Morgunblaðið - 05.12.2013, Blaðsíða 22

22 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2013
Tvö teymi vísindamanna hafa með
Hubble-stjörnusjónaukanum fundið
veikar vísbendingar um að vatn sé að
finna í lofthjúpi fimm fjarlægra reiki-
stjarna. Áður hafa fundist merki um
vatn í lofthjúpi fjarreikistjarna en
þetta er fyrsta rannsóknin þar sem
styrkur vatnsins er mældur og bor-
inn saman á nokkrum reikistjörnum.
Magn vatns í lofthjúpi reikistjarn-
anna fimm var mismikið en þær
nefnast WASP-17b, HD209458b,
WASP-12b, WASP-19b og XO-1b.
Mest reyndist af því á WASP-17b og
HD209458b.
„Þessi rannsókn opnar dyrnar að
því að bera saman hversu mikið vatn
er til staðar í lofthjúpum mismun-
andi reikistjarna, til dæmis á heitari
reikistjörnum miðað við kaldari,“
segir Avi Mandell, reikistjörnu-
sérfræðingur við Goddard-
geimrannsóknastofnun NASA.
Útblásnir lofthjúpar
Reikistjörnurnar fimm eru risa-
vaxnar veraldir sem eru á braut sem
liggur afar nærri stjörnum þeirra.
Þær tilheyra flokki reikistjarna sem
ganga undir nafninu heitir Júpíterar
en það eru gasrisar með stóran rad-
íus en litla eðlisþyngd. Hitinn frá
stjörnunum sem þær ganga um og
innri hiti þeirra verður þess valdandi
að lofthjúpur þeirra verður útblás-
inn.
Hubble-sjónaukinn er einn af
fáum sem geta rýnt í lofthjúpa fjar-
reikistjarna í fleiri milljarða kíló-
metra fjarlægð frá sólkerfi okkar.
Slíkar rannsóknir er aðeins hægt að
gera ef menn koma auga á fjar-
reikistjörnurnar þegar þær ganga
fyrir framan stjörnur sínar frá jörðu
séð.
Vísindamenn geta greint loftteg-
undir í lofthjúpunum með því að á-
kveða hvaða bylgjulengdir ljóssins
frá stjörnunni berast áfram og hverj-
ar síast burt í lofthjúpnum.
Vatn í lofthjúpi
fjarreikistjarna
 Plánetur úr flokki heitra gasrisa
NASA
Gasrisi Teikning af WASP-17b
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Mögulegt er að nota geislavirkt efni
sem stolið var í Mexíkó á mánudag til
að útbúa það sem kallað hefur verið
skítug sprengja sem gæti dreift
geislavirku efni yfir tiltölulega stórt
svæði.
Alþjóðakjarnorkumálastofnunin
(IAEA) tilkynnti í gær að þjófar
hefðu stolið flutningabíl sem var að
flytja geislavirka efnið cosbalt-60 frá
sjúkrahúsi í borginni Tijuana í norð-
urhluta Mexíkó í miðstöð fyrir geisla-
virkan úrgang. Efnið hafði verið not-
að í geislameðferð á sjúkrahúsinu.
Í tilkynningu IAEA kom fram að
efnið hefði verið varið með viðhlít-
andi hætti þegar því var stolið. Það
geti hins vegar reynst gríðarlega
hættulegt manneskjum ef það er tek-
ið úr umbúðunum sem það var geymt
í.
Hættulegt heilsu manna
Leit stendur nú yfir að þjófunum
og efninu í sex ríkjum Mexíkó en
geislavarnastofnun landsins birti
myndir af bifreið þeirra og umbúð-
unum utan um geislavirka efnið en
það er geymt í stálstyrktum viðar-
kassa.
