Læknablaðið - 15.06.2003, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / REYKINGAVENJUR
Breytingar á reykingavenjum miðaldra
og eldri Islendinga síðastliðin þrjátíu ár
og ástæður þeirra
Nikulás Sigfússon1
LÆKNIR, SÉRPRÆÐINGUR í
LYFLÆKNINGUM OG
FARSÓTTUM
Gunnar Sigurðsson1,2
LÆKNIR, SÉRFRÆÐINGUR í
INNKIRTLA- OG EFNA-
SKIPTASJÚKDÓMUM
Helgi Sigvaldason1
VERKFRÆÐINGUR
Vilmundur
Guðnason1
LÆKNIR, ERFÐAFRÆÐINGUR
'Rannsóknarstöð Hjarta-
verndar, Holtasmára 1,
201 Kópavogi, 2Innkirtla- og
efnaskiptasjúkdómadeild
Landspítala Fossvogi,
108 Reykjavik.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Nikulás Sigfússon, Rannsókn-
arstöð Hjartaverndar, Holta-
smára 1,201 Kópavogi. Sími:
535 1800, n.sigfiisson@hjarta.is
Lykilorð: reykingavenjur,
breytingar, ástœður.
Niðurstöður úr hóprannsóknum Hjartaverndar
Ágrip
Tilgangur: Rannsóknarstöð Hjartaverndar hefur um
þriggja áratuga skeið staðið fyrir umfangsmiklum
hóprannsóknum á fullorðnu fólki með tilliti til hjarta-
og æðasjúkdóma og áhættuþátta þeirra. í þessum
rannsóknum hafa reykingavenjur verið kannaðar með
spurningalista. Hér verður gerð grein fyrir þeim breyt-
ingum sem orðið hafa á reykingavenjum, hverjar eru
orsakir þeirra og hversu áreiðanlegar þessar upplýs-
ingar eru.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur komu úr fjórum
hóprannsóknum Hjartavemdar: Hóprannsókn Hjarta-
verndar á Reykjavíkursvæðinu 1967-1996, Rannsókn
á „Ungu fólki“ 1973-1974 og 1983-1985, MONICA
rannsókninni á íslandi 1983,1988-1989 og 1993-1994
og Afkomendarannsókn Hjartaverndar 1997-2001.
Þátttakendur voru á aldrinum 30-88 ára. Alls fóru
fram 26.311 skoðanir á körlum og 26.222 á konum.
Staðlaður spurningalisti var notaður til að kanna
reykingavenjur og áreiðanleiki hans metinn.
Niðurstöður: Heildartíðni reykinga minnkaði veru-
lega bæði meðal karla og kvenna á tímabilinu. I
yngsta karlahópi minnkaði tíðni reykinga úr 65% í
42% en í þeim elsta úr 45% í 19%, en meðal kvenna
úr 50% í 35% í þeim yngsta en úr 30% í 20% í þeim
elsta. Þessi minnkun reykinga er að langmestu leyti
bundin við þá sem reykja lítið, það er 1-14 sígarettur
á dag eða pípu/vindla. Algengustu ástæður er ótti við
heilsuspillandi áhrif þeirra, líkamleg einkenni tengd
reykingum og kostnaður. Kostnaður vó þyngra fyrr á
árum en nú, en áhyggjur af heilsunni hafa fengið auk-
ið vægi. Tíðni sígarettureykinga er nú meiri meðal
kvenna en karla á íslandi. í samanburði við aðrar
þjóðir er tíðni reykinga meðal íslenskra karla með
því lægsta sem gerist en kvenna með því hæsta.
Alyktun: A undanfömum þrem áratugum hefur reyk-
ingatíðni meðal íslendinga 30 ára og eldri minnkað
verulega. Umtalsverður munur hefur þó orðið á reyk-
ingavenjum karla og kvenna. Helstu ástæður þess að
fólk hættir að reykja er ótti við heilsuspillandi áhrif
reykinga, en kostnaður er einnig mikilvæg ástæða.
Ætla má að með áframhaldandi fræðslu um skaðsemi
reykinga og verðhækkun á tóbaki megi draga enn
frekar úr reykingum meðal þjóðarinnar.
EiMGLISH SUMMARY
Sigfússon N, Sigurðsson G, Sigvaldason H, Guðnason V
Changes in smoking habits in the last thirty years
in middle-aged lcelanders and their causes -
Results from population surveys of the lcelandic
Heart Association
Læknablaðið 2003; 89: 489-98
Objective: During the last thirty years the Research Clinic
of the lcelandic Heart Association has been engaged in
several extensive cardiovascular population surveys.
Smoking habits have been assessed by a questionnaire
and the purpose of the present study is to describe the
changes in smoking habits during the period 1967-2001,
their causes and the reliability of the information gathered.
Material and methods: The subjects were participants in
four population surveys: The Reykjavik Study 1967-1996,
Survey of „Young People" 1973-1974 and 1983-1985,
MONICA Risk Factor Surveys 1983, 1988-1989 and 1993-
1994 and the „Reykjavik Offspring Study“ 1997-2001. The
age of participants was 30-88 years and 26,311 examina-
tions of males and 26,222 of females were performed, a
number of individuals attending more often than once. A
standardized smoking questionnaire was used and the
reliability was assessed.
Results: Smoking prevalence decreased substantially in
both sexes during the study period. In the youngest male
group the prevalence decreased from 65% to 42%, but in
the oldest from 45% to 19%, while in the youngest female
group the decrease was from 50% to 35% but in the
oldest age group from 30% to 20%. The decrease in
smoking was almost exclusively in the category of „light
smokers" (i.e. 1-14 cigarettes a day or pipe/cigar smoker).
The main reasons for quitting smoking were concerns
about health and symptoms associated with smoking and
the cost. The cost had greater weight at the beginning of
the period than during the latter part but health concerns
seem to be increasingly important. Compared to other
countries smoking prevalence in lcelandic males is low but
high in females.
Conclusion: During the last three decades smoking
prevalence in lcelanders 30 years and older has decreased
substantially. The main reasons for quitting smoking are
health concerns and cost. Continued information about
the deleterious effects of smoking as well as increase in
the price of tobacco is likely to reduce further the smoking
prevalence.
Key words: smoking habits, changes, causes.
Correspondence: Nikulás Sigfússon,
n.sigfusson@hjarta.is
Læknablaðið 2003/89 489