Læknablaðið - 15.05.2003, Qupperneq 20

FRÆÐIGREINAR / AFSLÁTTARKORT
Ástæða er til að gera frekari athuganir á nýtingu
afsláttarkortsins hérlendis. Gögnunum sem hér er
greint frá var safnað 1998 og 1999. Síðan þá hefur
reglum um kostnað sjúklinga vegna læknishjálpar
verið breytt og viðmiðunarmörk afsláttarkortsins
hafa hækkað úr 12.000 krónum í 18.000 krónur fyrir
fullorðna almennt og úr 3000 krónum í 4500 krónur
fyrir lífeyrisþega. Því er ástæða til að skoða þróun
komugjalda og nýtingar afsláttarkortsins síðustu ár í
einstökum þjóðfélagshópum. Þá væri einnig þörf að
skoða nánar en gert hefur verið tengsl kostnaðar og
afsláttarkortahalds við frestun læknisþjónustu í ein-
stökum þjóðfélagshópum. Eru tilteknir hópar líklegri
til að fresta eða fella niður læknisheimsókn ef upp-
safnaður þjónustukostnaður eða komugjöld eru orð-
in há eða ef afsláttarkort vantar? Er slík frestun
breytileg eftir tilefnum þjónustunotkunar eða tegund
læknisþjónustu? Svör við þessum spurningum gæfu
frekari upplýsingar um áhrif komugjalda og afsláttar-
korts á aðgengi að heilbrigðisþjónustunni. Slíkar
upplýsingar eru þýðingarmiklar í heilbrigðiskerfi eins
og því íslenska sem hefur að megin markmiði gott að-
gengi einstaklinga og hópa að heilbrigðisþjónust-
unni.
Þakkir
Heilbrigðiskannanirnar Heilbrigði og lífskjör Islend-
inga I og II sem greinin byggir á hlutu styrk frá Rann-
sóknarráði íslands (Vísindasjóði) og Rannsóknasjóði
Háskóla Islands.
Að auki veitti Rannsóknasjóður Háskóla Islands
sérstakan styrk til gagnaúrvinnslu og skrifa þessarar
greinar.
Heimildir
1. Cockerham WC. Medical Sociology, 8th ed. Upper Saddle
River, NJ: Prentice-Hall; 2001.
2. Lög um heilbrigðisþjónustu nr. 97/1990.
3. Tillaga til þingsályktunar um íslenska heilbrigðisáætlun. Lögð
fyrir Alþingi á 111. löggjafarþingi 1988-1989.
4. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið. Heilbrigðisáætlun
til ársins 2010: Langtímamarkmið í heilbrigðismálum. Reykja-
vík: Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið; 2001.
5. OECD Health Data 2001. Frakkland: OECD; 2002.
6. Þjóðhagsstofnun. Útgjöld heimila til heilbrigðismála 1987-
2000. Reykjavík: Þjóðhagsstofnun; 2002.
7. Whitehead M, Evandrou M, Haglund B, Diderichsen, F. As
the health divide widens in Sweden and Britain, what’s
happening to access to care? BMJ 1997; 315:1006-9.
8. Berk ML, Schur CL, Cantor JC. Ability to obtain health care:
Recent estimates from the Robert Wood Johnson Foundation
National Access to Care Survey. Health Aff 1995; 14:139-46.
9. Donelan K, Blendon RJ, Hill CA, Hoffman C, Rowland D,
Frankel M, et al. Whatever happened to the health insurance
crisis in the United States? Voices from a national survey.
JAMA 1996; 276:1346-50.
10. Newhouse JP, Manning WG, Morris CN. Some interim results
from a controlled trial of cost sharing in health insurance. N
Engl J Med 1981; 305:1501-7.
11. Rask KJ, Williams, MV, Parker RM, McNagny SE. Obstacles
predicting lack of a regular provider and delays in seeking care
for patients at an urban public hospital. JAMA 1994; 271:
1931-3.
12. Vilhjálmsson R, Ólafsson Ó, Sigurðsson JÁ, Herbertsson TÞ.
Aðgangur að heilbrigðisþjónustu á íslandi. Reykjavík: Land-
læknisembættið; 2001.
13. Reglugerð nr. 218/2002 um hlutdeild sjúkratryggðra í kostnaði
vegna heilbrigðisþjónustu.
14. Tryggingastofnun ríkisins. Handbók Tryggingastofnunar ríkis-
ins. 3. kafli - Sjúkratryggingar. Sótt 27. janúar 2003 á vefslóð-
ina: http://www.tr.is.
15. Tryggingastofnun ríkisins. Staðtölur almannatrygginga 2001,
Tafla 24. Reykjavík: Tryggingastofnun ríkisins; 2002.
16. Vilhjálmsson R, Jörundsdóttir E, Sigurðardóttir H, Jóhanns-
dóttir ÞB. Þættir tengdir aðgengi að læknisþjónustu á íslandi.
í: Sveinsdóttir H, Nyysti A, ritstj. Framtíðarsýn innan heilsu-
gæsluhjúkrunar. Reykjavík: Háskólaútgáfan; 2001.
