Morgunblaðið - 04.05.2013, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. MAÍ 2013
Hrefnuveiðimenn í Hafnarfirði eru að gera bát sinn,
Hrafnreyði KÓ 100, kláran til veiða og er reiknað með að
byrja um miðjan mánuðinn. Gunnar Bergmann Jónsson,
framkvæmdastjóri Hrefnuveiðimanna ehf., gerir sér
vonir um að fleiri hrefnur veiðist í ár en í fyrra. Þá veidd-
ust 53 dýr en hrefnukvótinn er 216 dýr.
Í fyrra kom Hrafnreyður með 33 hrefnur að landi,
Hafsteinn SK með 18 og Halldór Sigurðsson ÍS veiddi
tvær hrefnur. Allt kjötið var unnið hjá Hrefnuveiði-
mönnum og fór eingöngu á innanlandsmarkað. Mest af
því seldist í fyrrasumar og fram í september. Gunnar
segir ekki ráðgert að hefja útflutning að sinni að minnsta
kosti. Fyrsta verkefnið sé að metta innanlandsmark-
aðinn.
13-14 manns við veiðar og vinnslu yfir sumarið
Sjö manns vinna allt árið hjá Hrefnuveiðimönnum við
verkun á hrefnukjöti, en einnig við fiskverkun, frystingu
og pökkun í verktöku yfir veturinn. Yfir sumarið fer
fjöldinn í 13-14 manns að áhöfn bátsins meðtalinni.
Vertíðin í fyrra olli veiðimönnum nokkrum vonbrigð-
um því minna veiddist og meira þurfti að hafa fyrir veið-
unum en árin á undan. Helsta veiðisvæðið hefur verið í
Faxaflóa, en einnig reyndu veiðimenn fyrir sér í Breiða-
firði og fyrir sunnan Reykjanes í fyrrasumar.
„Við stefnum að auknum veiðum í sumar, en það á eft-
ir að koma í ljós hvar hrefnan heldur sig og hvernig
gengur að ná henni,“ segir Gunnar Bergmann. „Hrefnan
hefur trúlega flutt sig eitthvað og við fundum mikinn
mun á vertíðinni í fyrra og hittifyrra frá því sem var árið
2010.
Ég er sannfærður um makríllinn hefur haft mikil áhrif
á lífsskilyrði og hegðun hrefnunnar. Hann er ekki með
sundmaga og stoppar aldrei og hefur síðustu ár komið af
svakalegum krafti hér inn í Flóann. Hann étur hreinlega
allt frá hrefnunni, en hún er hér við landið í þeim eina til-
gangi að éta og ef hún fær ekki nóg fer hún bara eitthvað
annað,“ segir Gunnar.
Hann segist ekki telja að hrefnuveiðar eða hvala-
skoðun hafi áhrif á útbreiðslu hrefnunnar í Faxaflóa.
Gera sér vonir um
að veiða fleiri hrefnur
Mjaldur hefur gert sig heimakominn við Grænanes, Bassa-
staði og víðar í Steingrímsfirði að undanförnu. Að sögn Gísla
Víkingssonar hvalasérfræðings, hefur mjaldur sést hér við
land öðru hverjuu í gegnum aldirnar. Þessi heimskautahval-
ur, sem er algengur við Grænland og Kanada og er mjög
tengdur hafísnum, verði þó að teljast heldur sjaldgæfur gest-
ur við hér land.
Gísli segist hafa fengið óstaðfestar fréttir um að mjaldur
hafi sést á Sundunum við Reykjavík fyrir nokkrum vikum.
Skrifstofufólk í Turninum við Höfðatorg taldi sig sjá mjaldur
í flæðarmálinu í Rauðarárvík og segir Gísli að frásögn þess
hafi alls ekki verið ótrúverðug. Hann hafi þó ekki fengið
nægilega góðar myndir af dýrinu og fólk á hvalaskoðunar-
bátum hafi ekki orðið vart við það.
