Læknablaðið - 15.06.2003, Blaðsíða 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNAR & LÖG
fékk lækningaleyfi, til dæmis vegna heilsubrests sem
geri hann lítt hæfan, óhæfan eða jafnvel hættulegan
við störf vegna vímuefnaneyslu eða vegna þess að
hann hafi gert sig beran að alvarlegu hirðuleysi eða
ódugnaði í störfum.
Hlutverk og staða landlæknis
Telji sjúklingur, eða eftir atvikum læknir, að land-
læknir hafi ekki tekið rétt á málum sem til hans er
beint vaknar sú spurning hvort og þá hvaða úrræði
séu fyrir hendi.
Samkvæmt 3. gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr.
97/1990 er landlæknir ráðunautur ráðherra og ríkis-
stjórnar um allt er varðar heilbrigðismál og annast
framkvæmd tiltekinna málaflokka fyrir hönd ráðherra
samkvæmt lögum, reglum og venjum er þar um gilda.
Hann hefur eftirlit með starfi og starfsaðstöðu heil-
brigðisstétta. Ráðherra skipar landlækni til fimm ára
í senn. Ráðherra setur reglugerð um starf og stöðu
landlæknis og embættis hans að höfðu samráði við
samtök heilbrigðisstétta, læknadeild Háskóla íslands
og Læknafélag íslands. í reglugerðinni skal kveða á
um faglegt eftirlit landlæknis með heilbrigðisstofn-
unum, lyfjanotkun, heilbrigðiseftirliti og sóttvarna-
ráðstöfunum og einnig um sérhæft starfslið til þess að
sinna þeim verkefnum.
Af framangreindu má því ráða að landlæknir er
lægrasett stjórnvald gagnvart heilbrigðisráðherra. Af
því leiðir að heimilt er að kæra ákvarðanir landlæknis
stjórnsýslukæru til ráðherra skv. 26. gr. stjórnsýslu-
laga. Meginreglan er sú að kæra skal innan þriggja
mánaða frá því að aðila máls var tilkynnt um þá
stjórnvaldsákvörðun sem kæra skal.
Kvartananefnd
Samkvæmt 28. gr. laga nr. 74/1997 um réttindi sjúk-
linga getur sjúklingur valið að beina kvörtun sinni til
sérstakrar nefndar skv. 5. mgr. 3. gr. laga nr. 97/1990,
um heilbrigðisþjónustu. I nefndinni eiga sæti þrír
menn, tilnefndir af Hæstarétti og ráðherra skipar til
fjögurra ára í senn. Enginn nefndarmanna má vera
starfsmaður heilbrigðisþjónustunnar og einn skal
vera embættisgengur lögfræðingur og jafnframt
formaður. Sömu reglur gilda um varamenn.
Þegar sjálfstæðum stjómsýslunefndum er komið á
fót er það gert með lögum og felst í stofnun slíkrar
nefndar að tiltekin verkefni eru færð frá viðkomandi
ráðherra til nefndarinnar. Þessar stjórnsýslunefndir
eru sjálfstæðar í þeim skilningi að ráðherra fer ekki
með almennar stjómunar- og eftirlitsheimildir gagn-
vart þeim. Af þeim sökum getur ráðherra ekki gefið
þeim bindandi fyrirmæli um framkvæmd stjórnsýslu,
nema hafa til þess lagaheimild og ákvörðun slíkrar
nefndar verður ekki skotið til ráðherra.
Umboösmaöur
Samkvæmt 2. gr. Iaga nr. 85/1997 um umboðsmann
alþingis er hlutverk umboðsmanns að hafa í umboði
alþingis eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga
og tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum
landsins. Þá á umboðsmaður að gæta þess að jafnræði
sé í heiðri haft og að stjórnsýslan fari að öðru leyti
fram í samræmi við lög og vandaða stjórnsýsluhætti.
Til umboðsmanns má kvarta út af hvers konar
ákvörðunum, úrlausnum, málsmeðferð og fram-
komu af hálfu starfsmanna ráðuneyta, nkisstofnana
og sveitarfélaga.
Hver sá sem telur sig beittan rangindum af hálfu
stjómvalda getur borið fram kvörtun við umboðs-
mann alþingis. Umboðsmaður tekur mál fyrir kvart-
anda að kostnaðarlausu.
Til þess að umboðsmaður alþingis taki kvörtun lil
meðferðar er gert að skilyrði að ef unnt er að skjóta
ákvörðun til æðra stjórnvalds þá verður sá sem bera
vill fram kvörtun að skjóta málinu fyrst til þess stjórn-
valds sem æðra er áður en hann getur borið fram
kvörtun til umboðsmanns. Þó getur í sumum tilfell-
um verið hægt að kvarta til umboðsmanns þótt ekki
sé komin efnislega niðurstaða stjórnvalds, til dæmis
yfir drætti á afgreiðslu máls og framkomu opinbers
starfsmanns. Kvarta verður til umboðsmanns áður en
ár er liðið frá því að ákvörðun, sú sem kvartað er yfir,
var tilkynnt aðila. Kvörtun til umboðsmanns Alþing-
is skal vera skrifleg.
Dómstólar
Það er viðurkennd grundvallarregla í íslenskum rétti
að dómstólar séu bærir til að skera úr hvers kyns
ágreiningi um lögmæti ákvarðana og athafna stjórn-
valda. Almennt má bera mál undir dómstóla þótt
ekki sé búið að reyna allar kæruleiðir innan stjórn-
sýslunnar. Þó má í lögum finna ákvæði þar sem það er
gert að skilyrði fyrir málsókn að mál hafi áður sætt
úrlausn æðra stjórnvalds á grundvelli stjórnsýslu-
kæru.
Samantekt
Hafi sjúklingur athugasemdir vegna þjónustu á heil-
brigðisstofnun ber honum að beina þeim til yfir-
stjórnar viðkomandi heilbrigðisstofnunar. Vilji sjúk-
lingur hins vegar kvarta vegna meðferðar getur hann
valið um að kvarta til landlæknis eða kvartananefnd-
ar. Sé sjúklingur ekki sáttur við afgreiðslu landlæknis
getur hann kært þá afgreiðslu stjórnsýslukæru til heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytis. Réttmæti úr-
skurða heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytis og
kvartananefndar getur sjúklingur borið undir um-
boðsmann alþingis eða dómstóla.
Læknablaðtð 2003/89 539