Læknablaðið - 15.02.2002, Side 61

UMRÆÐA & FRÉTTIR / FRÁ LÆKNADÖGUM
því yfirskini að halda þar einhvers konar sýningu.
Hann er í fylgd tveggja aðstoðarmanna, annar er sjö
fet á hæð, grannaxla og með háðsglottið ekki langt
undan; hinn er svartur köttur sem getur gert ótrúleg-
ustu hluti. Ég fer ekki lengra út í þá sálma enda ekki
sérstaklega einblínt á reiðina. Minnisbók sveita-
læknis eftir Bulgakov hefur ekki komið út á íslenzku
svo ég viti til.
Anton Chekov var einnig læknir. Eftir honum er
höfð þessi dásamlega tilvitnun: „Ég er sáttari þegar
ég átta mig á því að ég stunda tvö störf, en ekki bara
eitt. Læknisfræði er lögleg eiginkona mín og bók-
menntir hjákonan. Verði ég leiður á annarri, eyði ég
nóttinni með hinni. Hvorug líður fyrir ótryggð
mína.“ (9)
Reyndar myndu flestir nútíma kynlífsfræðingar
og hjónabandsráðgjafar vera ósammála síðustu setn-
ingunni og halda því fram að þarna væri um að ræða
hugarfar og sjálfsblekkingu framhjáhaldarans. Það
rýrir þó ekki snilld málsgreinarinnar.
Kafka og frændinn
Franz Kafka skrifaði stutta smásögu sem nefnist
Sveitalœknir (A Country Doctor) (6) en þar segir
meðal annars að það sé auðvelt að skrifa lyfseðil en
erfitt að skilja fólk (To write prescriptions is easy but
coming to an understanding with people is hard).
Brezkur vinur minn og heimilislæknir, John V.
Salinsky, og fleiri hafa sagt að þessi setning ætti að
vera leiðarljós fyrir heimilislækna, þeirra gullkorn
(9). Ekki er nóg að krota eitthvað á receptblað held-
ur þarf að tengjast sjúklingum sem mannlegum ver-
um, finna til samkenndar og nýta sér allt það mann-
lega og læknisfræðilega sem í okkur býr til að geta
sýnt þeim samúð, innsæi og vizku.
Kafka átti nákominn frænda, Siegfried, sem var
heimilislæknir og maður sér þann frænda fyrir sér
þegar læknirinn í sögunni rymur reiðilega yfir því hve
ósanngjarnir og vanþakklátir sjúklingar séu. Hann
þarf að fara í vitjun um miðja nótt í vondu veðri, vitj-
un sem honum finnst vera óþörf og vekur hjá honum
gremju. Reiðin víkur þó fyrir skilningi þegar hann
uppgötvar loksins svöðusár með iðandi maðkakös á
síðu unga mannsins sem hann hafði í fyrstu atrennu
ekki fundið neitt að. Tárvot augu móðurinnar og
blóðidrifinn vasaklútur systurinnar koma honum á
sporið.
Anna Karenína eftir Leo Tolstoj (7), hefst á þess-
um orðum í enskri útgáfu: „All happy families are
alike but an unhappy family is unhappy after its own
fashion,“ sem útleggst svo í íslenzkri þýðingu: Allar
hamingjusamar fjölskyldur eru eins, en sérhver
óhamingjusöm fjölskylda er óhamingjusöm á sinn
einstaka hátt. Þýðendur Önnu Karenínu voru þeir
Magnús Asgeirsson og Karl ísfeld, og bókin kom út í
fjórum bindum á árunum 1941 til 1944.
í sögunni um Önnu Karenínu kynnumst við öllum
þáttum mannlegs lífs. Tolstoy var þó ekki læknir.
Hann lýsir heilsubresti og heilbrigðu lífi, tryggð og
brennandi ást, ófullnægðri ást, losta og svikum, fram-
hjáhaldi og sáttum, áhyggjum foreldra af börnum
sínum, afbrýðisemi, taugaáfalli, sjálfsmorði, reiði og
tilraunum fólks til þess að skilja lífið og tilveruna.
Segja má að í Önnu Karenínu birtist fjölskrúðugt
mannlegt líf eins og það getur blasað við af sjónarhóli
heimilislæknis.
