Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 24

FRÆÐIGREINAR / HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA
heilsugæslustöðvanna. Niðurstöðurnar á Monkey
Bay svæðinu eru í fullu samræmi við rannsóknir
í nálægum löndum. I rannsókn frá Kenýa féllu
86% af vandamálum innan IMCI kerfisins (21)
og 87% í Eþíópíu (22). I Eþíópíu voru þrjú helstu
vandamálin hiti, hósti og niðurgangur, líkt og í
þessari rannsókn.
A rannsóknartímabilinu var annað hvert barn
yngra en fimm ára flokkað með malaríu. Sam-
kvæmt IMCI er hiti eina einkennið sem þarf að
vera til staðar svo veikt barn fái malaríu flokkun
og viðeigandi meðferð (18). Því er malaría augljós-
lega ofgreindur og ofmeðhöndlaður sjúkdómur á
Monkey Bay svæðinu. Sem dæmi er líklegt að stór
hluti barna yngri en tveggja mánaða í Nankhwali
sem voru flokkuð með malaríu hafi í raun ekki
verið með malaríu. Nýburar hafa lalsverða vörn
gegn malaríu fyrstu mánuði ævi sinnar (23, 24)
og ættu því sárafáir þeirra að vera með sjúkdóm-
inn. Þar sem malaríu flokkunin byggir nær aldrei
á blóðrannsóknum hefur mat heilbrigðisstarfs-
mannanna allt að segja um hvort börn séu flokkuð
með malaríu eður ei. Mismuninn á hlutfalli barna
sem flokkast með malaríu á milli heilbrigðisstofn-
ana má að einhverju leyti skýra með mismunandi
aðferðum heilbrigðisstarfsmanna við skoðun á
börnum.
IMCI þjálfun hefur áhrif á það hvernig starfs-
fólk skoðar börn og gæti því haft eitthvað að segja
um breytileika á hlutfalli barna sem flokkuð voru
með malaríu. I Nankhwali var stórt hlutfall barna
flokkað með malaríu. Á þeirri heilbrigðisstofnun
sinnti einn starfsmaður komum barna og var hann
ekki þjálfaður í IMCI. Á hinum stofnununum var í
það minnsta einn IMCI-þjálfaður starfsmaður. Þar
sem starfsmenn MBCH hafa rannsóknarstofu til
aðstoðar við greiningu á malaríu má ætla að undir
venjulegum kringumstæðum sé næmi og sértæki
við greiningu hennar meiri þar en annars staðar.
Hins vegar var rannsóknarstofan lokuð stóran
hluta rannsóknartímabilsins og því hefur tilvist
hennar ekki haft veruleg áhrif á niðurstöðurnar. Sá
munur sem þessi rannsókn sýnir á malaríuflokkun
veikra barna milli ríkisrekinna og CHAM rekinna
stofnanna er því athyglisverður. Starfsfólkið hefur
almennt svipaða menntun og umhverfið svipað
hvað varðar malaríusmit.
Malaría er hættulegur sjúkdómur og dregur
eina milljón ungra barna í heiminum til dauða á
ári hverju (25) og eiga 94% þessara dauðsfalla sér
stað í Afríku (5). Tíma starfsmanna er því ekki illa
varið í að meðhöndla þennan sjúkdóm. Því er mik-
ilvægt að finna leiðir til að koma í veg fyrir malaríu
og bæta greiningu og meðferð hennar svo unnt sé
að draga úr barnadauða. Á Monkey Bay svæðinu
má meðal annars stuðla að því að starfsfólk fari á
upprifjunarnámskeið í IMCI og að þeir sem ekki
hafi hlotið þjálfun í að beita vinnuferlunum fái
hana. Þannig má bæta skoðun á börnum, flokkun
þeirra í sjúkdómsflokka og að þau fái viðeigandi
meðferð. Auk þess er mikilsvert að stuðla að góðu
aðgengi að lyfjum og betri nýtingu á rannsókn-
arstofunni í MBCH.
Öndunarfærasýkingar valda um tveimur millj-
ónum dauðsfalla barna yngri en fimrn ára á ári
hverju (26). Að frátalinni malaríu eru þær helsta
dánarorsök barna yngri en fimm ára (27). Rúmur
þriðjungur sjúkdómsflokkana á Monkey Bay svæð-
inu voru öndunarfærasýkingar. Mun minna var um
lungnabólguflokkanir en aðrar öndunarfærasýk-
ingar. I rannsókninni sést mikill munur í greiningu
öndunarfærasýkinga milli heilbrigðisstofnana. Það
bendir til þess að flokkanirnar séu ónákvæmar.
Greining lungnabólgu er erfið á þessu svæði og
hafa heilbrigðisstarfsmenn einungis nokkur klínísk
einkenni, svo sem sog við innöndun (stridor), hrað-
öndun (tachypnoea) og inndrátt á brjóstkassa (chest
indrawing) (18) til að flokka barn með lungnabólgu
en notast ekki við hlustpípu. Niðurstöður rann-
sókna í afskekktum þorpum í lágtekjulöndum sýna
að 12,7 til 16,8 nýjar öndunarfærasýkingar verða á
hverjum 100 „barna-vikum“ sem börnunum er fylgt
eftir og að þar af eru 0,2 til 3,4 ný lungnabólga (28).
Út frá þeim gögnum sem safnað var í þessari rann-
sókn er ekki hægt að dæma um það hvort sama hlut-
fall öndunarfærasýkinga á Monkey Bay svæðinu sé
lungnabólga. Engu að síður voru í þessari rannsókn
fimm sinnum fleiri börn flokkuð með aðrar önd-
unarfærasýkingar en lungnabólgu. Mikilvægt er
fyrir heilbrigðisstarfsmenn að ná góðum tökum á
að greina börn með lungnabólgu frá þeim sem hafa
aðrar öndunarfærasýkingar sem oft eru sjálflækn-
andi.
Þrátt fyrir að dauðsföllum af völdum niðurgangs
hjá börnum yngri en fimm ára hafi fækkað úr 4,6
milljónum á árið 1980 í 2,5 milljónir árið 2003
(29, 30) er niðurgangur enn næst algengasta dán-
arorsök barna í heiminum (5). Áætlað hefur verið
að börn yngri en fimm ára fái niðurgang að með-
altali um þrisvar sinnum á ári en að 6-11 mánaða
gömul börn fái niðurgang allt að fimm sinnum á ári
(30). Niðurstöður okkar frá Monkey Bay svæðinu
sýna að niðurgangur var algengastur í hópi barna
á aldrinum 2-11 mánaða. Hins vegar er í ljósi þess
hve algengur niðurgangur er á heimsvísu og hve
mörg börn hann dregur til dauða athyglisvert hve
lítið hlutfall (5%) barna var skráð með niðurgang
á Monkey Bay svæðinu á rannsóknartímabilinu.
Ekki er hægt að skýra þessa lágu tíðni út frá þeim
gögnum sem liggja fyrir. Hugsanlegt er að nið-
urgangur hjá börnum á Monkey Bay svæðinu sé
ekki skráður í bækur heilbrigðisstofnananna fimm
276
Læknablaðið 2006/92
J