Gísli segir þekkt dæmi um ótrúleg ferðalög einstakra
mjaldra og jafnvel allt suður í Miðjarðarhaf. Yfirleitt séu þeir
einir á ferð ef þeir fari langt út fyrir heimkynni sín.
Nokkrir komu árlega í byrjun síðustu aldar
Ævar Petersen, dýrafræðingur, hefur í mörg ár reynt að
afla upplýsinga um mjaldra hér við land, lifandi sem dauða.
Hann segist aðeins hafa orðið áskynja um 25 slíkar athuganir
og virðist mjaldrar fyrst og fremst sjást hér á vorin, í apríl og
fram í júníbyrjun. Oftast hafi stök dýr verið á ferð, en árið
1903 sáust fimm mjaldrar saman í Eskifirði og um tugur var á
ferð saman í Dýrafirði árið 1929.
Sá fyrsti sem er skráður hér sást árið 1641 en síðasti mjald-
urinn sem Ævar hefur haft fregnir af, þar til nú, sást í Njarð-
vík í Borgarfirði eystra árið 2007. Einn var í Seyðisfirði 2005.
Aldrei hafa verið fleiri skráningar en árið 1964 en mjaldur
sást þá sex sinnum á svæðinu frá Látrabjargi norður um og
austur til Seyðisfjarðar, hvort sem þarna hafa verið sex dýr
eða færri á ferðinni. Ævar segir að líklega séu „frægustu“
mjaldrar hér við land þeir 2-3 sem komu hingað árlega á
sumrin á árunum 1906 til 1932 og héldu til við norðanverðan
Breiðafjörð frá Vatnsfirði austur í Kollafjörð. aij@mbl.is
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Sjaldgæf sjón Mjaldurinn byltir sér framan við Bassastaði í Steingrímsfirði. Þeir koma hingað helst á vorin, en elsta skráða heimsókn mjaldurs að ströndum Íslands er frá árinu 1641.
Um 25 skráðar heimsóknir mjaldra til Íslands
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Langreyðastofninn frá A-Grænlandi
um Ísland til Jan Mayen hefur
stækkað á síðustu áratugum. Nú eru
talin vera um 20 þúsund dýr í stofn-
inum, sem er stærsti langreyðar-
stofninn í Atlantshafi, að sögn Gísla
Víkingssonar hvalasérfræðings.
Hann telur ástand stofnsins gott og
segir veiðiráðgjöf Hafrannsókna-
stofnunar um 154 dýr vera mjög
varfærna.
Meta áhrifin af veiðibanni
Í síðustu ástandsskýrslu stofnun-
arinnar segir að slíkar árlegar veið-
ar á hefðbundnum hvalveiðimiðum
vestur af landinu séu sjálfbærar og í
fullu samræmi við sjónarmið um
varúðarnálgun. Eins og fram kom í
blaðinu í gær hyggst Hvalur hf.
hefja hvalveiðar á ný í sumar eftir
tveggja ára hlé.
Gísli segir að komið sé að endur-
skoðun innan Al-
þjóðahvalveiði-
ráðsins á ástandi
langreyðarstofns-
ins og verði farið
yfir stöðuna á
fundi vísinda-
nefndar ráðsins í
Suður-Kóreu í
júní. Slík úttekt
sé gerð á um sex
ára fresti og segist Gísli ekki eiga
von á miklum breytingum á matinu
enda liggi engin ný gögn fyrir um
ástand stofnsins sem gefi tilefni til
þess. Talning á hvalastofnum í norð-
anverðu Atlantshafi fer næst fram
árið 2015.
„Það er mjög mikilvægt fyrir okk-
ur að fá sýni úr hverju einasta dýri,“
segir Gísli. „Margvíslegar upplýs-
ingar fást með sýnatöku eins og t.d.
um fæðu, aldur og æxlunarþætti s.s.
kynþroska og þungunartíðni.