17. Vilhjálmsson R. Hveijir leita til hjúkrunarfræðinga í heilsu-
gæslunni? Niðurstöður úr nýlegri heilbrigðiskönnun meðal
Islendinga. í: Sveinsóttir H, Nyysti A, ritstj. Framtíðarsýn inn-
an heilsugæsluhjúkrunar. Reykjavík: Háskólaútgáfan; 2001.
18. Dillman DA. Mail and Telephone Surveys: The Total Design
Method. New York: Wiley; 1978.
19. Dillman DA. The design and administration of mail surveys.
Annu Rev Sociol 1991; 17:225-49.
20. Vilhjálmsson R, Sigurðardóttir GV. Bein útgjöld íslenskra heim-
ila vegna heilbrigðisþjónustu. Læknablaðið 2003; 89: 25-31.
Cipralex®
Cipralex, filmuhúðar töflur N 06 AB
Hver filmuhúðuð tafla inniheldur escítalópram 5 mg, 10 mg, 15 mg eða
20 mg (sem oxalat). Ábendingar: Meðferð gegn alvarlegum þunglyn-
disköstum. Felmtursröskun (panic disorder) með eða án víðáttufælni
(agoraphobia). Skammtar og lyfjagjöf: Atvarleg þunglyndisköst:
Venjulegur skammtur er 10 mg einu sinni á dag. Tekið skal mið af svörun
sjúklings, en skammtinn má auka í allt að 20 mg á dag. Venjulega tekur
2-4 vikur að fá fram verkun gegn þunglyndi. Eftir að einkennin hverfa, þarf
meðferðin að halda áfram í a.m.k. 6 mánuði, til að tryggja að árangur
haldist. Felmtursröskun (panic disorder) með eða án víðáttufælni (agora-
phobia): Ráðlagður upphafsskammtur er 5 mg á dag. Eftir einnar viku
meðferð er skammturinn aukinn í 10 mg á dag. Auka má skammtinn enn
frekar eða ( allt að 20 mg á dag, eftir því hver svörun sjúklingsins er.
Hámarksárangur næst eftir u.þ.b. þrjá mánuði. Meðferðin stendur yfir (
nokkra mánuði. Atdraðirsjúktingar (> 65ára): (huga skal að hefja meðferð
með hálfum ráðlögðum upphafsskammti og nota lægri hámarksskammt
(sjá lið 5.2 Lyfjahvörf). Böm og unglingar (<18 ára): öryggi og verkun lyf-
sins hjá börnum og unglingum, hafa ekki verið rannsökuð og því er ekki
ráðlagt að nota lyfið fyrir sjúklinga í þessum aldurshópum.Skert nýrnas-
tarfsemi: Aðlögun skammta er ekki nauðsynleg hjá sjúklingum með væga
eða miðlungsmikla skerðingu á nýrnastarfsemi. Cæta skal varúðar hjá
sjúklingum með verulega skerta nýmastarfsemi (CLCR minni en 30
ml/mín.) Skert lifrarstarfsemi: Ráðlagður upphafs-skammtur er 5 mg á
dag, (2 vikur. Eftir það má auka skammtinn í 10 mg, háð svörun sjúklings.
Frábendingan Ofnæmi fyrir escítalóprami eða einhverju hjálparefnanna.
Samhliða meðferð með ósérhæfðum, óafturkræfum mónóamín oxidasa
hemlum (MAO-hemlum). Varúð: Hjá sumum sjúklingum með felmturs-
röskun geta kvíðaeinkenni aukist ( upphafi meðferðar með
geðdeyfðarlyfjum. Ef sjúklingur fær krampa skal undantekningarlaust
hætta gjöf lyfsins. Forðast skal notkun serótónín endurupptökuhemla hjá
sjúklingum með óstöðuga flogaveiki. Nákvæmt eftirlit skal hafa með
sjúklingum með flogaveiki, sem tekist hefur að meðhöndla og stöðva skal
meðferð með serótónín endurupptökuhemlum ef tíðni floga eykst. Cæta
skal varúðar við notkun SSRI lyfja hjá sjúklingum sem hafa átt við oflæti
að stríða (mania/hypomania). Stöðva skal meðferð með SSRI lyfjum ef
sjúklingur stefnir í oflætisfasa. Hjá sjúklingum með sykursýki getur
meðferð með SSRI lyfjum haft áhrif á sykurstjórnun. Nauðsynlegt getur
verið að aðlaga skammta af insúKni og/eða sykursýkislyfjum til inntöku.
Almenn klínísk reynsla af notkun SSRI lyfja sýnir, að sjálfsvígshætta getur
aukist á fyrstu vikum meðferðar. Mikilvægt er að fylgjast náið með sjúk-
lingi á þessu tímabili. Lækkun natrlums í blóði hefur sjaldan verið skráð
við notkun SSRI lyfja og hverfur venjulega þegar meðferðinni er hætt.
