Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.03.2013, Blaðsíða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.3. 2013
BÓK VIKUNNAR Daniel Day-Lewis fékk Óskarinn fyrir
túlkun á Abraham Lincoln. Upplagt er að lesa bók Thorolfs
Smith um forsetann, en hún er skrifuð af hlýju og virðingu.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Á Bókamarkaði Félags íslenskrabókaútgefenda í Perlunni sýnafullorðnir þessa dagana ákveðna
hæversku, tala ekki upphátt um bæk-
urnar heldur líta fránum augum yfir
bókahrúgur og grípa svo eina og eina
bók, skoða hana og fletta síðunum var-
lega. Börnin líta hins vegar svo á að bæk-
urnar séu þarna alveg sérstaklega fyrir
þau ein, grípa þær og fletta og tala upp-
hátt um gæði þeirra eða galla.
Síðastliðinn mánudag mátti sjá á Bóka-
markaðnum hóp af börnum í fylgd með
fullorðnum. Lítill drengur sem bar með
sér að vera tiltölulega nýbyrjaður að tala
fletti stórri myndabók af ákefð og nokkr-
um hryssingskap. Skyndilega benti hann
á eina myndina og hrópaði í hrifningu:
Epli!!! Fullorðna fólkið í kringum hann
lét sér fátt um finnast enda löngu hætt að
kunna að gleðjast
yfir litlu.
Lítil en ákveðin
stúlka benti á
bókastafla og sagði
við mömmu sína:
„Mig langar í
Dórubækur. Ég
ætla að kaupa
þessa og þessa. Ég
er rosalega viss.“
Önnur stúlka benti
á litríka bílabók og
sagði: „Ég vil kaupa þessa.“ „Æ, ég er
meira hrifin af gömlum ævintýrabókum,“
sagði mamman og teymdi barnið burt.
Ung stúlka greip stafla af bókum og sett-
ist síðan með þær undir stórt gervitré og
hóf að fletta af mikilli ákefð. „Ég vil ekki
þessa, en ég vil kaupa þessa,“ tilkynnti
hún síðan hárri röddu og benti á bæk-
urnar. „Það er ég sem kaupi, ekki þú,“
sagði mamman áminnandi. Sú áminning
rataði ekki rétta leið enda virtust öll þau
ungu börn sem þarna voru líta á sig sem
kaupendur. Hlutverk foreldranna var að
taka upp veskið og greiða fyrir bækurnar
sem börnin höfðu ákveðið að kaupa.
Ég horfði nokkuð mæðulega yfir bóka-
staflana enda orðin fullorðin og á svo að
segja allar útkomnar bækur sem ég vil
eiga. Það rænir nokkuð frá manni ánægj-
unni að vera á bókamarkaði. Ég hafði
ekki sérlega mikið við að vera á þessum
markaði annað en að fylgjast með börn-
unum. Andlit þeirra ljómuðu af ánægju
meðan þau hrifsuðu til sín hverja bókina
á fætur annarri. Stundum sögðu foreldr-
arnir: „Þú ert komin(n) með nóg af bók-
um.“ Það fannst mér dálítið ljótt. Börn fá
aldrei of mikið af bókum.
Orðanna hljóðan
BÖRN Á
BÓKA-
MARKAÐI
Börn una sér vel á Bókamarkaðnum.
Úrvalið hefur aldrei
verið meira.
P
áll Baldvin Baldvinsson er þýð-
andi skáldsögunnar Útlagi eftir
Jakob Ejersbo sem nýkomin er
út hjá JPV útgáfu. Útlagi ger-
ist í Tansaníu á níunda áratugn-
um og er fyrsta bók í þríleik Danans Jak-
obs Ejersbo um Afríku. Þríleikurinn er að
hluta til ævisögulegt verk en Ejersbo bjó á
uppvaxtarárum sínum í Tansaníu þar sem
móðir hans starfaði á sjúkrahúsi og faðirinn
vann við hjálparstörf.
Jakob Ejersbo fæddist árið 1968 og lést
úr krabbameini 2008, einungis fertugur. Ári
fyrir dauða sinn kom hann með 1.600 blað-
síðna handrit til Gyldendal-forlagsins sem
ákvað að gefa verkið út sem þríleik. Fyrsta
bókin í þríleiknum er Útlagi (Eksil), önnur
smásagnasafnið Revolution og þriðja sagan
Liberty sem höfundur hafði ekki lokið við.
Þegar veikindin brustu á gaf Ejersbo fyrir-
mæli um frágang verkanna og ritstjórn
þeirra lauk árið 2009. Sama ár kom þríleik-
urinn út.
„Ég komst í kynni við þessar bækur fyr-
ir rétt rúmu ári þegar Jóhann Páll Valdi-
marsson bað mig um að lesa þær og
spurði síðan hvort ég treysti mér til að
þýða Eksil. Ég sló til,“ segir Páll Baldvin.
„Þetta er gríðarlega mikið verk, stórvirki.
Ritstjóri Gyldendal fékk Jakob til að hluta
þetta 1.600 síðna handrit niður og gefa út í
þremur bókum, sem er aðferð til að koma
þessum opus út í nokkrum klárum sögu-
hlutum, þó bálkurinn hangi allur saman.
Þríleikurinn hefst á sögu Samönthu í Út-
laga. Önnur bókin er safn smásagna þar
sem aukapersónur í fyrstu bókinni koma
fyrir og verkinu lýkur með sögu Christians,
vinar Samönthu, í þriðju bókinni.“
Um hvað fjallar Útlagi?