Sérfræðingar hafa lengi varað við
hættunni sem fylgir miklu magni af
geislavirkum efnum sem geymd eru
á sjúkrahúsum, í háskólum og verk-
smiðjum, oft með litlum eða jafnvel
engum öryggisráðstöfunum gegn
stuldi. Efnin eru afar hættuleg heilsu
manna ef ekki er farið með þau á
réttan hátt.
„Það eru mörg þúsund [skammtar
af geislavirkum efnum] úti um allan
heim. Í flestum löndum eru áætlanir
til að halda þeim öruggum en ef þeim
er stolið eða þau týnast er margt fólk
ekki meðvitað um að geislavirku efn-
in sem eru innanborðs geti ógnað lífi
þess,“ hefur AFP-fréttaveitan eftir
Mark Hibbs, sérfræðingi hjá Carne-
gie-styrktarsjóðnum fyrir alþjóða-
frið.
Slíkt atvik átti sér stað í Brasilíu
árið 1987. Vél sem innihélt caesi-
um-137 var skilin eftir þegar krabba-
meinsdeild spítala flutti. Fjórir létust
og 249 þurftu að leita læknisþjónustu
eftir að tveir menn hirtu vélina, tóku í
sundur og sýndu forvitnum íbúum í
hverfinu hvernig efnið glóði bláum lit
í myrkri.
Leita að stolnu
geislavirku efni
 Hægt að framleiða vopn með efninu
AFP
Hætta Geislameðferðartækið sem var stolið í Mexíkó á mánudag. Innan í
því er geislavirkt efni sem getur verið stórhættulegt mönnum.
Stjórnvöld í Suður-Kóreu telja sig
nú hafa heimildir fyrir því að Jang
Song Thaek, eiginmaður föður-
systur Kim Jong-un, leiðtoga Norð-
ur-Kóreu, sé á lífi og heill á húfi.
Leyniþjónusta sunnanmanna
sagði á þriðjudag að Jang hefði verið
sviptur tveimur valdamiklum emb-
ættum og hann hefði ásamt tveimur
samverkamönnum sínum horfið
sporlaust í kjölfarið.
„Mér skilst að Jang Song Thaek
sé ekki í neinni líkamlegri hættu,“
sagði Ryoo Kihl-
jae, sameiningar-
ráðherra Suður-
Kóreu, við stjórn-
málamenn á
neyðarfundi í
Seúl í gær. Hann
bætti því við að
svo virtist sem
eiginkona Jang
og systir fyrrver-
andi leiðtoga landsins, Kim Kyong
Hui, sé einnig óhult.
Sögur af dauða mágs
Kim orðum auknar
Jang Song Thaek
 Sunnanmenn töldu Jang hafa verið myrtan Eftirlitsnefnd
breska ríkis-
útvarpsins BBC
hefur vísað frá
kvörtun um að
spila ekki lagið
„Ding, dong,
nornin er dauð“
eftir að það
komst á vin-
sældalista útvarps í kjölfar dauða
Margaretar Thatcher. Nefndin seg-
ir að lagið hafi „augljóslega fagnað
dauða“ hennar og því réttmæt
ákvörðun að spila það ekki.
BRETLAND
Rétt að spila ekki
lag um nornina
Laugarásvegi 1 • 104 Reykjavík
Sími: 553 1620 • laugaas.is
KÓNGABORGARI
(120 g safaríkt nautakjöt)
með osti, iceberg,
sósu, frönskum og
kokkteilsósu
Árin segja sitt
Meðlimir flokks Viktors Janúkóvítsj, forseta, og mót-
mælendur rökræða fyrir utan úkraínska þingið í Kænu-
garði. Mótmæli stjórnarandstæðinga héldu áfram í gær
og þurfti að slíta þingfundi eftir að fulltrúar hennar
hertóku stól þingforsetans. Rússar vöruðu í gær vest-
urveldin við því að hlutast til um málefni Úkraínu.
Stjórnarandstæðingar í Úkraínu halda ótrauðir áfram mótmælum
EPA
Barist með rökum við þinghúsið