Læknablaðið - 15.02.2002, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / BEINÞYNNING
unum. Pá liggja ekki fyrir upplýsingar um hvort kalsí-
tónín komi í veg fyrir beintapið í upphafi sykurstera-
meðferðarinnar.
Tíazíð þvagræsilyf
Faraldsfræðilegar og stýrðar rannsóknir hafa sýnt að
tíazíð lyf auka beinþéttni (32). Sennilega skýrist þetta
annars vegar af beinum áhrifum lyfsins á beinfrumur,
en hins vegar er líklegra að áhrif lyfsins á nýru, það er
lyfið veldur minni útskilnaði af kalki, dragi úr nei-
kvæðum áhrifum sykurstera á kalkbúskapinn. Tíazíð
lyf er góður valkostur sem viðbótarmeðferð þegar
einstaklingar á sykursterum eða þeir sem hafa bein-
þynningu eru með háþrýsting eða bjúgsöfnun sem
þarf að meðhöndla.
Nýjar meðferðarleiðir
Nýlega hafa komið fram upplýsingar um það að
paratýrín (PTHj 34) hefur ásamt hormónauppbótar-
meðferð aukið beinþéttni í hrygg um allt að 11% á ári
hjá konum sem komnar eru yfir tíðahvörf og eru á
langtíma sykursterameðferð (33). Enn liggur þó ekki
fyrir hvort þessi beinauki komi í veg fyrir samfallsbrot
í þessum konum og beinþynningu hjá karlmönnum.
Fáar rannsóknir hafa birst þar sem fleiru en einu
lyfi er beitt, ef frá er talið D-vítamín og kalk. Margt
bendir til að fjöllyfjameðferð verði meira rannsökuð
og beitt gegn beinþynningu af völdum sykurstera í
framtíðinni.
Samantekt
Neikvæð áhrif sykurstera á bein eru háð skammta-
stærð og eru mest í upphafi meðferðar. Tryggja þarf
því forvörn og/eða meðferð beinþynningar frá því að
sykursterameðferðin hefst. Þegar sykursterameð-
ferðinni lýkur gilda almenn tilmæli varðandi grein-
ingu og meðferð beinþynningar.
Öllum einstaklingum sem eru á eða eru að hefja
sykursterameðferð á að tryggja ráðlagt magn kalks
og D-vítamíns. Þá er rétt að ráðleggja konum
hormónauppbótarmeðferð eftir tíðahvörf ef ekkert
mælir gegn þeirri meðferð. A sama hátt er körlum
sem hafa einkenni kynhormónaskorts og mælast með
lækkað testósterón boðin testósterónmeðferð vegna
jákvæðra áhrifa á bein, auk annarra ávinninga slíkrar
meðferðar fyrir heilsufar og lífsgæði. A síðastliðnum
árum hafa komið fram umfangsmiklar rannsóknar-
niðurstöður sem staðfesta gagnsemi bisfosfónata hjá
þeim sem nota sykurstera reglulega. Mikilvægt er að
taka virka afstöðu til lyfja úr þessum flokki hjá öllum
körlum og konum sem komnar eru yfir tíðahvörf og
eru að hefja meðferð með sykursterum eða hafa
nýlega hafið meðferðina. Þá á að bjóða þeim einstak-
lingum beinþéttnimælingu sem eru að hefja eða hafa
verið á sykursterameðferð til lengri tíma. Einstak-
lingar á sykursterameðferð eru taldir hafa beinþynn-
ingu ef T-gildi mælist vera lægra en -e-1,5.
Tafla VI. Samantekt um meðferöarákvaröanir til varnar og meöferöar á beinþynningu
þegar svkursterum er ávísaö.
• Nánast allir sem nota sykurstera sem samsvarar 7,5 mg prednisólón á dag
tapa beini.
• Hætta á beinbrotum tengist heildarnotkun sykurstera, beinþéttni og öðrum
þekktum áhættuþáttum beinþynningar.
• Beinþynning af völdum sykurstera er að hluta til afturkræf. Mikilvægt er aö nota
minnsta mögulegan skammt sykurstera í sem skemmstan tíma.
• Nauösynlegt er að mæla beinþéttni sem fyrst eftir að ákvörðun um sykurstera-
meðferö er tekin.
• Alla einstaklinga með T-gildi < -rl,5 og á sykursterameðferö á að meöhöndla
sem um beinþynningu sé að ræða.
