Læknablaðið - 15.06.2004, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / LIKAMLEG ÞJALFUN OG ÞYNGDARSTUÐULL
látnir einstaklingar, þungaðar konur og konur með
barn á brjósti voru útilokaðar var 2310 manns boðin
þátttaka. Rannsóknin stóð yfir frá febrúar 2001 til
janúarloka 2003. Samþykki Vísindasiðanefndar og
Tölvunefndar var fengið fyrir rannsókninni.
Líkamssamsetning
Samsetning líkamsvelja var mæld á beinþéttnimæli-
stofu Landspítala með dual energy X-ray absorp-
tiometry (DXA, tvíorkudofnunarmæling) sem gefur
upplýsingar um hlutfallslegt magn mismunandi lík-
amsvefja. Hæð og þyngd voru mæld og þyngdarstuð-
ullinn reiknaður út (þyngd í kg/hæð í m2).
Gripstyrkur
Jafnlengdar (isometric) gripstyrkur ríkjandi handar
var mældur með Jamar mæli. Gerðar voru þrjár mæl-
ingar á hverjum einstaklingi og meðaltal þeirra notað
við frekari úrvinnslu. Sýnt hefur verið að gripstyrkur
hefur nokkuð góða fylgni við vöðvastyrk í öðrum
líkamshlutum (18,19).
Spurningalistar
Þátttakendur svöruðu spurningum varðandi lífsstíl
og heilsufar, þar á meðal varðandi hversu oft í viku
gönguferðir, sund eða önnur (og þá hvaða) líkams-
rækt var stunduð. Einnig hvort íþróttir hefðu verið
stundaðar fyrir 20 ára aldur. Þá voru þátttakendur
beðnir um að lýsa vinnuálagi sínu á þeim tíma sem
rannsóknin var gerð með því að velja einn af eftir-
farandi möguleikum: aðallega kyrrstaða, til skiptis
hreyfing og kyrrstaða, aðallega ganga án þungaburð-
ar eða erfiðisvinna með göngu. I listanum var einnig
spurt um reykingar.
Staðlaður spurningalisti frá Manneldisráði Islands
var notaður til þess að afla upplýsinga um matarvenj-
ur og orkuinntöku þátttakenda. Urvinnsla á þessum
upplýsingum var gerð með reikniforriti Manneldis-
ráðs ICEFOOD.
Tölfrœði
Þátttakendum var skipt niður í aldurshópana 30-45
ára, 50-65 ára og 70-85 ára. Lýsandi tölfræði var notuð
til þess að skoða dreifingu þjálfunar og vinnuálags í
aldurshópunum og til þess að meta hlutfallslega skipt-
ingu úrtaksins í þyngdarstuðulsflokka samkvæmt
skilgreiningu Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar.
Meðaltöl þyngdarstuðuls, fituprósentu og gripstyrks
voru borin saman fyrir mismunandi vinnuálag hjá
30-45 ára og 50-65 ára með ANOVA (analysis of
variance), en ekki 70-85 ára þar sem gert var ráð fyrir
að flestir þeir einstaklingar hefðu látið af launuðum
störfum. ANOVA var einnig notuð til þess að bera
saman hlutfall vöðvamassa þeirra sem stunduðu
lyftingar og/eða tækjaþjálfun við vöðvamassa þeirra
sem stunduðu aðeins þolþjálfun og þeirra sem enga
þjálfun stunduðu. Samanburður á þyngdarstuðli og
Tafla III. Helstu breytur eftir kyni og aldursflokkum (meðaltöl ± staðalfrávik)
Konur 30-45 ára n=278 50-65 ára n=437 70-85 ára n=326
Hæö (m) 168,1 ± 5,9 165,6 ± 5,7 160,8 ± 5,6
Þyngd(kg) 71,7 ± 13,6 74,7 ± 13,5 69,9 ± 13,6
Þyngdarstuöull (kg/m2) 25,9 ± 5,0 27,0 ±4,6 27,0 ±4,4
Fita, hlutfall af líkamsmassa (%) 33,1 ± 6,3 37,4 ± 5,4 38,4 ± 5,5
Vöðvahlutfall (%) 63,6 ± 5,9 59,7 ± 5,0 59,0 ±5,3
Þjálfun (skipti á viku) 3,7 ±2,7 3,4 ±2,6 3,8 ±3,0
Gripstyrkur (kg) 31,3 ± 8,8 29,6 ±9,8 24,3 ±9,1
30-45 ára 50-65 ára 70-85 ára
Karlar n=139 n=246 n=204
Hasð (m) 180,6 ± 5,9 179,2 ± 6,1 174,8 ±6,2
Þyngd (kg) 86,8 ± 14,2 89,0 ± 15,0 79,9 ± 13,6
Þyngdarstuðull (kg/m2) 26,7 ± 4,6 27,2 ± 4,5 26,4 ± 4,1
Fita, hlutfall af líkamsmassa (%) 22,9 ±5,3 25,8 ± 4,9 26,8 ± 5,3
Vöðvahlutfall (%) 73,8 ±4,9 71,1 ±4,6 70,0 ±5,0
Þjálfun (skipti á viku) 3,0 ±2,5 2,9 ±2,5 3,9 ±3,2
Gripstyrkur (kg) 43,7 ± 13,3 43,1 ± 10,8 33,9 ± 9,5
fituprósentu þeirra sem stunduðu/stunduðu ekki
fþróttir fyrir 20 ára aldur var gerður með Student’s
t-prófi fyrir mismunandi aldurshópa. Fjölþáttaað-
hvarfsgreining var notuð til þess að meta samband
fituprósentu og þjálfunar (skipti á viku, samfelld
breyta), að teknu tilliti til aldurs og orkuneyslu. Slík
greining var einnig notuð til þess að meta samband
vöðvamassa og þjálfunar, að teknu tilliti til aldurs
og sambands gripstyrks við vöðvamassa, þjálfun og
aldur. Veldisvísagreining (logistic regression) var
notuð til þess að meta tengsl líkamlegrar þjálfunar á
ofþyngd og offitu (þyngdarstuðull >25) að teknu til-
liti til aldurs og reykinga (reykir/reykir ekki). Þjálfun
var hér skipt í flokkana aldrei, 1-2 sinnum í viku, 3-4
sinnum í viku og 5 sinnum í viku eða oftar og aldur
meðhöndlaður sem samfelld breyta. Öll tölfræði var
unnin sérstaklega fyrir konur og karla. Við úrvinnsl-
una var notað tölfræðiforritið SPSS (útgáfa 11,0,
SPSS Inc., Chicago, II, BNA).
Niðurstöður
Af 2310 einstaklingum sem fengu boð um þátttöku
voru 228 er svöruðu ekki og 452 vildu ekki eða gátu
ekki tekið þátt. Alls tóku því 1630 einstaklingar þátt
í rannsókninni (70,6% þátttaka). Þar sem markmið
rannsóknarinnar var að lýsa líkamlegri áreynslu
almennt var enginn útilokaður sökum sjúkdóma eða
lyfjatöku. Yfirlit yfir helstu breytur er að finna í töflu
III.
Þyngdarstuðull hækkaði meðal þátttakenda á
miðjum aldri en lækkaði aftur hjá þeim elstu. Hlutfall
fitu af líkamsmassa jókst einnig með hækkandi aldri.
Hjá konum var hlutfallið að meðaltali 33% hjá þeim
yngstu og 38,4% hjá þeim elstu en var þó hæstur 40%
hjá 70 ára konum. Meðaltalshlutfall fitu var 22,9%,
Læknablaðið 2004/90 481