Læknablaðið - 15.02.2002, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / KRABBAMEIN ( ENDAÞARMI
Table 1. The number of patients diagnosed with rectal carcinoma in Landspítalinn between 1980-1995.
Period (years) n %
1980-1983 7 16
1984-1987 11 26
1988-1991 12 28
1992-1995 13 30
43 100
Table II. The symptoms of 43 patients diagnosed with rectal carcinoma at Landspítalinn 1980-1995.
Main symptoms* n % (n=43)
Pain 16 37
Rectal bleeding 33 77
Mucous in stool 6 14
Change in bowel habits 27 63
Anemia 5 12
Tenesmus 3 7
Intestinal obstruction 1 2
Urinary retention 3 7
Svmotoms due to metastases 5 12
* Patients can have more than one symptom.
Table III. Time from the onset of symptoms until the
diagnosis of rectat carcinoma at Landspítalinn 1980-
1995.
Weeks n %
< i 3 8
1-4 4 10
4-12 9 22
12-48 10 25
> 48 14 35
40* 100
* Information was lacking in 3 cases.
Brottnám endaþarms er tæknilega krefjandi og árang-
ur eftir aðgerð háður því hvaða aðgerð er fram-
kvæmd. Staðbundið endurvakið krabbamein (local
recurrence) er helsta vandamálið eftir skurðaðgerð
og greindist hjá 20-30% sjúklinga fyrir tveimur ára-
tugum (4-6). Erlendis hefur með bættri aðgerðar-
tækni tekist að draga úr tíðni staðbundins endur-
vakins krabbameins í kringum 5% (9-12). Enn aðrar
rannsóknir hafa sýnt rúmlega helmings fækkun stað-
bundins endurvakins krabbameins með því að geisla
æxlin fyrir skurðaðgerð og lífshorfur þessara sjúk-
linga eru marktækt betri en þeirra sem ekki fá geisla-
meðferð (8,13-18).
í þessari afturskyggnu rannsókn voru yfirfarnar
sjúkraskrár sjúklinga sem greindust með endaþarms-
krabbamein á Landspítalanum á árunum 1980-1995.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna einkenni
sjúklinganna, tíma frá byrjun einkenna til greiningar
og meðferð með tilliti til lífshorfa þeirra. Rannsóknin
er beint framhald af rannsókn á ristilkrabbameini á
Landspítaia á sama tímabili en niðurstöður þeirrar
rannsóknar hafa áður birst í Læknablaðinu (19).
Efniviöur og aðferðir
Rannsóknin er afturskyggn og nær til sjúklinga sem
greindust með kirtilkrabbamein í endaþarmi (adeno-
carcinoma recti) á Landspítalanum á tímabilinu frá 1.
janúar 1980 til 31. desember 1995. Upplýsingar um
greinda sjúklinga með endaþarmskrabbamein fékkst
frá krabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands
(KÍ) og tölvuskrá Landspítalans. Endaþarmur var
skilgreindur frá efri mörkum endaþarmsops að ristli
við brún spjaldhöfða (promontorium) eða 15 cm frá
endaþarmsopi. Endaþarmi var skipt í þriðjunga,
neðsta þriðjung, 0-5 cm frá endaþarmsopi, miðhluta
endaþarms, 5,1-10 cm frá endaþarmsopi og efsta
þriðjung endaþarms, 10,1-15 cm frá endaþarmsopi.
Alls greindust 43 sjúklingar, 22 karlar (51%) og 21
kona (49%). Meðalaldur við greiningu var 73 (bil 54-
96) ár. Upplýsingar um einkenni við greiningu og
hversu mikil töf varð á greiningu krabbameinsins,
rannsóknir og meðferð sjúklinganna fengust úr
sjúkraskrám. Annars var um líknandi (palliative) að-
gerð að ræða. Upplýsingar um meingerð krabba-
meinanna fengust úr gögnum Rannsóknastofu Há-
skólans í meinafræði.
Kannað var nýgengi sjúkdómsins á rannsókna-
tímabilinu, skráð einkenni við greiningu og hversu
mikil töf varð á greiningu æxlanna. Helstu rannsókn-
ir og meðferð voru einnig skráðar, þar á meðal blóð-
rauðagildi í þeirri innlögn sem leiddi til greiningar.
Sjúklingarnir voru stigaðir samkvæmt stigunar-
kerfi Dukes (20). Hjá fjórum vantaði upplýsingar um
stigun.
Lífshorfur sjúklinganna við greiningu voru reikn-
aðar með líftöflum Kaplan-Meier (21) og einnig voru
sjúklingar teknir með í útreikningana sem ekki geng-
ust undir skurðaðgerð. Við samanburð á Dukes-stig-
un og lífshorfum var beitt kí-kvaðratprófi en t-prófi
við aðra útreikninga. Marktekt í útreikningum mið-
aðist við p-gildi < 0,05.
Niðurstöður
Alls greindust 43 sjúklingar með krabbamein í enda-
þarmi á Landspítalanum á árunum 1980-1995. í töflu
I er sýndur fjöldi greindra tilfella á fjögurra ára tíma-
bilum. Ekki reyndist vera um marktæka aukningu að
ræða milli tímabila.
Einkenni sjúklinga eru sýnd í töflu II. Algengasta
einkennið var blóð í hægðum (77%) en hægðabreyt-
ingar (63%) og verkir í kviðar- og grindarholi (37%)
komu þar næst á eftir. Einkenni vegna blóðleysis
(12%) og frá meinvörpum (12%) greindust sjaldnar.
Tafla III sýnir tímalengd frá upphafi einkenna til
greiningar. Innan viku frá upphafi einkenna greind-
ust aðeins þrír sjúklingar en flestir sjúklinganna
(83%) höfðu haft einkenni í meira en mánuð, þar af
14 (35%) lengur en ellefu mánuði. Enginn sjúklingur
greindist fyrir tilviljun en hjá þremur vantaði upplýs-
ingar um tímalengd einkenna.
110 Læknablaðið 2002/88