Lyfseðlar og/eöa fólk
John Salinsky sem ég minntist á áðan hefur í nokkur
ár skrifað ritdóma af sjónarhóli læknis í tímaritið
Education for Primary Care, en það rit hét áður
Education for General Practice. Hann hefur valið til
þess ýmsar bækur sem telja má til klassískra bók-
mennta. Þar á meðal er Anna Karenína og nýlega
voru ritdómar hans og nokkurra annarra lækna gefn-
ir út af Radcliffe Medical Press undir heitinu Medi-
cine and literature (9) Einnig hefur nýlega komið út
bókin What are you feeling, doctor? (8), en John rit-
stýrði bókinni og skrifaði hluta hennar.
A allt öðrum nótum en þeir höfundar sem ég hef
minnzt á er hin ástralska Germaine Greer, en hún
skrifaði Kvengeldinginn (The Female Eunuch) þegar
hún var reið ung kona og hefur nýlega sent frá sér
The Whole Woman, konuna alla, verandi miðaldra
reið kona (10). Henni hefur tekizt að halda í sína
feminísku reiði og þótt ég sé ekki sammála öllu sem
hún segir er margt af því þó ótrúlega ferskt og hress-
andi. Margir reiðir sjúklingar birtast í þeirri bók,
gjarnan konur, bálöskuillar út í lækna, sem flestir eru
karlmenn.
Á löngum ferli í starfi kynnist læknir fólki betur en
hægt er að gera í flestum öðrum störfum, gleði fólks
og sorgum, kátínu og reiði. Hann lærir smám saman
hvernig sjúklingarnir bregðast við áreiti og veikind-
um, vakir vonandi yfir því hvernig honum sjálfum
reiðir af og getur því með tíð og tíma skilið eigin við-
brögð og lært að stjórna skapi sínu.
Ég er þeirrar skoðunar að allt sem maður gerir til
þess að þroska sjálfan sig geti orðið til þess að styðja
mann í starfi. Þess vegna eru Balint-fundir gagnlegir
en einnig lestur fagurbókmennta því að þar má kynn-
ast ýmsum hliðum mannlegs lífs og nýta sér til þess að
auka skilning sinn á jákvæðum og neikvæðum hliðum
þess.
Skilningssljór læknir má heita líklegur til þess að
vekja réttláta reiði sjúklinga sinna og eiga hana skilið.
Ijeknir sem ræktar hið mannlega í sjálfum sér er lík-
legri til að lifa af í hörðum heimi og brenna síður út í
starfi. Það er auðvelt að skrifa lyfseðil en erfitt að
skilja fólk.
Heimildir
1. John Steinbeck: Þrúgur reið-
innar, þýð. Stefán Bjarm-
an, íslenzk útgáfa 1943.
2. Böðvar Guðmundsson: Hí-
býli vindanna, Mál og
menning, Reykjavík 1995.
3. Böðvar Guðmundsson: Lífs-
ins tré, Mál og menning,
Reykjavík 1996.
4. Mikhail Bulgakov: A
country doctor s notebook,
smásaga sem ekki mun hafa
verið þýdd á íslenzku.
5. Mikhail Bulgakov: Meist-
arinn og Margaríta, þýð.
Ingibjörg Haraldsdóttir,
Mál og menning 1981.
6. Franz Kafka: Sveitalæknir
(A Country Doctor), smá-
saga sem birtist í bókinni: í
refsinýlendunni og fleiri
sögur, þýðendur Astráður
Eysteinsson og Eysteinn
Porvaldsson.
7. Leo Tolstoj: Anna Karen-
ina, þýdd af Magnúsi Ás-
geirssyni og Karli ísfeld,
kom út í 4 bindum á árun-
um 1941 til 1944, hefur ver-
ið endurútgefin sem kilja,
1991.
8. John Salinsky: What are
you feeling, doctor? Lond-
on 2001.
9. John Salinsky: Medicine
and literature, The doc-
tor's companion to the
classics, Radcliffe Medical
Press, London 2002
10. Germaine Greer: The
Whole Woman; Anchor
2000 (kom fyrst út hjá
Doubleday 1999).
Læknablaðið 2002/88 149