Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / AHRIF REYKINGA
Aldrei reykt
Fyrrverandi sígarettu-
reykingafólk
Hættu sigarettureyking-
um á rannsóknartíma
Sígarettur <15 á dag
Sígarettur &15 á dag
80 85 90
Meðalævilengd, ár
Mynd 1. Meðalœvilengd
karla og kvenna eftir
reykingavenjum sem
ákvarðaðar voru í tveim
heimsóknum með 15-19
ára millibili.
Loks er á mynd 1 sýnd meðalævilengd karla
og kvenna í helstu reykingaflokkum og hún borin
saman við ævilengd þeirra er hafa aldrei reykt.
Ekki var marktækur munur á ævilengd þeirra er
reyktu <15 sígarettur/dag eða >15 sígarettur á dag
en hættu á rannsóknartímanum.
Meðalævi karla er reyktu pípu/vindla en hættu
því á meðan á rannsókn stóð var ekki marktækt
frábrugðin meðalævi karla er aldrei höfðu reykt
(súla ekki sýnd á myndinni). Konur í þessum reyk-
ingaflokki voru of fáar til að gefa marktækar nið-
urstöður. Meðalævi karla er reyktu pípu/vindla að
staðaldri var um 76 ár (súla ekki sýnd) en konur
voru einnig of fáar í þessum flokki til að marktæk-
ar niðurstöður fengjust.
Skil
Pessi rannsókn hefur sýnt að venjulega aðferðin
við mat á áhættu reykinga, það er að ákvarða reyk-
ingaflokk eingöngu með einni upphafsrannsókn
og fylgja síðan rannsóknarhópnum eftir með tilliti
til sjúkdóma og dauða í einhvern árafjölda, leiðir
til verulegs vanmats á áhættu reykinga. Þetta er
sérstaklega áberandi varðandi heildardauða og
krabbameinsdauða í báðum kynjum. Þannig var
áhættuhlutfallið (hazard ratio) á krabbameins-
dauða 3,85 meðal þeirra er reyktu >15 sígarettur
á dag við báðar komur en 2,72 ef reykingaflokkur
var ákvarðaður eingöngu eftir svörum við fyrri
komu. Samsvarandi tölur fyrir heildardauða voru
2,89 og 2,07. Meðal kvenna var hlutfallsleg áhætta
á krabbameini minni en hjá körlum en áhætta
á kransæðasjúkdómi meiri. Reykingar reyndust
áhættumeiri hjá konum en hjá körlum varðandi
heildardánartíðni og áhætta á kransæðasjúkdómi
minnkaði ekki eins mikið og hjá körlum þegar
reykingum var hætt milli fyrri og seinni heimsókn-
ar. Annar athyglisverður munur á körlum og
konum varðandi áhættu á kransæðasjúkdómi er
að meðal kvenna vex áhættan með vaxandi fjölda
sígarettna sem reyktar eru daglega en ekki hjá
268 Læknablaðið 2006/92
körlum sem þegar hafa náð hámarksáhættu við 15
sígarettur á dag.
Ahætta sem tengist pípu-/vindlareykingum var
metin í karlahópnum en konur í þessum reyk-
ingaflokki voru of fáar til þess að það væri hægt.
Áhætta tengd þessari tegund reykinga er á milli
sígarettureykinga og fyrrverandi reykinga. Peir
sem reykja pípu/vindla við báðar heimsóknir voru
í mun meiri áhættu í öllum sjúkdómsflokkum en
þeir sem metnir voru eingöngu eftir reykinga-
flokki við fyrri heimsókn.
í þessu þýði miðaldra fólks höfðu sígarettureyk-
ingar þau áhrif að minnka ævilíkur karla um 13 ár
ef þeir reyktu >15 á dag við báðar heimsóknir en
níu ár ef þeir reyktu <15 á dag. Þessar tölur urðu
aðeins átta og fjögur ár ef miðað er eingöngu við
reykingar við fyrri heimsókn. Meðal kvenna voru
samsvarandi tölur 10 ár ef þær reyktu >15 á dag en
sex ár ef þær reyktu <15 á dag. Vanmat á ævilíkum
með því að miða eingöngu við reykingar við fyrri
heimsókn var minna en hjá körlum en þó verulegt
hjá konum sem reyktu <15 á dag, það er tvö ár.
I nýlega birtri rannsókn á breskum læknum sem
fæddir voru 1900-1930 (eingöngu karlar) reyndust
viðvarandi sígarettureykingar stytta ævilengd um
10 ár (2).
Eins og áður getur hafa flestar rannsóknir á
skaðlegum áhrifum reykinga byggt á aðeins einni
grunnrannsókn á reykingavenjum. í mörgum
þróuðum ríkjum á Vesturlöndum hefur reykinga-
tíðni, sérstaklega meðal karla, farið minnkandi
undanfarna áratugi (15). Þetta leiðir til vanmats á
áhættu sem tengist reykingum. 1 finnskri hóprann-
sókn var sýnt fram á þetta að því er varðar krans-
æðasjúkdóm (16).
Mikilvægi þess að mæla áhættuþætti oftar en
einu sinni á rannsóknartímanum vegna svokallaðs
„regression dilution“ hefur verið sýnt bæði varð-
andi kólesteról og blóðþrýsting (17,18) og á einnig
við um reykingar samkvæmt okkar niðurstöðum.
I Framingham og Whitehall rannsóknunum (17)
var þannig sýnt fram á „að óleiðrétt tenging sjúk-
dómsáhættu við grunnmælingu vanmetur raunveru-
leg tengsl við venjuleg gildi þessara áhættuþátta um
þriðjung á fyrsta áratugnum, um nálægt helming á
öðrum áratugnum og um tvo þriðju á þriðja ára-
tugnum. Því getur þurft að mæla slíka áhættuþætti
aftur eftir einhvern tíma frá því grunnmæling var
gerð til þess að leiðrétta fyrir „regression dilution“
að minnsta kosti á hluta þátttakenda“.
I rannsókn Emberson (18) kom í ljós „að notk-
un einnar grunnmælingar á heildarkólesteróli olli
47% (95% vikmörk 44-50%) vanmati á tengslum
við kransæðasjúkdóm á þriðja áratug eftirfylgni:
fyrir lagbilsþrýsting var samsvarandi vanmat 76%
(95% vikmörk 73-78%). Að leiða hjá sér afleið-
i