• Fyrri saga um beinþynningarbrot er sjálfstæöur áhættuþáttur fyrir enn frekari
beinbrotum og er því ástæða til að hefja sértæka meðferö gegn beinþynningu
hjá þessum einstaklingum.
• Bisfosfónöt koma í veg fyrir og bæta beintap af völdum sykurstera, auk þess
sem þau fækka beinbrotum er rekja má til sykursterabeinþynningar.
• Kynhormónameðferð er áhrifarík forvörn gegn beinþynningu af völdum sykur-
stera.
• Allir sem nota sykurstera eiga að taka 800 alþjóðlegar einingar (10 til 20 mg)
af D-vítamíni.
• Tryggja að heildarinntaka kalks sé 1000-1500 mg á sólarhring.
• Mæla með reglulegri líkamsþjálfun, hætta reykingum og gera ráðstafanir til aö
draga úr byltum.
Heimlldir
1. Júlíusson UI, Guðjónsson FV, Guðbjörnsson B. Orsakir lang-
tíma sykursteranotkunar á íslandi og algengi forvarna gegn
beinþynningu. Læknablaðið 2001; 87:23-29.
2. Khosla S, Lufkin EG, Hodgson SF, Fitzpatrick LA, Melton LJ.
Epidemiology and clinical features of osteoporosis in young
individuals. Bone 1994; 15:551-5.
3. Manolagas SC. Corticosteroids and fractures: a close encoun-
ter of the third cell kind. J Bone Miner Res 2000; 15:1001-5.
4. Manolagas SC, Weinstein RS. New developments in the
pathogenesis and treatment of steroid-induced osteoporosis. J
Bone Miner Res 1999; 14: 1061-6.
5. Van Staa TP, Leufkens HG, Abenhaim L, Zhang B, Cooper C.
Use of oral corticosteroids and risk of fractures. J Bone Miner
Res 2000; 15: 993-1000.
6. Hougardy DM, Peterson GM. Bleasel MD, Randall CT. Is
enough attention being given to the adverse effects of cortico-
steroid therapy? J Clin Pharm Ther 2000; 25:227-34.
7. Walsh LJ, Wong CA, Pringle M, Tattersfield AE. Use of oral
corticosteroids in the community and the prevention of secon-
dary osteoporosis: a cross sectional study. BMJ 1996; 313:344-6.
8. Peat ID, Healy S, Reid DM, Ralston SH. Steroid induced
osteoporosis: an opportunity for prevention? Ann Rheum Dis
1995; 54: 66-8.
9. Easteli R, Reid DM, Compston J, Cooper C, Fogelman I,
Francis RM, et al. A UK Consensus Group on management of
glucocorticoid-induced osteoporosis: an update. J Intern Med
1998; 244: 271-9.
10. Recommendations for the prevention and treatment of gluco-
corticoid-induced osteoporosis: American College of Rheu-
matology Task Force on Osteoporosis. Arthritis Rheum 1996;
39:1791-1801.
11. Recommendations for prevention and treatment of gluco-
corticoid-induced osteoporosis. 2001 Update. ACR ad Hoc
Committee on Glucocorticoid-Induced Osteoporosis. Arthri-
tis Rheum 2001; 4:1496-1503.
12. van Staa TP, Leufkens HG, Abenhaim L, Zhang B, Cooper C.
Oral corticosteroids and fracture risk: relationship to daily and
cumulative doses. Rheumatology 2000; 39:1383-9.
13. Consensus Development Confrerence. Diagnosis, prophylaxis,
and treatment of osteoporosis. Am J Med 1993; 6: 646-50.
14. Peel NF, Moore DJ, Barrington NA, Bax DE, Eastell R. Risk
of vertebral fracture and relationship to bone mineral density
in steroid treated rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 1995;
54:801-6.
15. Van Staa TP, Leufkens H, Cooper C. Inhaled corticosteroids
and risk of fractures. Osteoporos Int 2000; 1 l(suppl 2); S113.
16. Sigurðsson G. Greining á beinþynningu meðal aldraðra.
Yfirlitsgrein. Læknablaðið 2001; 87:15-20.
17. Levis S, Altmen R. Bone densitometry. Clinical considera-
tions. Arthritis Rheum 1998; 41:577-87.
Læknablaðið 2002/88 105