Læknablaðið - 15.01.2003, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / ALGENGI GEÐLYFJANOTKUNAR
dæmis er algengi geðraskana nærri tvöfalt hærra hjá
reykingamönnum en öðrum í Bretlandi (24). Niður-
stöður bandarískrar rannsóknar bentu til að ungling-
um sem reykja sé hættara við þunglyndi en þeim sem
ekki reykja (25), en orsakatengslin geta verið í báðar
áttir, þannig að þunglyndum sé hættara við reykingum
en öðrum og reykingafólki hættara við þunglyndi (26).
Þeir sem eru sjúkir og/eða fatlaðir eiga erfiðara með
að afla sér tekna (27). Því kemur ekki á óvart að al-
gengi lyfjanotkunarinnar er mest meðal þeirra, hinna
tekjulægstu og þeirra sem hafa minnsta menntun.
Verra heilsufar og minni lífslíkur þeirra sem verst eru
settir í þjóðfélaginu er gamalþekkt staðreynd sem ekki
hefur enn tekist að ráða bót á (28, 29). Hins vegar er
ekki mikill munur á tíðni þunglyndisraskana eftir fé-
lags- og fjárhagsstöðu (18,30). I rannsókninni sem hér
hefur verið skýrt frá voru ekki tök á að afla upplýsinga
um einstakar kvartanir og einkenni til að framkvæma
sjúkdómsgreiningar, aðeins var spurt hvort fólk hefði
leitað læknis vegna andlegrar eða líkamlegar vanlíðan-
ar, sem bendir til verra almenns heilsufars.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna glöggt að al-
gengi geðlyfjanotkunar er mest hjá þeim sem verst
eru settir í félags- og fjárhagslegu tilliti, þeim sem
hafa minnsta menntun, lægstar tekjur, eru ófaglærðir
starfsmenn eða ekki á almennum vinnumarkaði og
þeim sem eru einhleypir eða ekki lengur í sambúð.
Þetta vekur upp spurningu um hvort sanngjarnt sé og
réttlátt að tryggingarnar greiði ekki fyrir nema hluta
af geðdeyfðarlyfjum og alls ekkert fyrir kvíða- og
svefnlyf?
Þakkir
Áfengis- og vímuvarnaráð veitti okkur heimild til að
nota gögn sem það lét safna.
Eggert Sigfússon deildarstjóri lét okkur í té gögn
um lyfjasölu hér á landi sem hann hefur tekið saman
fyrir heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið og sölu-
tölur fyrir Norðurlönd 2001.
Heimildir
1. Sigfússon E. Notkun lyfja á íslandi (The use of medications in
Iceland) 1989-1999. Reykjavík: Heilbrigöis- og tryggingamála-
ráöuneytið; 2000.
2. Helgason T, Björnsson J, Zoega T, Þorsteinsson H, Tómasson
H. Psychopharmacoepiedmiology in Iceland: effects of regu-
lations and new medications. Eur Arch Psychiatry Clin
Neurosci 1997; 247: 93-9.
3. Nefnd heilbrigðisráðherra um notkun geðdeyfðarlyfja. Notkun
geðdeyfðarlyfja og þunglyndisraskanir (Use of antidepressants
and depressive disorders). Læknablaðið 1999; 85 Suppl 38.
4. Pampallona S, Bollini P, Tibaldi G, Kupelnick B, Munizza C.
Patient adherence in the treatment of depression. Br J
Psychiatry 2002; 180:104-9.
5. Demyttenaere K, Haddad P. Compliance with antidepressant
therapy and antidepressant discontinuation symptoms. Acta
Psychiatr Scand Suppl 2000; 403: 50-6.
6. Joímsen S, Ólafsdóttir A, Ólafsson Ó, Jónsson S, Grímsson A.
Könnun á lyfjaneyslu nokkurra Reykvíkinga. Læknablaðið
1977; 63: 75-7.
7. Zoega T, Barr C, Barsky A. Prediction of compliance with
medication and follow-up appointments. Nord Psykiatr
Tidsskr 1991; 45:27-32.
8. Magnúsdóttir SD, Karlsson G, Þórarinsson S, Sverrisson G,
Sigurðsson JA. Róandi lyf og svefnlyf. Þekking sjúklinga og
viðhorf. Læknablaðið 1997; 83:148-52.
