Læknablaðið - 15.01.2003, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR / ALGENGI GEÐLYFJANOTKUNAR
Algengi og dreifing notkunar
geðdeyfðar-, kvíða- og svefnlyfja
Ágrip
Tómas Helgason1
Kristinn
Tómasson2
Tómas Zoéga3
Markmið: Tilgangur rannsóknarinnar var að afla vitn-
eskju um algengi notkunar geðdeyfðar-, kvíða- og
svefnlyfja, tengsl notkunarinnar við klíníska og lýð-
fræðilega þætti og bera niðurstöðurnar saman við
opinberar sölutölur.
Efniviður og aðferðir: Gögn voru fengin úr Galiup-
könnun Áfengis- og vímuvarnaráðs í nóvember 2001
hjá 4000 manna slembiúrtaki á aldrinum 18-75 ára.
Athuguð voru áhrif kyns, aldurs, lengd notkunar, líð-
anar, læknisleitar, reykinga, áfengisvandamála, mennt-
unar, hjúskaparstéttar, tekna, starfs og vinnuálags.
Upplýsingar um lyfjasöluna komu frá skrifstofu
lyfjamála í heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti.
Niðurstöður: Svarhlutfall var 63,6%. Tæp 20% höfðu
notað einhver lyfjanna á undanförnum 12 mánuðum,
heldur fleiri konur en karlar. Ekki var marktækur
munur milli kynja á ársalgengi notkunar geðdeyfðar-
og svefnlyfja og ekki milli aldursflokka fyrir notkun
geðdeyfðar- og kvíðalyfja. Helmingur yngstu notend-
anna notaði geðdeyfðarlyf í minna en þrjá mánuði.
Svefnlyfjanotkun jókst með hækkandi aldri. Áætluð
notkun geðdeyfðar- og svefnlyfja svarar til 54% og
61% af sölutölum. Ekki var marktækur munur á
áhættuhlutfalli karla og kvenna sem leituðu læknis.
Líkindahlutfall reykingafólks var hækkað fyrir öll lyf-
in, einkum geðdeyfðarlyf. Líkindahlutfallið var hæst
fyrir öryrkja og ellilífeyrisþega. Þeir sem hafa minnsta
menntun og lægstar tekjur voru líklegastir til að hafa
notað geðdeyfðar- eða kvíðalyf.
Ályktanir: Notkun lyfjanna er útbreidd, en þó ekki
eins mikil og sölutölur benda til. Munur milli kynja er
minni en áður hefur fundist. Notkun, einkum lang-
tíma, tengist hækkandi aldri. Notkunin er eins og
vænta mátti mest meðal þeirra sem verst eru settir í
fjárhags- og félagslegu tilliti.
Inngangur
'Miðleiti 4,103 Reykjavík,
2rannsókna- og heilbrigðis-
deild Vinnueftirlits ríkisins,
’geðdeild Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Tómas Helgason,
Miðleiti 4, Reykjavík.
tomashe@isholf is
Lykilorð: geðlyfjanotkun,
faraldsfrœði.
Sala geðdeyfðarlyfja og svefnlyfja hefur aukist mjög
á undanförnum árum, en sala kvíðastillandi lyfja hef-
ur nokkurn veginn staðið í stað um langt skeið (1).
Söluaukninguna á geðdeyfðarlyfjum og svefnlyfjum
hefur verið hægt að tengja tilkomu nýrra lyfja. Ávís-
anir á kvíðastillandi lyf hafa verið háðar ýmsum tak-
mörkunum síðan um miðjan áttunda áratug síðustu
aldar. Einnig hefur verið reynt að takmarka notkun
geðdeyfðarlylja og svefnlyfja með hámarki skammta-
fjölda sem ávísa má í hvert skipti (2). Þótt söluaukn-
ENGLISH SIIMMARY
Helgason T, Tómasson K, Zoéga T
Prevalence and distribution of antidepressant,
anxiolytic and hypnotic use in 2001
Læknablaðiö 2003; 89: 15-22
Objective: To study the prevalence of the use of anti-
depressant, anxiolytic and hypnotic drugs, the distribution
of the use according to clinical and demographic factors
and to compare it with the prevalence according to official
sales figures.
Material and methods: Data was collected in a survey by
the Alcohol and Drug Prevention Committee. Four
thousand individuals were selected at random from the
population aged 18-75 years. Pharmaceutical use was
studied according to sex, age, length of use, well-being,
medical consultations, smoking, alcohol problems,
education, marital status, income, occupation, and work
pressure.
Data on sales was supplied by the Ministry of Health
and Social Security, Office of Pharmaceutical Affairs.
Results: The response rate was 63.6%. Almost 20% had
used some of these drugs during the preceeding 12
months, slightly more women than men. There was neither
significant difference in the one year prevalence of use of
antidepressants and hypnotics according to sex nor
according to age for antidepressants and anxiolytics. One
half of the youngest age group used antidepressants for
less than three months. Use of hypnotics increased by
age. Estimated use of antidepressants and hypnotics is
54% and 61%, respectively, of sales figures. There was no
significant difference in the relative risk of drug use for
men and women seeking medical consultations. Odds
ratios were higher for smokers, especially for the use of
antidepressants. People with the little education and low
income was most likely to have used antidepressants and
anxiolytics.
Conclusions: Use of these drugs is common, but not as
extensive as sales figures suggest. Sex difference is
smaller than in previous studies. Prevalence of use,
especially longterm, increases with age. As expected the
use is most common among the socio-economically
disadvantaged.
Keywords: psychopharmaca use, epidemiology.
Correspondence: Tómas Helgason, tomashe@isholf.is
ing hafi verið mikil á geðdeyfðar- og svefnlyfjum hef-
ur söluaukning á verkjalyfjum sem innihalda ópíum-
skyld efni verið miklu meiri (3). Lyfjasala gefur hins
vegar ekki tæmandi upplýsingar um lyfjanotkun því
Læknablaðið 2003/89 15