Læknablaðið - 15.06.2003, Blaðsíða 53

UMRÆÐA & FRÉTTIR / EIN EÐA TVÆR LÆKNADEILDIR?
Ein læknadeild í landinu
Stundum er tekið mark á læknum. Því er mikilvægt
að vönduð hugsun, byggð á grunni staðreynda sé við-
höfð áður en ummæli eru birt opinberlega sem auð-
velt er fyrir aðra að mistúlka eða hagræða í eigin-
hagsmunaskyni, til dæmis á vettvangi stjórnmálanna.
í aprílhefti Læknablaðsins var sagt frá umræðu í
stjórn Læknafélags Islands á Hótel Rangá þann 21.
mars og enn bætt við þá umræðu í maíheftinu. Ein-
hvern veginn fór það svo að sama dag og undirrit-
aður var samstarfssamningur milli Háskóla Islands
(HÍ) og Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri (FSA)
fór fram önnur umræða á Akureyri þar sem tveir
menn af sitt hvorum væng stjórnmálanna mæltu fyrir
annarri læknadeild í landinu, meðal annars í nafni
Norðausturlands, heimilislækninga og svonefndra
dreifbýlislækninga. í samningi HÍ og FSA frá 29. 4.
er stefnt að auknu samstarfi um kennslu læknanema
og annarra háskólanema, og kennarastöður fengust
góðu heilli til að styrkja starfsemi læknadeildar HÍ
norðan heiða. Morgunblaðið hafði samband við
undirritaðan vegna ummæla frambjóðendanna á
Akureyri. Ég taldi þau sett fram í hita kosningabar-
áttunnar og ekki af nægri þekkingu á því hvað þyrfti
til að reka nútímalæknadeild við háskóla.
í Læknablaðinu í apríl var talað um samkeppni og
aðhald og látið að því liggja að læknadeild HI væri „á
margan hátt gamaldags". Sagt var að það vantaði í
læknanámið að kenna læknanemum að vinna í teymi
og starfa með öðrum stéttum. í maíheftinu kom fram
að hægt væri að byggja upp læknanámið „með allt
öðrum hætti" og að „eftir stofnun háskólasjúkra-
hússins væri sú tilhneiging áberandi að reyna að
halda öllu þar innan veggja“. Bent var á þá þróun
sem orðið hefur á undanförnum árum að fleiri ferli-
verk séu gerð á læknastofum og í fyrirtækjum sem
rekin væru af læknum og að „læknanemar fengju
ekki að spreyta sig á ferliverkum“. Ummælin sem
birt voru af Rangárþinginu áttu sér ekki stoð í stað-
reyndum. „Samkeppni“ er ágætt tískuorð, en í þessu
sambandi hlýtur að vera átt við erlenda skóla, en
ekki annan íslenskan skóla.
Kannski er það tákn um grunnhyggju í íslensku
þjóðfélagi að svona hugmynd kemur upp á yfirborð-
ið. í landinu búa 287 þúsund manns og þar eru nú 10
skólar sem bera titilinn „háskóli". Það er ýmislegt já-
kvætt við hraða framþróun æðri menntunar í landinu
sem felst í að reyna að lyfta fagskólum á hærra stig,
en það þýðir ekki að allir þessir skólar verði svo auð-
veldlega háskólar í þeim skilningi sem lagður er í
orðið „university“ í nágrannalöndum okkar (saman-
ber nýleg skjöl frá European University Associa-
tion). Hér er einn háskóli á tæplega 30 þúsund manns
meðan í nágrannalöndunum er talið að minnst þurfi
350 þúsund manns á bak við hvern slíkan skóla og
sums staðar meira en eina milljón. Annars staðar
reyna menn nú að hafa færri og stærri einingar með
minni stjórnunarkostnaði. Læknadeild HI er ein
minnsta læknadeildin í Evrópu og er þá ekki seilst
svo langt að fara til Norður-Ameríku. Grunnkostn-
aður við læknisfræðiskor deildarinnar er tæplega 300
milljónir króna. Þá er ótalinn kostnaður sem til fellur
vegna klínískrar kennslu á Landspítala, í heilsugæslu
og á öðrum heilbrigðisstofnunum í landinu. Raun-
verulegur kostnaður er sennilega þrisvar sinnum
hærri. Til samanburðar má geta þess að við Kaup-
mannahafnarháskóla er fjöldi læknanema um 10
sinnum meiri en við Læknadeildina, en grunnkostn-
aður er um 8000 milljónir (úr árbók Kaupmanna-
hafnarháskóla 2001) og deila má í þá tölu með 10 til
að fá samanburð við læknadeild HÍ. í slíku ljósi verð-
ur meðal annars að skoða hugmynd um læknaskóla
fyrir fjörutíu þúsund manna svæði norðan miðhá-
lendisins þar sem 5-6 nemendur eða svo væru í hverj-
um árgangi. Auk þess þarf að huga að mörgu öðru en
fólksfjölda. Aðstaða sem þarf að vera fyrir hendi til
að reka læknadeild nú er allt önnur en þegar stofnað-
ur var læknaskóli á Islandi fyrir 128 árum.
Til að nútímalæknadeild geti þrifist þarf grunn í
miðlungsstóru og verulega fjölbreyttu háskólasjúkra-
húsi eins og Landspítali er nú. Þá þarf að búa vel að
grunngreinum læknisfræðinnar og það þarf aðstöðu,
vilja og getu til nútímalegrar rannsóknavinnu sem er
drifkraftur góðrar kennslu. Með „kennslu“ er ekki
aðeins átt við grunnnámið, heldur einnig rannsókna-
tengt nám samhliða grunnnámi og sérstakt meistara-
og doktorsstig. Það síðarnefnda hefur byggst hratt
upp á síðustu árum í læknadeild, en þrífst ekki nema
í tengslum við öflugar rannsóknaeiningar innan og
utan Landspítala og HI. Þar hefur læknadeildin leit-
að í vaxandi mæli út í þjóðfélagið, í stofnanir sem eru
reknar bæði af ríki og einkaaðilum. Dæmi eru líf-
tæknifyrirtækin. Forsendur fyrir hjúkrunar- og ljós-
mæðranámi er ekki hægt að uppfylla að öllu leyti
fyrir norðan, hvað þá annars staðar á landinu. Hvaða
bolmagn er þá til reksturs annarrar læknadeildar?
í læknadeildinni hefur undanfarin ár farið fram
talsverð umræða um nauðsyn þess að víkka starfs-
vettvang deildarinnar, en eðlilega hefur mikill tími og
orka farið í samninga um nýtt háskólasjúkrahús,
enda eru þeir samningar stefnumarkandi fyrir margt
af því sem á eftir kemur. Samið hefur verið við
Tryggingastofnun og FSA, samningur við heilsu-
gæsluna er að klárast og viðræður eru í gangi eða að
hefjast um nýja samninga við Krabbameinsfélagið
og einkaaðila. Draga þarf aukna fjármuni og aðstöðu
að deildinni frá einkafyrirtækjum en það kostar veru-
Reynir Tómas
Geirsson
Höfundur er prófessor
og deildarforseti
Læknadeildar HÍ.
Læknablaðið 2003/89 525