Læknablaðið - 15.01.2003, Blaðsíða 64

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEILBRIGÐISMÁL Á K O S N I N G A V E T R I
sem hefur mótast undir þeim formerkjum að hún
skuli vera miðstýrð og að starfsmenn búi við tak-
markað sjálfræði hvað rekstrarform snertir. Þetta er
rangt. Við eigum að stuðla að því að menn geti opnað
sjálfstætt reknar heilsugæslustöðvar sem geta tryggt
meiri framleiðni og fjölbreytilegri þjónustuform. Mál-
efni heilsugæslustöðvanna þarf að taka til gagngerrar
endurskoðunar með það að yfirlýstu markmiði að
auka framleiðni. Ríkið á ekki að kappkosta að hafa
sama miðstýrða rekstrarformið heldur leyfa heilbrigð-
isstarfsfólki að spreyta sig á því sem það kann best.
Um sjúkrahúsin í landinu má segja að þau séu enn
of dreifð. Þeim hefur vissulega fækkað á undanförn-
um árum en of víða er verið að halda úti þjónustu
sem ætti að vera á einum eða færri stöðum. Þetta
kostar að sjálfsögðu peninga. í dag eru það að mikl-
um hluta landsbyggðarpólitískar ákvarðanir fyrir því
hvar haldið er úti þjónustu og hvar ekki og að hvaða
marki. Oft eru það alls ekki læknisfræðilegar ástæður
fyrir því hvar þjónusta er veitt. Það gleymist stundum
að það hlýtur að vera réttur íbúa þessa lands að fá að-
gang að sambærilegum gæðum heilbrigðisþjónustu
óháð búsetu. Þetta er ekki það sama og að alla þjón-
ustu eigi að veita í sama landshluta.
Þegar kemur að stóra sjúkrahúsinu þá er nýbúið
að sameina þrjú sjúkrahús í eitt. Akvörðunin um þá
sameiningu var tekin án þess að búið væri að setja sér
langtímamarkmið. í raun og veru var kannski eina
markmiðið að spara peninga. Ég held að öllum sé nú
ljóst að það markmið hefur ekki náðst og vafasamt að
það muni nást við núverandi aðstæður. A hinn bóginn
hefur miðstýringin í þessu stóra sjúkrahúsi vaxið, boð-
leiðir orðið lengri, stjórnun og hlutverkaskipun er
ekki skýr. Þetta stafar meðal annars af því stjómunar-
umhverfi sem spítalinn býr við. Samkvæmt lögum er
stjórnkerfi spítalans skipt upp í marga þætti, svo sem
lækningastjóm og hjúkrunarstjórn, en að auki er
rekstrarleg og fagleg ábyrgð á sitt hvorri hendinni.
Þetta fer iðulega allt í kross. í stað þess að fagleg og
rekstrarleg ábyrgð sé á einni hendi er hún dreifð á
marga. Fyrir vikið verða boðleiðir lengri og þetta
stuðlar hvorki að skilvirkni né aukinni framleiðni.
Stjórnendum þessa fyrirtækis er vandi á höndum og
eru á margan hátt ekki í öfundsverðu hlutverki“
Er einkarekstur hagkvæmari?
Sjálfstæður stofurekstur sérfræðilækna hefur mikið
verið til umræðu að undanfömu. Sérfræðilæknar liggja
undir því ámæli að rekstur þeirra sé dýr og að þeir
maki krókinn ótæpilega. Hveiju svarar Stefán því?
„íslenskt heilbrigðiskerfi hvílir á þremur megin-
stoðum sem eru heilsugæslan, sjálfstætt starfandi sér-
fræðingar og sjúkrahús. Komur til sjálfstætt starfandi
sérfræðinga voru 457.000 á síðasta ári en sama ár
voru komur á heilsugæsluna í Reykjavík um 200.000.
Þetta sýnir hversu stór póstur sérfræðiþjónustan er.
Því er oft haldið fram að hún sé dýr en tölurnar sýna
annað. Heimsókn til sérfræðings kostaði að meðaltali
rétt rúmar 6.000 krónur á komu og er þá bæði talinn
hlutur sjúklings og hins opinbera og allur kostnaður
meðtalinn.
Því er einnig haldið fram að kostnaður við sérfræði-
þjónustuna hafi hækkað óeðlilega mikið á milli ára.
Þetta er rangt. Ef litið er á þróunina síðasta áratug sést
að útgjöld til sérfræðilækna hafa hækkað hlutfallslega
minna en til annarra hluta heilbrigðisþjónustunnar.
Þrátt fyrir það hefur komum Ijölgað á sama tíma og
mun dýrari verk eru gerð á samningnum. Það er því
hægt að halda því fram með góðum rökum að sér-
fræðilæknaþjónustan sé skilvirkasta og ódýrasta kerfið
þegar allt er skoðað. Þar að auki er vel vitað hvað gert
er við þessa fjármuni og hvað framleitt er innan þessa
kerfis. Þetta liggur alls ekki fyrir á sama hátt á sjúkra-
húsunum eða í heilsugæslunni. Ég vil þó leggja áherslu
á að fyrsti viðkomustaður sjúklinga á að vera í heilsu-
gæslunni að mínu áliti. Það er mikilvægt að sérfræði-
læknar styðji heilsugæslulækna í því efni.“
- Eitt er það sem fólk á erfitt með að skilja. Af
hverju er ódýrara að lækna fólk á einkarekinni stofu úti
í bæ en á ríkisreknu sjúkrahúsi eða heilsugæslustöð?
„Áður en ég svara því þá vil ég leggja áherslu á að
menn skilji á milli einkavæðingar og einkarekstrar.
Einkarekstur er annað rekstrarform en ríkisrekstur.
Ríkið og sjúklingarnir greiða fyrir þjónustuna eftir
sem áður en sá sem annast þjónustuna er í vinnu hjá
sjálfum sér eða fyrirtæki í einkaeigu. Grundvallarmun-
urinn á þessum tveimur rekstrarformum er fólginn í
því að í einkarekstri lækna er yfirbyggingin í lágmarki,
skilvirkni í stjómun mikil og reksturinn á forsendum
lækna. Þetta leiðir til þess að framleiðnin verður mun
meiri en í þunglamalegu og miðstýrðu kerfi þar sem
ein höndin veit á stundum ekki hvað hin aðhefst.
Ég hef stundum líkt þessu saman við vegagerðina
forðum. Á árum áður var Vegagerð ríkisins allt í öllu,
hún hannaði vegi, lagði þá og hafði eftirlit með sjálfri
sér. Hverjum myndi detta í hug að hverfa aftur til
þess tíma? Engum. Nú býður Vegagerðin verk út en
ríkið greiðir fyrir þau og hefur eftirlit með fram-
kvæmdum. Þetta er form sem við mættum innleiða í
heilbrigðisþjónustu. Við erum á margan hátt að eiga
við „tabú“ í þessum geira. Það þykir „ljótt“ að græða
á heilbrigðisþjónustu en á sama tíma er allt í lagi að
græða á lyfjaframleiðslu eða dreifingu þeirra. Lyfja-
fyrirtækjum er hrósað í hástert ef vel gengur og þau
skila miklum arði. Þessi tvískinnungur er hættulegur
því hann hindrar það að ný rekstrarform líti dagsins
ljós.“
Sérkenni íslensks heilbrigðiskerfis
- Þetta helst að vissu leyti í hendur við ímynd sér-
fræðilækna sem er heldur slæm. I hugum margra eru
þeir fégráðugir menn sem eru í fullu starfi á sjúkra-
64 Læknablaðið 2003/89