Læknablaðið - 15.05.2003, Blaðsíða 59

FRÆÐIGREINAR / KLÍNÍSKAR LEIÐBEININGAR FRÁ LANDLÆKNISEMBÆTTINU
Frumgreining, þar með talin „rauð flögg“
Einfaldir mjóbaksverkir
• Byrja á aldrinum 20-55 ára.
• Staðsettir í lend- og spjaldhrygg, í rasskinnum og lærum.
• Verkir eru í eðli sínu tengdir hreyfingum („mekanískir").
- breytast eftir líkamlegu álagi
- breytast með tímanum
• Sjúklingurinn er ekki veikindalegur.
• Horfur eru góðar.
• 90% ná sér af bráðu bakverkjakasti innan sex vikna.
Taugarótarsársauki/verkur
• Verkur í öðrum ganglim sem er meiri en bakverkurinn.
• Verkinn leiðir venjulega niður í fót eða tær.
• Dofi og breytt tilfinning á sama svæði og verkurinn.
• Merki um taugaertingu.
- jákvæð taugaþanspróf (SLR)
• Breyting á vöðvastyrk, húðskyni eða sinaviðbrögðum.
- takmarkast við eina taugarót
• Horfur eru sæmilegar (þokkalegar).
• 50% ná sér af bráðu verkjakasti innan sex vikna.
„Rauð flögg” merki um mögulegan alvarlegan hryggsjúkdóm
• Bytjar innan við 20 ára aldur eða eftir 55 ára aldur.
• Mikill áverki, til dæmis hátt fall eða alvarlegt umferðarslys.
• Stöðugur og versnandi verkur sem tengist ekki hreyfingu.
• Verkir í brjósthrygg.
• Saga um illkynja mein.
• Notkun barkstera.
• Lyfjamisnotkun, eyðnismit (HIV).
• Almenn vanlíðan.
• Hefur lést (horast).
• Viðvarandi veruleg skerðing á beygjugetu í lend/hrygg.
• Útbreidd tauga- eða taugabrottfallseinkenni.
• Stöðuskekkjur.
Mænutaglsheilkenni/útbreiddur taugaskaði
• Erfiðleikar með þvaglát.
• Missa hægðir (ósjálfráð saurlát) eða slappur hringvöðvi endaþarms.
• Söðuldofi/tilfinningaleysi kringum endaþarmsop, spöng
eða kynfæri.
• Útbreitt (meira en ein taugarót) eða vaxandi máttleysi
í ganglimum eða gangtruflun.
• Sneiðdofi (útbreidd skyntruflun).
Gigtsjúkdómar (hrvggikt og svipaðir sjúkdómar)
• Hægfara byrjun fyrir 40 ára aldur.
• Aberandi morgunstirðleiki.
• Viðvarandi skerðing á bakhreyfingum í öllum plönum.
• Einkenni frá liðamótum útlima.
• Lithimnubólga, útbrot (sóri - psoriasis), þarmabólga,
útferð frá þvagrás.
• Fjölskyldusaga/ættarsaga.
Líffræðilegt- og sálfélagslegt mat (Biopsychosocial Assessment)
Líf- og læknisfræðilegir þættir
• Endurmeta frumgreiningu.
- taugarótavandi
- alvarlegur hryggsjúkdómur
• Sökk og venjuleg röntgenrannsókn.
Sálfræðilegir þættir
• Viðhorf og skoðanir á bakvandamálum.
- ótti og hliðrun gagnvart hreyfingu (virkni) og vinnu
- persónuleg ábyrgð á verkjum og endurhæfingu
• Sálfræðilegir erfiðleikar og þunglyndiseinkenni.
• Veikindahegðun.
Félagslegir þættir
• Fjölskyldan.
- viðhorf og skoðanir á vandanum
- yfirdrifin fötlunarhegðun (til dæmis óþörf hjálpartæki).
• Vinna.
- líkamlega krefjandi starf
- vinnuánægja
- önnur heilsufarsvandamál sem valda fjarveru frá vinnu
• Önnur vandamál ekki tengd heilsufari sem valda fjarvistum
frá vinnu.
Áhættuþættir fyrir þrálátu vandamáli
Fyrri saga um bakvandamál.
Samanlagðar fjarvistir frá vinnu vegna bakverkja
síðastliðna 12 mánuði.
Verkjaleiðni niður í ganglimi.
Jákvætt taugaþanspróf (SLR).
Teikn um taugarótaklemmu.
Minnkaður styrkur og úthald bolvöðva.
Lélegt úthald.
Heilsufar lélegt að eigin mati.
Stórreykingar.
Sálfræðileg vandamál eða þunglyndiseinkenni.
Yfirdrifin veikindahegðun.
Óánægja í vinnu.
Vandamál í einkalífi er snerta áfengi, hjónabandið, fjárhag.
Óleyst tryggingamál.
Læknablaðið 2003/89 431