Læknablaðið - 15.06.2003, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / REYKINGAVENJUR
Cumulative frequency of beginning
% smoking cigarettes
---- Males 1967-1977
---- Males 1978-1989
---- Males 1990-2001
---- Females 1967-1977
Females 1979-1989
---- Females 1990-2001
Age, years
Figure 2. Cumulative
frequency ofbeginning
smoking cigarettes accor-
ding to date of answers in
three different time periods,
1967-1977, 1978-1989 and
1990-2001.
flokkur) getur tekið nokkur stakstæð gildi. Línuleg
aðhvarfsgreining var notuð til þess að finna breyt-
ingar áhættuþátta við það að hætta reykingum.
Rannsóknir Hjartaverndar hafa verið gerðar með
leyfum Tölvunefndar frá því hún tók til starfa og
síðar Persónuverndar og Vísindasiðanefndar.
Niöurstöður
Fjöldi rannsakaðra
í þessari rannsókn koma við sögu fjórir hópar sem
komið hafa í Rannsóknarstöð Hjartaverndar á meira
en 30 ára tímabili. í töflu I er sýndur fjöldi þátttak-
enda á hverju fjögurra ára tímabili en rétt er að
benda á að sumir þeirra hafa komið oftar en einu
sinni til rannsóknar („Ungt fólk“ og hluti þátttak-
enda í Reykjavíkurrannsókn).
Breytingar á reykingavenjum
Á mynd 1 eru sýndar reykingavenjur meðal karla og
kvenna í fjórum aldursflokkum á sjö tímabilum, því
fyrsta 1967-1972 og síðan á fimm ára tímabilum allt til
2001. í kvennahópi hefur heildartíðni reykinga
minnkað í öllum aldursflokkum, í yngsta aldurs-
flokknum úr 50% í um 35%, í þeim elsta úr um 30%
í um 20%. í karlahópi hefur tíðni reykinga minnkað
mun meir en í kvennahópi. Þannig minnkar heildar-
Table II. Prevalence of smoking (%). Age adjusted to age 45 years. Results from
polytomous regression'.
Smoking category ________________________________
Males Females
Time period Never smoked Quit smoking Total smokers Heavy smokers Never smoked Quit smoking Total smokers Heavy smokers
1967-1972 21.1 17.9 61.0 20.7 43.6 12.4 44.1 19.5
1973-1977 23.8 19.3 56.9 19.6 45.5 14.8 39.7 16.3
1978-1982 25.2 24.2 50.6 20.3 41.3 15.8 42.9 21.7
1983-1987 26.6 28.3 45.1 21.2 40.9 17.5 41.5 23.9
1988-1992 32.8 28.6 38.7 19.0 41.8 20.4 37.8 22.7
1993-1997 28.8 33.9 37.3 18.9 40.5 28.8 30.9 16.0
1998-2001 28.5 35.2 36.3 17.6 36.4 31.8 31.8 15.2
’Heavy smokers: 15-25 cigarettes or more a day.
tíðni reykinga í yngsta hópnum úr um 65% í um 42%
en úr um 45% í um 19% í þeim elsta. I karlahópi
verður mest minnkun á reykingum þeirra sem reykja
1-14 sígarettur á dag eða reykja pípu/vindla. Þessi
þróun er svipuð í öllum aldursflokkum. Reykinga-
venjur þeirra sem reykja að meðaltali einn pakka af
sígarettum á dag eða meir breytast hins vegar lítið.
Þróunin er svipuð í kvennahópi, þeim konum sem
reykja 1-14 sígarettur á dag fækkar hlutfallslega en
breytingar eru ekki miklar meðal þeirra sem reykja
pakka eða meira á dag. Pípu- eða vindlareykingar
eru mjög litlar í öllum aldursflokkum kvenna.
í töflu II eru sýndar með tölum þær breytingar
sem orðið hafa á reykingavenjum í einum aldurs-
flokki (45 ára) frá 1967-2001. Heildartíðni reykinga
meðal karla hefur minnkað um 40% en meðal
kvenna um því sem næst fjórðung. Stórreykingafólk
(>1 pk/dag) er nú verulega stærri hluti af reykinga-
hópnum, meðal karla 48% en voru 34%, meðal
kvenna er munurinn minni, 47% í stað 44% 1970.
Kannað var á hvaða aldri fólk byrjaði að reykja síga-
rettur og hvort breytingar hefðu orðið á því undan-
farin 30 ár. Niðurstöður eru sýndar á mynd 2. Ljóst er
að bæði karlar og konur byrja að reykja yngri að aldri
eftir því sem nær dregur í tíma, einkanlega samkvæmt
svörum eftir 1990. Að meðaltali lækkar byrjunaraldur
reykinga um 2,0 ár meðal karla frá fyrsta tímabilinu
til þess síðasta, en um 1,7 ár meðal kvenna. Einnig
var kannað á hvaða aldri fólk hættir að reykja og
hvort breytingar hafi orðið á því síðastliðin 30 ár. Hjá
báðum kynjum hefur orðið marktæk lækkun sem
nemur 2,8 árum hjá körlum en 3,3 árum hjá konum,
það er fólk hættir að reykja fyrr en áður.
Reykingar á sígarettum með síu fór hlutfallslega
vaxandi fram til um 1980 en breyttist lítið eftir það.
Meðal karla fór hundraðshluti síusígarettureykinga
vaxandi úr um 20% í um 70% en meðal kvenna úr
um 40% í um 85%.
Astœður breyttra reykingavenja
Á mynd 3 eru sýndar ástæður þess að menn hætta að
reykja. Hér ber að geta þess að ástæðurnar „vegna
hósta“ og „vegna mæði“ voru sameinaðar í eina
ástæðu undir fyrirsögninni „einkenni frá öndunarfær-
um“ og ef fleiri en ein heilsufarsástæða voru tilgreind-
ar voru þær sameinaðar í flokkinn „aðrar heilsufars-
ástæður". Eins og á mynd 2 er rannsókninni skipt
niður í þijú tímabil, 1967-1977, 1978-1989 og 1990-
2001. Á öllum tímabilunum er algengasta ástæðan
fyrir því að karlar hætta að reykja „ótti við heilsuspill-
andi áhrif ’ (other health concern), því næst eru ýmsar
ótilgreindar ástæður en þriðja algengasta ástæðan er
„einkenni frá öndunarfærum“ og síðan kostnaður.
Tiltölulega fáir tilgreina beinlínis ráðleggingar læknis.
Á tveimur seinni tímabilunum verður sú breyting að
fleiri hætta vegna „ótta við heilsuspillandi áhrif" og
samkvæmt ráðleggingum læknis en færri hættu af
492 Læknablaðið 2003/89