Morgunblaðið - 23.10.2013, Blaðsíða 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 2013
0 kr. útborgun
Langtímaleiga
Vetrarleiga frá46.900 kr.á mánuði!
Langtímaleiga AVIS er þægilegur, sveigjanlegur og umfram
allt skynsamlegur kostur þegar kemur að rekstri bifreiða.
Í langtímaleigu fæst nýr eða nýlegur bíll, engin útborgun,
tryggingar innifaldar, engin endursöluáhætta og ekkert
vesen við dekkjaskipti, olíuskipti eða smáviðhald.
Losnaðu við vesenið með langtímaleigu
Kynntu þér málið í síma 591-4000
Með þessari grein
langar mig að vekja at-
hygli lesenda á stöðu
konu sem býr hér á
landi og lífsvirði henn-
ar. Líf hennar hefur í
mörg ár verið eins og í
„limbói“. Hún hefur
verið í vinnu og borgað
skatta eins og aðrir
sem hér búa und-
anfarin sjö ár en hins
vegar hefur hún ekki
aðgang að velferð-
arkerfinu, ekki einu sinni sjúkra-
tryggingakerfinu. Hún getur hvorki
öðlast ökuréttindi né sótt um banka-
lán, þar sem hún hefur ekki lög-
heimili hérlendis og borgaraleg rétt-
indi hennar eru mjög takmörkuð.
Hún býr í sama samfélagi og við en
hún er ekki með sömu stöðu, hún er
ekki með okkur í raun. Hún er í
„limbói“. Hvað hefur valdið slíkri
stöðu?
Á flótta
Ég fékk leyfi frá konunni til að
skrifa um mál hennar. Konan heitir
Lika Korinteli. Hún er georgísk og
fæddist árið 1970 í Abkasíuhéraði í
Georgíu. Árið 1989 var íbúafjöldi í
Abkasíu um hálf milljón og 48% íbúa
voru georgísk, 17% voru abkasísk og
um 30% voru rússnesk eða annars
lensk.
Frá og með árinu 1989 varð hreyf-
ing sem krafðist sjálfstæðis Abkasíu
frá Georgíu öflugri. Georgía varð
sjálf að sjálfstæðri þjóð árið 1991
eftir upplausn Sovétríkjanna.
Árið 1992 lýsti Abkasía yfir sjálf-
stæði sínu en baráttan milli Abkasíu
og Georgíu hélt áfram þar til árið
1994. Enn í dag segist Abkasía vera
sjálfstæð þjóð á meðan Georgía tel-
ur hana hluta af georgísku þjóðinni.
Í ferli stríðsins flúðu margir
georgískir íbúar Abkasíu og fóru á
öruggari svæði í Georgíu. Stjórn
Abkasíu ýtti undir þjóðarhreins-
unarstefnu gagnvart þeim íbúum
landsins sem ekki voru abkasískir
og fleiri en tíu þúsund manns létust
á þessu tímabili. SÞ fordæmdi þjóð-
arhreinsunarstefnuna en afleiðing
stríðsins varð sú að
íbúum Abkasíu fækk-
aði um tvö hundruð
þúsund frá því sem áð-
ur var. Lika var meðal
flóttamannanna. For-
eldrar hennar voru
látnir áður en hún fór á
flótta.
Lika var í skjóli í
Tbilisi í Georgíu sem
flóttamaður og vann í
smásöluturni fyrir
smápeningum. Hún
hélt áfram að lifa sem
flóttamaður í um tíu ár
en stjórn Georgíu vann ekki vel í
málefnum flóttamanna eða gerði þá
að venjulegum borgurum. Allir
formlegir pappírar Liku voru á
skjalasafni í heimaborg hennar í
Abkasíu. Safnið brann í stríðinu árið
1992 og Lika varð pappírslaus en
stjórn Georgíu lét henni ekki í té
nýja pappíra sem georgískum borg-
ara. Þá ákvað ríkisstjórnin að loka
skjólinu og hætta að styðja flótta-
mennina árið 2004. Það sem flótta-
mennirnir fengu frá ríkinu var
ákveðin peningaupphæð, en hún var
of lítil til að byrja nýtt líf. Lika sá
ekkert annað í stöðunni en að flýja
heimaland sitt, Georgíu.
Á Íslandi
Lika kom til Íslands árið 2005, í
leit að nýrri von, og sótti um leið um
hæli. En hælisumsókn hennar var
synjað af Útlendingastofnun (ÚTL)
eftir hálft ár og dóms- og kirkju-
málaráðuneytið staðfesti úrskurð
ÚTL hálfu ári síðar. Í ferli máls-
meðferðar komu þær upplýsingar
frá yfirvöldum Georgíu að þau gætu
ekki borið kennsl á að Lika væri rík-
isborgari í Georgíu. Þá sótti Lika um
dvalarleyfi af mannúðarástæðum ár-
ið 2008 en fékk synjun frá ÚTL árið
2012 og var málinu áfrýjað til innan-
ríkisráðuneytisins og er Lika enn að
bíða eftir svari ráðuneytisins.