„Aðalpersónan Samantha er fimmtán ára
ensk stelpa, dóttir málaliða, sem býr í Tan-
saníu með konu og tveim dætrum. Sam-
antha veit ekki hvað hún vill í lífinu eða
hvaða tækifæri hún hefur. Hún er í skóla
þar sem eru ungmenni af ýmsu þjóðerni og
svartir menn frá nálægum ríkjum. Landið
er að nafninu til sósíalískt, gömul þýsk ný-
lenda. Nýliðin er valdatíð Idi Amins í ná-
grannaríkinu Úganda. Í verkinu skynjum
við með augum Samönthu hvernig hið al-
þjóðlega samfélag, harðstjórn sem er arfur
nýlendutímans, og hjálparstofnanir leika
afrískt samfélag. Hún rekur líf sitt í fyrstu
persónu og atburðarásina sjáum við með
hennar augum. Hún er í uppreisn á heimili,
í skóla og í samfélagi Evrópubúa sem búa
við allsnægtir innan um fátæka landsmenn.
Hún segist vera svört. Þetta verk lýsir afar
grimmum heimi sem er annar en okkar, líf
sem við þekkjum ekki.“
Hver er helsti kostur þessarar skáld-
sögu?
„Kosturinn er fyrst og fremst innsæi og
tjáningarmáttur Ejersbo: lýsing hans á
stúlku í brotinni fjölskyldu, flóknum
tengslum við föður, móður og eldri systur,
hvernig hún tengist karlmönnum og konum
af ólíkum kynþáttum. Ejersbo hefur sérlega
næma tilfinningu fyrir vitund hennar í frá-
sagnarstíl fyrstu persónu. Honum tekst að
koma afar miklu á framfæri í gegnum það
eintal Samönthu sem þessi saga er.“
Nú er Útlagi fyrsta bókin í þríleik. Ætl-
arðu að þýða hinar tvær?
„Ég vona að útgáfan gefi út seinni bæk-
urnar tvær. Í Útlaga gefst okkur gott
tækifæri til að skynja Afríku í gegnum
upplifun skálds sem þekkti sögusvið sitt til
hlítar. Það er nauðsynlegt fyrir okkur, sak-
leysingja hér á norðurhjara, að átta okkur
á því hvernig ástand er í samfélögum Afr-
íku. Guð gleymdi Afríku, segir í Útlaga.
Hin ríku lönd hafa um langan aldur rænt
auðæfum álfunnar og nú eru Kínverjar að
setjast þar upp. Það er að hefjast mikil og
grimm barátta um auðlindir Afríku. Skáld-
skapur Ejersbo opnar okkur gátt inn í
ókunna veröld.“
Í ÚTLAGA GEFST GOTT TÆKIFÆRI TIL AÐ SKYNJA AFRÍKU Í GEGNUM UPPLIFUN SKÁLDS
Gátt inn í ókunna veröld
„Þetta verk lýsir afar grimmum heimi sem er annar en okkar, líf sem við þekkjum ekki,“ segir Páll
Baldvin Baldvinsson sem hefur þýtt Útlagann eftir Jakob Ejersbo.
Morgunblaðið/Golli
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON HEF-
UR ÞÝTT DÖNSKU SKÁLDSÖGUNA
ÚTLAGA EFTIR JAKOB EJERSBO
Þegar spurt er um áhrifamiklar bækur flytur hug-
urinn mig ósjálfrátt mörg ár aftur í tímann; uppí
grænan plusssófa á sjónvarpslausu fimmtudags-
kvöldi. Á endurfundi við æskuvini mína Jón Odd og
Jón Bjarna, Pál Vilhjálmsson og Tótu í afahúsi;
Línu langsokk, Madditt, Jónatan og Snúð;
Gúmmí-Tarzan og venjulega Tarzan; Fúsa
froskagleypi, Kátu, Nancy og Öddu; Rósu Ben-
net, Tom Swift, Sval og Val og Anders And;
Frænkurnar fjórar og ömmu í Fagradal og krakkana
á Flambardssetrinu; Áróru í blokk og Önnu í Grænuhlíð; Júlla,
Jonna, Önnu og Georgínu; Baldintátu og Jonna og Lottu í sirk-
usnum.
Engar bækur móta mann eins mikið og bækurnar sem vöktu lestr-
arþrána í æsku; bækurnar sem leiddu til sársaukafullra tilrauna með
vökustaura til að þrauka fleiri lestrarmínútur undir sæng með vasa-
ljós. Engir höfundar eru mér því hjartfólgnari en snillingarnir Guð-
rún Helgadóttir og Astrid Lindgren sem ég las aftur og aftur og
les enn á ný fyrir börnin mín. (Þvagflaska í gjöf handa virðulegri
ömmu! enn jafn dásamlega fyndið, en grey strákarnir að lokast svona
inni á öskuhaugunum (hjálpi mér hamingjan, maður fékk virkilega að
valsa um á öskuhaugum) – og mikið óskaplega er leiðin til Nangijala
ennþá sorgleg). Ole Lund Kirkegaard fær prik fyrir að laða fram
teikniáhuga og Enid gamla Blyton fyrir að minna mig á að borða
reglulega.
Í UPPÁHALDI
BRYNHILDUR
ÞÓRARINSDÓTTIR
RITHÖFUNDUR
Engir höfundar eru Brynhildi Þórarinsdóttur hjartfólgnari en Guðrún
Helgadóttir og Astrid Lindgren.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Guðrún
Helgadóttir