9. Pignone M, Gaynes B, Rushton J, Burchell C, Orleans T,
Mulrow C, et al. Screening for depression in adults. Ann
Intern Med 2002; 136 :765-76.
10. Wells K, Sherbourne C, Schoenbaum M, Duan N, Meredith L,
Unutzer J, et al. Impact of Disseminating Quality Improve-
ment Programs for Depression in Managed Primary Care.
JAMA 2000; 283: 212-20.
11. Helgason T. Aðferðafræðilegur vandi við kannanir á áfengis-
neyslu. Samanburður á niðurstöðum póstkönnunar 1984 og
símakönnunar 1985. Læknablaðið 1988; 74:137-44.
12. SPSS. SPSS. Base 7.5 for Windows. User's Guide. In:.
Chicago: SPSS; 1997.
13. Júlíusdóttir V, editor. Staðtölur almannatrygginga 2001.
Reykjavík: Tryggingastofnun ríkisins; 2002.
14. Sigfússon E. Lyfjamál 102. Lyfjasala 1991-2001. Læknablaðið
2002; 88:251.
15. Helgason T, Björnsson J. Hverjir ávísa geðlyfjum utan sjúkra-
húsa? Lyfseðlakönnun í Reykjavík í mars 1984. Læknablaðið
1989; 75: 349-57.
16. Ohayon M, Caulet M, Priest R, Guilleminault C. Psychotropic
medication consumption patterns in the UK general popula-
tion. J Clin Epidemiol 1998; 51: 273-83.
17. Helgason T. Algengi notkunar róandi lyfja og verkjalyfja 1988.
Læknablaðið/Fréttabréf lækna 1989; 4: 20-1.
18. Helgason T. Epidemiology of Mental Disorders in Iceland.
Acta Psychiatr Scand 1964; 40 Suppl 173:11-258.
19. Stefánsson JG, Líndal E, Björnsson JK, Guðmundsdóttir Á.
Period prevalence rates of specific mental disorders in an
Icelandic cohort. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1994; 29:
119-25.
20. Kristbjarnarson H, Magnússon H, Sverrisson G, Arnarson E,
Helgason T. Könnun á svefnvenjum íslendinga. Læknablaðið
1985; 71:193-8.
21. Pallesen S, Nordhus I, Nielsen G. Havik O, Kvale G, Johnsen
B, et al. Prevalence of insomnia in the adult Norwegian
population. Sleep 2001; 24: 771-9.
22. Tómasson K, Vaglum P. A nation-wide representative sample
of treatment-seeking alcoholics: a study of psychiatric comor-
bidity. Acta Psychiatr Scand 1995; 92: 378-85.
23. Peveler R, Carson A, Rodin G. Depression in medical
patients. BMJ 2002; 325:149-52.
24. Farrell M, Howes S, Bebbington P, Brugha T, Jenkins R, Lewis
G, et al. Nicotine, alcohol and drug dependence and psychia-
tric comorbidity. Results of a national household survey. Br J
Psychiatry 2001; 179: 432-7.
25. Wu L, Anthony J. Tobacco smoking and depressed mood in
late childhood and early adolescence. Am J Public Health
1999; 89:1837-40.
26. Breslau N, Peterson E, Schultz L, Chilcoat H, Andreski P.
Major depression and stages of smoking. A longitudinal in-
vestigation. Arch Gen Psychiatry 1998; 55:161-6.
27. Thorlacius S, Stefánsson SB, Ólafsson S. Menntun, störf og
tekjur þeirra sem urðu öryrkjar á íslandi árið 1997. Lækna-
blaðið 2001; 87:'981-5.
28. Garðarsdóttir M, Harðarson Þ, Þorgeirsson G, Sigvaldason H,
Sigfússon N. Samband menntunar og dánartíðni með sérstöku
tilliti til kransæðasjúkdóma. Læknablaðið 1998; 84: 913-20.
29. Þórarinsson E, Harðarson Þ, Vilhjálmsson R, Sigvaldason H,
Sigfússon N. Leit að þáttum er skýra samband menntunar og
dánartíðni. Hóprannsókn Hjartavemdar. Læknablaðið 2000;
86:91-101.
30. Weissman M, Bruce M, Leaf P, Florio L, Holzer III C. Affec-
tive disorders. In: Robins L, Regier D, editors. Psychiatric
Disorders in America. New York: The Free Press; 1991: 53-80.
22 Læknablaðið 2003/89