkisvaldið legðist ekki á sömu sveif.
Ríkisstjórnin frá 2007 náði ekki árangri í slíkum efn-
um, m.a. vegna andspyrnu Jóhönnu Sigurðardóttur
og tillitssemi (ótta) samfylkingarráðherra og þing-
flokks við hana. Þetta er ekki aðeins þekkt vegna upp-
lýsinga innanbúðarmanna heldur skýrt og greinilega
skjalfest, m.a. í Rannsóknarskýrslunni. En þessi for-
tíð þeirra Jóhönnu og Steingríms var þó ekki meg-
inástæða þess að pólitískur stuðningur þeirra þvarr
svo ört á starfstíma ríkisstjórnarinnar og breyttist í
tortryggni, svo í trúnaðarbrest og loks almenna fyr-
irlitningu. Annað skipti þar mestu.
Svikin vara – ekkert kjöt í kjötinu
Það kom á daginn að þau tvö urðu önnur en þau höfðu
boðað og vakið vonir um. Pólitísku áherslurnar voru
ekki þær sem lofað var. Hástemmdar heitstrengingar
reyndust belgingurinn einn. Í ljós kom að skjaldborg-
in var aldrei hugsuð sem neitt annað en pólitísk skýja-
borg handa auðtrúa fólki. En af hverju voru svo
margir ginnkeyptir fyrir gylliboðinu með góða nafn-
inu skjaldborg? Það var ekki síst vegna þess að neyð
margra var mikil og fáir sáu glitta í nokkra útleið. Og
neyðin var ekki bundin glingri og glæsilífi, eins og
stundum er látið í veðri vaka. Frumþarfir voru í upp-
námi. Þakið yfir höfuðið og framfærsla fjölskyldu
næstu vikur og mánuði. Og það vantaði ekkert upp á
að lausnum væri veifað. Það eru eftiráskýringar að
einvörðungu hafi verið boðuð „blóð, tár og sviti“.
Hvað eftir annað voru haldnir fjölmennir fundir þar
sem alþýðuhetjur skjaldborgarinnar, norrænu vel-
ferðarforingjarnir, böðuðu sig í kastljósum fjöl-
miðlanna og boðuðu aðgerðir eftir fáeinar vikur eða í
mesta lagi mánuði. Ríkisfréttastofan spurði ekki
gagnrýnna spurninga í fjögur ár. Hver man ekki eftir
sýningunum frá stjórnarráðinu, ráðherrabústaðnum
og ekki síst þjóðmenningarhúsinu? Og það vantaði
*Það eina sem hafði raunveru-lega þýðingu fyrir marga vorudómar Hæstaréttar um gengis-
bundnar kröfur. En jafnvel slíkir
dómar skiluðu sér ekki til fulls vegna
vanhæfni stjórnarherranna.
Reykjavíkurbréf 01.03.13