Lika fékk takmarkað dvalar- og
atvinnuleyfi árið 2006 og síðan hefur
hún stöðugt verið í vinnu. En eins og
ég lýsti í upphafi eru réttindi hennar
mjög takmörkuð. Auk þess verður
hún að endurnýja leyfið árlega. Sem
sé: Líf hennar er enn í algjörri
óvissu og það er ekki hægt fyrir
hana að byggja upp eigið líf eins og
venjuleg manneskja gerir.
Níu ár. Lika er búin að vera á Ís-
landi í næstum því níu ár. Séu talin
með árin sem hún eyddi sem flótta-
maður í Georgíu eru það næstum
tuttugu ár. Þar sem yfirvöld í
Georgíu viðurkenna ekki Liku sem
georgískan ríkisborgara er ekki
hægt að senda hana til baka, raunar
til einskis lands. Hún festist hér á
Íslandi og er í rauninni orðin rík-
isfangslaus.
Lika getur ekki sýnt fram á þá
pappíra sem ÚTL krefst af henni.
Þekkt mannréttindasamtök, „Hum-
an Rights Watch“, benda á erf-
iðleika georgísks fólks sem bjó áður
í Abkasíu við að fá formlega pappíra
eins og vegabréf eða fæðingarvott-
orð. Hvað getur Lika gert í þessum
aðstæðum, sem einstaklingur sem er
hafnað af eigin föðurlandi?
Ef einhver getur komið einhverri
hreyfingu á þetta „limbó“ held ég að
það væru íslensk yfirvöld og það eigi
að vera þau. Mig langar að biðja þau
um að sjá heildarmynd máls Liku.
Við vitum um stríðið í Abkasíu og
flóttamennina sem streymdu þaðan
til Georgíu. Það eru engar efasemdir
um að Lika sé frá Abkasíu/Georgíu
vegna tungumálskunnáttu og ítar-
legra lýsinga um aðstæður þar. Sú
staðreynd að hún hefur verið stöð-
ugt í vinnu á Íslandi og ekki valdið
neinum vandræðum ætti að vera
henni til hagsbóta sem og jákvæðir
vitnisburðir fólks sem þekkir hana
hérlendis. Hvað vantar meira?
Að mínu mati er það mannrétt-
indabrot að láta manneskju vera í
„limbói“ yfir svo langan tíma. Ég
óska þess innilega að íslensk yf-
irvöld stígi það skref sem bjargar
Liku, þar sem hún er fórnarlamb
stríðs og ringulreiðar sem fylgdi því.
Manneskja sem
á hvergi heima
Eftir Toshiki Toma » Lika kom til Íslands
árið 2005, í leit að
nýrri von, og sótti um
leið um hæli.
Toshiki
Toma
Höfundur er prestur innflytjenda.
Það er haft fyrir
satt, að menn ljúki
gjarnan samtali sín í
milli um eitt eða ann-
að með því að segja:
„jæja, það kemur í
ljós“. – Síðan kemur
bara aldrei neitt í
ljós!
Á þessum orðum er
við hæfi að hefja
grein þessa sem er í
raun um ekki neitt,
nema það sem mestu máli skiptir
fyrir okkar þjóð sem á í basli með
efnahaginn – og raunar „alls-
konar“, þegar betur er að gáð. Það
má líklega telja á fingrum ann-
arrar handar, þau atriði sem þjóðin
og forsvarsmenn hennar (les rík-
isstjórnir) hafa sýslað með og haft
til úrlausnar svo vel dugi. Hvað þá
til frambúðar eða farsældar. – Ef
frá er skilin útfærsla landhelginnar
sællar minningar.
Mæðumst í of
mörgu og mögru …
Hvað skyldu þær hafa verið
margar framkvæmdirnar sem
flokkuðust undir stóru málin þá og
þá stundina, en urðu aðeins til
mæðu þegar frá leið, hækkuðu og
juku vangetu ríkissjóðs til að
standa undir þeim framkvæmdum
öðrum sem þjóðin getur í raun
ekki verið án, hvernig sem allt
velkist.
Má minnast á Landeyjahöfn,
byggingu hins veglega og stór-
glæsilega húss, Hörpu, Vaðlaheið-
argöng, stofnanirnar Umferðar-
stofu, Fjölmiðlastofu, Neytenda-
stofu, Fiskistofu, Barnaverndar-
stofu að ógleymdu nýjasta fyrir-
bærinu: „Úrskurðarnefnd um
ágreining vegna efnalauga“ – og
allar þær „stofur“ og stofnanir sem
nú ná meira en fimm tugum, þegar
nú er loks áformað að leggja þær
niður samkvæmt ákvörðun nýrrar
ríkisstjórnar.
Tekið skal fram, að sumar þess-
ar framkvæmdir eru þó alls ekki
vitleysunni líkastar, svo sem Land-
eyjahöfn, Harpa eða Vaðlaheið-
argöng, aðeins ranglega tímasettar
og ófullburða.