Við fengum talsvert af upplýsing-
um frá vertíðunum 2009 og 2010, en
vantar meira til að fá marktækari
niðurstöður. Þá er einkum forvitni-
legt að meta áhrifin af tæplega
tveggja áratuga veiðibanni. Fram að
banninu hafði verið aflað góðra
gagna og þó sérstaklega úr rann-
sóknaáætluninni 1986-89. Síðustu ár
höfum við séð fjölgun langreyðar á
veiðislóðinni milli Íslands og Græn-
lands og þá vakna spurningar um
hvort það hefur áhrif á kynþroska-
aldur, æxlunarhraða og slíka þætti.“
Hrun í sandsílastofni
kom niður á hrefnunni
Veiðar á hrefnu eru einnig fram-
undan, en svo virðist sem fjöldi
hrefna á grunnsævi við Ísland hafi
minnkað undanfarin ár og hluti
stofnsins hafi fært sig. „Við höfum
tengt þessar breytingar við fæðu-
framboð og gögn um fæðu hrefn-
unnar sýna mikla breytingu. Á ár-
unum 2003-2007 voru veiddar
samtals 200 hrefnur í rannsókna-
skyni.
Í upphafi rannsóknatímans virt-
ust sandsíli vera ein mikilvægasta
fæðan. Hrefnan virðist síðan hafa
orðið fyrir barðinu á hruninu í sand-
sílastofninum 2005 og líkt og sjófugl-
arnir. Hún svaraði því annars vegar
með því að skipta um fæðu og fara í
auknum mæli yfir í stærri fiska eins
og þorsk og ýsu og hins vegar með
því að flytja sig um set. Ég hef líka
ákveðinn grun um að hluti hrefnu-
stofnsins hafi elt loðnuna norðar og
vestar heldur en áður. Því miður
hefur ekki náðst að telja hrefnu á
nýjum svæðum loðnunnar við og inn
í lögsögu Grænlands,“ segir Gísli.
Makríll meðal fæðutegunda
Hann segist efins um að stóraukn-
ar göngur makríls inn í íslenska lög-
sögu hafi breytt hegðan hrefnunnar
nema þá e.t.v. óbeint. Gísli bendir á
að fækkun hrefnu hafi komið fram í
talningu 2007 og hafi jafnvel orðið
vart árið á undan. Kraftur í makríl-
göngum hafi hins vegar ekki byrjað
fyrr en eftir þetta. Hins vegar liggi
fyrir upplýsingar frá hrefnuveiði-
mönnum um að makríll sé nú meðal
fæðutegunda hrefnunnar, þannig að
hún geti nýtt sér makrílinn að
einhverju leyti.
Stækkandi stofn langreyðar
og varfærin veiðiráðgjöf
 Hvalatalning næst árið 2015  Mikilvægt að fá sýni úr hverju einasta dýri
Gísli Víkingsson
Gísli Víkingsson segir að sam-
hliða veiðum á langreyði hafi
Hafrannsóknastofnun aflað
margvíslegra gagna á undan-
förnum árum. Nú sé unnið að
því að útvega fjármagn til að
kosta starfsmann á vegum Haf-
rannsóknatofnunar sem hefði
aðsetur í Hvalstöðinni í Hval-
firði. Hann segir að þar sé
einstaklega góð aðstaða til
rannsókna og hafi fjölmargir er-
lendir vísindamenn nýtt sér það
í gegnum tíðina.
Á síðasta ári hafi t.d. birst
grein í hinu virta tímariti Nature
eftir kanadíska vísindamenn
sem byggist á rannsóknum
þeirra í Hvalfirði. Þar lýsa þeir
áður óþekktu líffæri í kjálka
langreyða sem skýrir einstaka
hæfileika skíðishvala til síunar
fæðu úr sjónum.
GÓÐ AÐSTAÐA Í HVALFIRÐI
Vertíð Hvalstöðin í Hvalfirði.
Áður óþekkt
líffæri í kjálka