Óeðlilegar húðblæðingar s.s. flekkblæðingar (ecchymoses) og purpuri
hafa verið skráðar í tengslum við notkun sértækra serótónín endurupp-
tökuhemla. Sérstakrar varúðar ber að gæta hjá sjúklingum sem fá SSRI lyf
samhliða lyfjum sem hafa áhrif á starfsemi blóðflagna svo og hjá sjúk-
lingum með sögu um blæðingartilhneigingu. Almennt er ekki mælt með
samhliða notkun escítalóprams og MAO-A hemla vegna hættunnar á að
valda serótónín heilkenni. ( sjaldgæfum tilfellum hefur serótónín heilken-
ni verið skráð hjá sjúklingum, sem nota SSRI lyf samhliða serótónvirkum
lyfjum. Ef þetta gerist skal strax hætta meðferð. Þegar meðferð með
Cipralex er hætt, skal dregið úr skömmtum smám saman, á einni til
tveimur vikum, til að koma í veg fyrir hugsanleg fráhvarfseinkenni.
Milliverkanir: Notkun escítalóprams er frábending samhliða
ósérhæfðum MAO-hemlum. Vegna hættunnar á serótónín heilkenni, er
ekki mælt með samhliða notkun escítalóprams og MAO-A hemils og
gæta skal varúðar við samtímis notkun selegilíns (óaftur-kræfur MAO-B-
hemill). Cæta skal varúðar þegar samtímis eru notuð önnur lyf, sem geta
lækkað krampaþröskuld. Gæta skal varúðar við samtímis notkun litíums
og tryptófans. Forðast skal samtímis notkun náttúrulyfsins jónsmessurun-
na (St. John' s Wort). Ekki er vænst neinna milliverkana í tengslum við
lyfhrif eða lyfjahvörf, á milli escítalóprams og alkóhóls. Samt sem áður,
eins og við á um önnur geðlyf, er samhliða notkun alkóhóls ekki æskileg.
Nauðsynlegt getur verið að minnka skammta af escítalóprami við
samtímis notkun ensímhemlanna ómeprazóls og címetidíns. Cæta skal
varúðar þegar escítalópram er gefið samhliða lyfjum, sem umbrotna fyrir
tilstilli ensímanna CYP2D6 (flecaíníð, própafenón, metóprólól,
desipramín, klómipramín, nortryptilín, risperidón, thíorídazín og
halóperidól) og CYP2C19. Meðganga og brjóstagjöf: Engar klínískar
upplýsingar liggja fyrir um notkun escítalóprams á meðgöngu. Því ætti
ekki að nota Cipralex á meðgöngu, nema brýna nauðsyn beri tiL Gert er
ráð fyrir að escítalópram skiljist út í brjóstamjólk. Ekki ætti að gefa konum
með böm á brjósti escítalópram. Aukaverkanin Aukaverkanir eru algen-
gastar á fyrstu og annarri viku meðferðar og yfirleitt dregur úr tíðni og
styrk þeirra við áframhaldandi meðferð. Sé meðferð með sértækum
serótónín endurupptökuhemlum hætt skyndilega eftir langvarandi
meðferð, geta fráhvarfseinkenni komið fram hjá sumum sjúklingum. Þrátt
fyrir að fráhvarfseinkenni geti komið fram þegar meðferð er hætt, benda
fyrirliggjandi forklínískar og klínískar upplýsingar ekki til þess að um
ávanahættu sé að ræða. Fráhvarfseinkenni af völdum escítalóprams hafa
ekki verið metin á kerfisbundinn hátt. Þau fráhvarfseinkenni sem komið
hafa fram í tengslum við racemískt cítalópram eru svimi, höfuðverkur og
ógleði. Meirihluti þeirra eru væg og afmörkuð (self-limiting). í tvíblindum
samanburðarrannsóknum með lyfleysu var tíðni eftirfarandi aukaverkana
hærri vegna escítalóprams en lyfleysu: ógleði, sviti, svefnhöfgi, svimi,
svefnleysi, hægðatregða, niðurgangur, minnkuð matarlyst, kynlífstru-
flanir, þreyta, hiti, bólgur í ennis- og kinnholum og geispar.Pakkningar og
verð (febrúar 2003): Cipralex 5 mg 28 stk kr.2591, Cipralex 5 mg 100
stk kr. 7432, Cipralex 10 mg 28 stk kr. 4259, Cipralex 10 mg 56 stk kr.
7626 Cipralex 10 mg 100 stk kr. 12.549, Cipralex 15 mg 28 stk kr. 5840,
Cipralex 15 mg 100 stk kr. 17.918, Cipralex 20 mg 28 stk kr. 7347,
Cipralex 20 mg 56 stk kr. 13.476, Cipralex 20 mg 100 stk kr. 22.735.
Handhafi markaðsleyfis: H. Lundbeck A/S, Ottiliavej 9, DK-2500
Kaupmannahöfn - Valby, Danmörk. Umboðsmaður á íslandi: Austurbakki
hf„ Köllunarklettsvegi 2,104 Reykjavík; sími 563 4000.
Markaðsleyfi var veitt 31. maí 2002
392 Læknablaðið 2003/89