Þannig hefði samgöngumálum
við Vestmannaeyjar á sjó verið
betur komið með nýrri og fullkom-
inni ferju sem sigldi á skemmri
tíma milli Þorlákshafnar og Eyja.
Jafnvel meðalstóru farþegaskipi til
strandsiglinga. Sú niðurstaða hefði
auk þess verið happadrýgri en
fjárausturinn í Landeyjahöfn.
Harpan glæsilega hefði verið
mun fýsilegri sem sameinuð bygg-
ing tónlistarhúss og ráðstefnuhót-
els, sem nú á að koma til viðbótar
á einu og sama svæðinu. Vaðla-
heiðargöngin eru af sama toga, góð
samgöngubót, en ekki nauðsynleg
einmitt nú.
Raunar hefðu ríkisstjórnir síð-
ustu áratuga átt að leggja meg-
ináherslu á samgöngubætur á und-
an flestu öðru. Á svo sem tíu árum
hefði mátt ljúka þeim að fullu: með
jarðgöngum í gegnum helstu fjall-
vegi landsins, með
brúm og göngum í og
við höfuðborgarsvæðið
– og þannig forgangs-
raðað brýnum verk-
efnum.
Velferðarkerfið hefði
svo verið verkefni
næsta áratugar á eftir
með lúkningu bygg-
ingar fullkomins
sjúkrahúss í Reykjavík
og heilsugæslustöðva í
hverjum landsfjórð-
ungi eða í mannflestu stöðum
landsbyggðarinnar.
Þetta varð ekki raunin því
stjórnvöld hafa mæðst í of mörgum
„þrýstihópaverkefnum“ sem hafa
reynst of mögur til að gefa af sér
viðunandi niðurstöður.
… en feitu verkefnin bíða
Öllum má ljóst vera að auðlindir
hér eru ekki svo margbrotnar, að
þjóðarbúskapur standi jafn eftir
þótt ein og ein detti upp fyrir.
Vaxandi sjávarafli og aukin ferða-
þjónusta eru ekki þær auðlindir
einar til að standa undir þjóðarhag
fyrir fullt og fast. Aðrar greinar
hafa reynst góð búbót og verða
verðmætari og viðameiri með
hverju árinu sem líður. Má þar
nefna framleiðslu á hugbúnaði
hvers konar ásamt hægt vaxandi
stóriðju.
Já, og sölu raforku til stóriðju
þótt sumir vilji telja þeim þætti
ofaukið í þjóðfélaginu yfirleitt. Raf-
orkan er hins vegar vannýtt, og
vanmetin þegar kemur að stærri
verkefnum sem Íslandi gæti nýst
ef ósamstaðan í þjóðfélaginu væri
ekki slík sem hún er.
Þátttaka og samvinna við erlend
fyrirtæki, jafnvel þjóðir, þarf þó að
koma til ef eitthvað á að verða úr
frekari nýtingu á þeirri ónýttu
orku sem felst í ðllu því vatns-
magni sem rennur enn óbeislað til
sjávar.
Ekki hefur verið reiknað til fulls,
svo sannað sé, í hvoru liggi meiri
verðmæti þjóðhagslega – erlendum
ferðahópum sem virða fyrir sér
vatnsföllin, þessi ónýttu fyrirbæri
(jafnvel gegn ásættanlegu gjaldi),
eða virkjun vatnsaflsins, sem
breytti því í tekjur á borð við sjáv-
arútveginn, svo dæmi sé tekið.
Það er heldur ekki fullreynt að
nýjar auðlindir kunni að finnast á
eða við Ísland sjálft, ef það yrði
kannað af alvöru. Þannig hefur þó
verið látið, að Íslendingar gætu
orðið olíuþjóð með því að tengjast
Norðmönnum í leit að hinu svarta
gulli á Drekasvæðinu, langt norður
í höfum. – Hugmynd sem sjá má
með nokkurri vissu að verði aldrei
að veruleika.
Á sama tíma þegja íslenskir fjöl-
miðlar þunnu hljóði um fréttir af
nýjum rannsóknum á nægilega
þykkum setlögum á botni Skjálf-
andaflóa, til að þar gæti leynst
bæði gas og olía. – Um þessa sér-
kennilegu þögn íslenskra fjölmiðla
mátti lesa í fjölmiðlaumfjöllum Við-
skiptablaðsins sl. fimmtudag.
En líkt og fyrri daginn látum við
nægja að ljúka umræðu dagsins
með upphafsorðum þessa pistils:
„Það kemur í ljós“. – Líklega
munu fá af þessum „feitu“ og
óleystu verkefnum framtíðarinn-
inar koma í ljós. – Það væri mikill
skaði.
Kemur líklega
aldrei í ljós
Eftir Geir R.
Andersen
Geir R.
Andersen » Stjórnvöld hafa því
miður mæðst í of
mörgum „þrýstihópa-
verkefnum“ sem hafa
reynst of mögur til að
gefa af sér viðunandi
niðurstöður.
Höfundur er blaðamaður.
Aukablað
um bíla fylgir
Morgunblaðinu
alla þriðjudaga