Læknablaðið - 15.10.2002, Síða 13

FRÆÐIGREINAR / ALVARLEGAR AUKAVERKANIR KININS
Alvarlegar aukaverkanir kíníns:
Sjö sjúkratilfelli
Þorvarður R.
Hálfdanarson1
Ásbjörn
Sigfússon2*
Vilhelmína
Haraldsdóttir1
Sigurður B.
Þorsteinsson1
Runólfur Pálsson1
'Lyflækningadeild og
2Ónæmisfræðideild
Landspítala Hringbraut.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Runólfur Pálsson, Nýrnadeild
Landspítala Hringbraut,
101 Reykjavík. Sími 543-6461,
bréfsími 560-1287,
runolfur@landspitali.is
♦Ásbjörn Sigfússon lést hinn
8. september 2001.
Lykilorð: kínín, aukaverkanir,
blóðkornafœð, blóðlýsu- og
nýrnabilunarheilkenni.
Ágrip
Inngangur: Kínín er lyf sem nú er einkum notað til að
fyrirbyggja vöðvakrampa í ganglimum að næturlagi.
Á síðustu árum hefur verið lýst svæsnum aukaverk-
unum af völdum lyfsins, svo sem blóðkornafæð og
blóðlýsu- og nýrnabilunarheilkenni. Við greinum frá
sjö tilfellum alvarlegra aukaverkana kíníns.
Efniviður og aðferðir: Lýst er sjö sjúklingum sem
voru lagðir inn á sjúkrahús vegna aukaverkana kíníns
á árunum 1978-2000. Aflað var upplýsinga úr sjúkra-
skrám um klínísk einkenni og niðurstöður rannsókna.
Hjá þremur sjúklingum var gerð leit að kínínháðum
mótefnum gegn blóðflögum og/eða kleyfkyrningum í
sermi með flæðisfrumugreiningu.
Niðurstöður: Allir sjúklingarnir voru konur á aldrin-
um 52-79 ára sem tóku kínín vegna vöðvakrampa í gang-
limum. Frmm kvennanna fengu endurtekin skamm-
vinn köst að næturlagi með hita, hrolli, ógleði og upp-
köstum og voru þtjár einnig með kviðverki. Tvær höfðu
enn fremur blóðkomafæð og hafði önnur þeirra merki
um blóðstorkusótt. Þá var ein kvennanna með fækk-
un á blóðflögum og hvítum blóðkornum. Tvær
kvennanna fengu blóðlýsu- og nýrnabilunarheilkenni
ásamt blóðstorkusótt. Svæsin nýrnabUun annarrar
konunnar var óafturkræf og fékk hún blóðskilunar-
meðferð um tíma en gekkst síðar undir nýrnaígræðslu
með góðum árangri. Allir sjúklingarnir reyndust hafa
tekið kínín fáeinum klukkustundum fyrir upphaf ein-
kenna. Hjá tveimur sjúklingum voru klínísk einkenni
framkölluð með gjöf kíníns. Þá fundust kínínháð IgG
mótefni gegn blóðflögum hjá tveimur sjúklingum og
gegn kleyfkyrningum hjá einum.
Ályktanir: Þau tilfelli sem hér er lýst endurspegla vel
þær alvarlegu aukaverkanir sem kínín getur valdið.
Hjá fimm sjúklingum var sýnt fram á aukaverkun kín-
íns með traustum rökum og hjá tveimur voru sterkar
vísbendingar um tengsl við lyfið. Með hhðsjón af lífs-
hættulegum aukaverkunum lyfsins verður það að telj-
ast skynsamleg ráðstöfun að heimila ekki sölu þess án
ávísunar læknis. Mikilvægt er að læknar ígrundi vel
hveija ábendingu fyrir ávísun kíníns og séu á varðbergi
gegn hættulegum aukaverkunum þess.
Inngangur
Kínín er lyf sem áður fyrr var einkum notað við
meðferð malaríu en hefur á síðari árum aðallega
verið beitt gegn vöðvakrampa í ganglimum að nætur-
ENGLISH SUMMARY
Hálfdanarson ÞR, Sigfússon Á, Haraldsdóttir V,
Þorsteinsson SB, Pálsson R
Severe adverse effects of quinine: Report of
seven cases
Læknablaðiö; 88; 2002: 717-22
Objective: Quinine is a drug which is mainly used for pre-
vention of nocturnal leg cramps. Serious side effects of
this drug have been described in recent years, including
cytopenias and the hemolytic-uremic syndrome. We report
seven cases of severe adverse effects of quinine.
Material and methods: Seven patients who were
hospitalized with adverse effects of quinine during the
period 1978-2000 are described. Medical records were
reviewed with respect to clinical and laboratory features.
Serum samples from three patients were tested for
quinine-dependent antibodies against platelets and/or
granulocytes by flow cytometry.
Results: All patients were females aged 52 to 79 years,
who were taking quinine for nocturnal leg cramps. Five of
the patients experienced recurrent episodes of fever,
chills, nausea and vomiting, and three had abdominal pain
as well. Two of these patients had pancytopenia, one of
whom had evidence for disseminated intravascular
coagulation. One had leukopenia and thrombocytopenia.
Two patients developed hemolytic-uremic syndrome
associated with disseminated intravascular coagulation.
One of them suffered irreversible renal failure requiring
maintenance hemodialysis. One year later she underwent
successful kidney transplantation. All patients had taken
quinine several hours prior to the onset of symptoms. In
two cases the clinical findings were reproduced by the
administration of quinine. Quinine-dependent IgG
antibodies against platelets were detected in two patients
and against granulocytes in one patient.
Conclusions: These cases illustrate the severe adverse
effects that can be caused by quinine. Five patients had
solid evidence for side effects of quinine being the cause
of their illness and strong suggestions of association with
the drug were present in two patients. In view of
potentially life-threatening side effects, it appears prudent
to prohibit the availability of quinine over the counter.
Furthermore, it is important that physicians thoroughly
consider the indication for each prescription of quinine
and remain vigilant toward its side effects.
Key words: quinine, adverse effects, pancytopenia,
hemolytic-uremic syndrome.
Correspondence: Runólfur Pálsson,
runolfur@landspitali.is
Læknablaðið 2002/88 717