Læknablaðið - 15.01.2003, Blaðsíða 50

FRÆÐIGREINAR / NÝR DOKTOR í LÆKNISFRÆÐI
Doktor í læknisfræði
„Barrett“ slímhúðarbreytingar
í vélinda
Dr. Sunna Guðlaugsdóttir.
Sunna Guðlaugsdóttir lyflæknir og sérfræðingur í
meltingarsjúkdómum varði doktorsritgerð sína við
Erasmus-læknaháskólann í Rotterdam þann 15. maí
síðastliðinn. Ritgerðin heitir Barrett's Esophagus -
High cancer risk groups, cardiovascular co-morbidity
and interaction with Helicobacter pylori. Leiðbein-
andi var prófessor JHP Wilson. Andmælendur voru
prófessorarnir dr. B Stricker, dr. EJ Kuipers, dr. HW
Tilanus, dr. H. van Dekken og dr. T Splinter.
Ritgerðin fjallar um rannsóknir á sjúklingum með
Barrett slímhúðarbreytingar í vélinda. Nafnið „Barr-
elt“ er kennt við breskan skurðlækni sem skilgreindi
sjúkdóminn fyrstur manna um miðja síðustu öld. Síð-
ari tíma rannsóknir hafa leitt í ljós að þessar breyting-
ar koma í kjölfar of mikils sýruálags í vélinda vegna
bakflæðisjúkdóms. Rakið er sögulegt yfirlit, orsakir
og fylgikvillar þar sem alvarlegasti fylgikvilli Barrett
er slímfrumukrabbamein í vélinda. A þeim forsend-
um er farið sérstaklega yfir kosti og galla þess að
fylgja þessum sjúklingum eftir með vélinda og maga-
speglunum. Tilgangur verkefnisins var að fá betri inn-
sýn í hvernig best er að þekkja þá Barrett sjúklinga
sem hafa aukna áhættu að fá krabbamein í náinni
framtíð og athuga hvort þeir hafi auknar líkur á
hjarta- og æðasjúkdómum. í því samhengi voru rann-
sakaðir áhættuþættir hjarta og æðasjúkdóma bæði
hjá Barrett sjúklingum og sjúklingum með vægari
slímhúðarbreytingar vegna bakflæðis. Einnig var leit-
ast við að fá innsýn inn í samspil magabakteríunnar
Helicobacterpylori við bakflæði sjúkdóminn. algengi
sýkingarinnar í þessum sérstæða sjúklingahópi og
mikilvægi sýkingarmáttar bakteríunnar á slímhúðar-
breytingar í maga, þá sérstaklega Barrett sjúklinga.
Lýst er áhyggjum þess eðlis að Helicobacter pylori
magabólgur samhliða notkun á sýrubælandi lyfjum
(sérstaklega prótón-pumpu bælurum) flýti fyrir þynn-
ingu (forstigsbreyting magakrabbameins) á magaslím-
húð. Leitast er við að fá innsýn inn í þetta samspil og
áhrif þess á þróun magaslímhúðarbólgunnar.
Rannsóknir verkefnisins voru gerðar í framhaldi
af fyrri rannsóknum í Hollandi.
1. Við háskólasjúkrahús Rotterdam (Dijkzigt) á ár-
unum 1994-1996 þar sem Barrett sjúklingar reynd-
ust skammlífari en viðmiðunarhópur (normal-
þýði). Sérstaklega varð vart aukinnar tíðni hjarta-
og æðasjúkdóma.
2. Við háskólasjúkrahús Amsterdam (VU) á árun-
um 1994-1996 þar sem notkun kröftugra sýrubæl-
andi lyfja, sérstaklega svokallaðra prótónpumpu
bælara, jók á þynningu á magaslímhúð í sjúkling-
um með magabakteríuna Helicobacter pylori í
magaslímhúð.
Niðurstöður rannsókna Sunnu sýna að hefðbund-
ið eftirlit Barrett sjúklinga með vélinda- og maga-
speglun er einungis til heilsufarslegra bóta hjá rétt
um 15% þeirra. Gefnar eru heppilegar leiðbeiningar
til að vinna eftir og hvernig megi velja Barrett sjúk-
linga til eftirlits með reglubundnum vélinda og maga-
speglunum og vefjasýnatökum til að meta líkur á að
þeir fái vélindakrabbamein í náinni framtíð umfram
aðra banvæna sjúkdóma. Þeir sjúklingar sem greinast
með Barrett sjúkdóm eða vélindabólgur vegna bak-
flæðis reyndust oftar en viðmiðunarhópur (normal-
þýði) vera með of háan blóðþrýsting. Barrett sjúk-
lingar á aldrinum 55-80 ára reyndust einnig oftar hafa
fengið kransæðastíflu og vera með offituvandamál.
Sjúklingar með Barrett vélinda reyndust vera með
lægri tíðni Helicobacter pylori sýkingar í maga en
viðmiðunarhópur. Sá munur var meira áberandi þeg-
ar litið var á stofn með mikinn sýkingamátt sem styð-
ur þá tilgátu að ákveðnir Helicobacter pylori stofnar
geti verndað gegn myndun Barrett vélinda. Niður-
stöður benda einnig til þess að sýrubælandi lyf sem
bæla starfsemi prótónpumpunnar í magaslímhúð
minnki magabólguvirkni og þéttleika Helicobacter
pylori bakteríunnar hver sem sýkingarmáttur bakter-
íunnar er. Þrátt fyrir það var slímhúðarþynning í maga-
helli og slímhúðarbreytingar í maga með tengsl við
magakrabbamein marktækt algengari íþeim sem voru
sýktir af stofni með meiri sýkingarmátt og á viðhalds-
meðferð með sýrubælandi lyfjum sem bæla starfsemi
prótónpumpunnar í magaslímhúð.
Sunna er fædd í Reykjavík 1962 og foreldrar hennar
eru Guðlaugur Maggi Einarsson hæstaréttarlögmað-
ur og Svanlaug Þorgeirsdóttir talsímavörður. Eigin-
maður Sunnu er Snorri Ingimarsson rafmagnsverk-
fræðingur og tölvunarfræðingur. Rekur hann eigin
verkfræðistofu. Börn þeirra eru: Svanlaug Dögg f.
1981, Stefán Karl f. 1986 og Sigurþór Maggi f. 2002.
Sunna lauk stúdentsprófi frá Fjölbrautaskólanum
í Breiðholti 1981 og almennu læknaprófi frá Háskóla
íslands 1989. Hún starfaði 1989-1993 á mismunandi
deildum við Landspítala þar til hún stundaði sérfræði-
50 Læknablaðið 2003/89