Læknablaðið - 15.02.2002, Síða 15

FRÆÐIGREINAR / BEINÞYNNING
hvort viðkomandi hafi fengið samfallsbrot í hrygg
með DEXA eða annarri myndgreiningu.
I. Almenn ráð:
• nota minnsta mögulegan skammt sykurstera og i
sem skemmstan tíma
• staðbundnar steragjafir, til dæmis í liði, geta kom-
ið í stað langtíma töflumeðferðar
• tryggja daglega inntöku D-vítamíns; 600-800 a.e.
(tvær fjölvítamíntöflur, eina barnaskeið þorska-
lýsis eða eina teskeið ufsalýsis). Gæta þarf þó
varkárni í neyslu lýsis vegna hættu á ofskömmtun
á A-vítamíni.
• tryggja daglega kalkinntöku (1000-1500 mg), til
dæmis með neyslu mjólkurafurða eða með kalk-
töflum
• stunda reglulega líkamsþjálfun
• gera ráðstafanir til þess að fyrirbyggja byltur, utan
dyra sem innan
• rétt líkamsbeiting, forðast til dæmis að lyfta þung-
um hlutum
• forðast reykingar og neyta áfengis aðeins í hófi
• konur íhugi eða haldi áfram hormónauppbótar-
meðferð eftir tíðahvörf
Rannsóknir hafa einungis sýnt jákvæð áhrif D-
vítamíns og kalks, ef hvort tveggja er notað samtímis
og þá fyrst og fremst hjá þeim einstaklingum sem
hafa þegar verið á sykursterameðferð um nokkurn
tíma. Hins vegar kemur D-vítamín og kalk ekki í veg
fyrir beintapið í upphafi sykursterameðferðarinnar
og óljóst er hvort þessi ódýra forvörn kemur í veg
fyrir samfallsbrot hjá þeim er nota sykurstera til
lengri tíma (19). Þá hafa afleiður af D-vítamíni, það
er alfa-kalsídíól (la(OH)2-D3) og kalsítríól (1,25-
(OH)2-D3) í skömmtunum 1 |xg/dag og 0,5-1,0 (xg/dag,
hindrað beintap samfara sykursterameðferð. Ef hin
virku form D-vítamíns eru notuð er nauðsynlegt að
fylgjast vel með blóðgildum kalsíums með tilliti til
hækkunar (20).
II. Sértœk lyfjameðferð:
Allir sjúklingar sem þurfa langtíma sykursterameð-
ferð (7,5 mg eða meira af prednisólón á dag) eiga að
njóta fullrar beinverndar, samanber almenn ráð hér
að framan. Þeir einstaklingar sem eru í þörf fyrir
háskammtameðferð til lengri tíma (> 15 mg predni-
sólón á dag) eru í mestri hættu og þurfa sértæka
lyfjameðferð í upphafi sykursterameðferðar.
Bisfosfónöt
Bisfosfónöt eru best rannsökuð lyfja í meðferð
sykursteraorsakaðrar beinþynningar. Þessi lyf hafa
mest áhrif á beinhag ef þau eru gefin í upphafi sykur-
sterameðferðar. íhuga ætti bisfosfónatgjöf hjá öllum
sem hefja sykursterameðferð þar sem ætla má að
skammtar verði hærri en 7,5 mg prednisólóns og að
meðferðin taki að minnsta kosti þrjá mánuði. Ef
bisfosfónöt eru notuð hjá konum á barneignaraldri er
nauðsynlegt að tryggja örugga getnaðarvörn. Fjöl-
margar rannsóknir hafa sýnt fram á gagnsemi bisfos-
fónatlyfja, svo sem alendrónat, etidrónat og ríse-
drónat, sem forvörn og meðferð gegn staðfestri bein-
þynningu (21-23). Rannsóknir hafa einnig sýnt að
hægt er að gefa bisfosfónatið pamidrónat í innrennsl-
isformi með sambærilegum árangri, en lyfið er ekki
skráð hér á landi með þessa ábendingu í huga (24).
I kerfisbundnu yfirliti á vegum Cochrane samtak-
anna (25) eru teknar fyrir 13 rannsóknir sem könn-
uðu áhrif bisfosfónata í forvörn og meðferð sykur-
steraorsakaðrar beinþynningar. í 12 af 13 rannsókn-
um fannst marktæk aukning á beinþéttni í hrygg
(bisfosfónat í samanburði við lyfleysu) og í fjórum af
átta á beinþéttni í mjöðm. Vegin meðaltalsaukning á
beinþéttni eftir 12 mánuði var 4,3% (95% öryggis-
mörk 2,7 til 5,9) í hrygg og 2,1% (95% öryggismörk
0,01 til 4,3) í lærleggshálsi. Aðeins fjórar rannsóknir
mátu nýgengi samfallsbrota í hrygg og í þremur kom
fram marktæk lækkun hjá þeim sem tóku bisfos-
fónöt. Rétt er að benda á að þessi meðferðarárangur
er óháður kyni, aldri eða hvort konur voru komnar
yfir tíðahvörf.
I nýlegri rannsókn þar sem sjúklingar á langtíma
sykursterameðferð voru meðhöndlaðir með ríse-
drónat lækkaði marktækt bein tíðni samfallsbrota í
hrygg úr 16,2% í 5,4-6,2% þegar annars vegar eru
bornir saman þeir sem fengu lyfleysu og þeir sem
fengu 2,5 mg eða 5 ntg rísedrónat hins vegar. Þrátt
fyrir að rannsókn þessi hafi ýmsar takmarkanir má
áætla þann fjölda sem þarf að meðhöndla í eitt ár
(NNT) til að koma í veg fyrir eitt samfallsbrot greint
með myndgreiningu. NNT var 10 (95% öryggisbil 6
til 42) fyrir rísedrónat 2,5 mg, en 9 fyrir 5 mg (95%
öryggisbil 5 til 36). Notkun hormónauppbótarmeð-
ferðar var útilokunaratriði í þessari rannsókn þannig
að niðurstöður ná aðeins til karla og kvenna eftir
tíðahvörf sem ekki fá hormónameðferð (26).
Önnur tveggja ára rannsókn þar sem alendrónat
var notað sýndi einnig marktæka fækkun samfalls-
brota í hrygg (nýgengi 0,7% í meðferðarhópnum, en
6,8% í samanburðarhópnum), en brotin voru fá eða
fjögur brot í lyfleysuhóp og eitt í meðferðarhóp.
Þannig þarf ekki að fækka brotum nema um eitt til að
ekki sé um tölfræðilega marktækar niðurstöður að
ræða. Þrátt fyrir þetta má reikna með að ekki þurfi að
meðhöndla nema 16 sjúklinga í tvö ár til að forða
einum frá samfallsbroti og er það í samræmi við
niðurstöður rannsóknarinnar hér að ofan. Enginn
sjúklinganna sem meðhöndlaður var með alendrónat
fékk nýtt samfallsbrot seinna meðferðarárið, en
grunntíðni samfallsbrota var óvenju lág (27).
Af báðum þessum rannsóknum má draga þær
ályktanir að beinþéttni eykst við bisfosfónatmeðferð
og að þrátt fyrir aðferðafræðilega takmarkanir er
Læknablaðið 2002/88 103