Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA
þar sem hann sé talinn vera hluti af sjúkdóms-
mynd annarra sjúkdóma eins og malaríu. Önnur
ástæða gæti verið að langvarandi niðurgangur
(>14 dagar) sé vangreindur. Slíkt ástand leiðir oft
til vannæringar og dauðsfalla (31) og mætti huga
frekar að þessum vanda hjá börnum á Monkey
Bay svæðinu. Einnig er hugsanlegt að mæðrum
og öðrum fjölskyldumeðlimum þyki ekki hætta
stafa af niðurgangi og sæki því ekki heilbrigð-
isþjónustu fyrir börn sín. Að lokum er hugsanlegt
að tíðni niðurgangssýkinga hafi verið lág á meðan
rannsókninni stóð. Þar sem rannsóknin tók ein-
ungis til göngudeildarskráninga á einum mánuði á
þurrkatímabili þyrfti frekari rannsóknir til að sýna
hvernig sjúkdómsmynstrið breytist eftir árstíðum.
Ætla má að tíðni niðurgangs og malaríu sé meiri á
rigningartímabilum.
Samkvæmt IMCI vinnuferlunum er heilbrigð-
isstarfsmanni gert að meta næringarástand barns
meðal annars með því að meta hvort barnið
sé blóðlítið, hvort bjúgur sé til staðar og hvort
barnið sé innan réttra þyngdarmarka (18). Þessar
aðferðir eru því eina leið starfsmanna á öllum heil-
brigðisstofnununum nema á MBCH til að rneta
blóðleysi. Við blóðleysi og vannæringu er mælt
með gjöf malaríulyfs, járns og A vítamíns sem og
næringarráðgjöf. Árið 2003 birtist rannsókn frá
nágrannalandinu Tansaníu um blóðrauða mæling-
ar hjá tæplega tvö þúsund börnum þar sem 87%
þeirra voru með blóðrauðagildi minna en 110 g/L
og 39% með gildi minna en 80 g/L (32). Önnur
rannsókn framkvæmd í suðurhluta Malaví sýndi
fram á mikið blóðleysi barna yngri en fimm ára
í landshlutanum en meðalgildi blóðrauða var 84
g/L í börnum á aldrinum 2-4 ára barna (33). Auk
þessa mega ungir Malavar þola umtalsverða van-
næringu og fjölda sýkinga sem leiða til blóðleysis
og næringarskorts (34). Því má ætla að á rannsókn-
artímabilinu hafi raunverulegur fjöldi vannærðra
og blóðlítilla barna á Monkey Bay svæðinu verið
mun meiri en fjöldi vannærðra og blóðlítilla barna
sem skráður var í rannsókninni. I ljósi þessarar
niðurstöðu er mikilvægt að bæta greiningu og með-
ferð á næringarskorti og blóðleysi. Þar sem fjöldi
barna sem voru flokkuð með blóðleysi var lágur
og rannsóknarstofa MBCH var lokuð stóran hluta
rannsóknartímabilsins er ekki unnt að meta hvort
tilvist hennar á MBCH hafi áhrif á hve stór hluti
barna er flokkaður með blóðleysi. Slík rannsókn-
arstofa hefur þó augljóst gildi til að bæta grein-
ingu og meðferð á blóðleysi og mikilvægt er að
starfsemi hennar sé tryggð.
Mikilvægt er að stjórnvöld í þeim löndum sem
framkvæma IMCI útvegi viðeigandi lyf. Á öllum
heilbrigðisstofnununum á Monkey Bay svæðinu
er svigrúm til úrbóta á þessu sviði. Sérstaklega
er mikilvægt að hafa öll þau sýklalyf og lyf gegn
sníkjudýrum sem mælt er með í IMCI til að geta
veitt meðhöndlun á þeim sjúkdómum sem bæði
eru svo algengir á svæðinu og valda mörgum
dauðsföllum. Járn var til á öllum stöðum sem
getur verið birtingarmynd á slælegri flokkun og
meðhöndlun blóðleysis og vannæringar.
Frá því um miðjan níunda áratuginn hefur
Alþjóðabankinn haft þá stefnu að þjónustugjöld
í heilbrigðiskerfinu séu nauðsynleg til að styðja
við uppbyggingu og rekstur þess. Margar rann-
sóknir hafa aftur á móti sýnt að þjónustugjöld eru
ekki skilvirk leið til að kosta heilbrigðiskerfi, þau
hafa mun verri afleiðingar fyrir fátæka en þá ríku,
leiða ekki til bættrar þjónustu né betri þekjunar
starfsemi og lengja tíma frá upphafi veikinda þar
til heilbrigðisþjónusta er sótt (35). Þar sem þessi
stefna hefur verið tekin upp hefur komum gjarnan
fækkað um 30-50% (36,37). í ljósi þess var athygl-
isvert að kanna hvort munur væri á tíðni heim-
sókna á Monkey Bay svæðinu milli ríkisrekinnar
þjónustu sem er ókeypis og CHAM stofnana þar
sem greitt er fyrir þjónustuna. Niðurstöður skrán-
inga á göngudeildum heilbrigðisstofnananna sýna
að börn og fullorðnir sækja í ríkari mæli þjónustu
ríkisrekinna heilbrigðisstofnana en CHAM rek-
inna og er munurinn tölfræðilega marktækur og
mestur hjá börnum á aldrinum 5-14 ára. Með þeim
gögnum sem liggja fyrir er ekki unnt að meta hvort
heilbrigðisstofnanirnar séu sóttar af íbúum annara
upptökusvæða í einhverjum mæli eður ei. Einnig
er hugsanlegt að tölur frá MBCH séu skekktar þar
sem sjúkrahúsinu er ætlað að veita miðlæga þjón-
ustu fyrir allt svæðið. Hins vegar má ætla að þjón-
ustustigið við veik börn á heilbrigðisstofnununum
fimrn hafi verið svipað á rannsóknartímabilinu
þar sem rannsóknarstofa MBCH var lokuð stóran
hluta rannsóknartímabilsins og stofnunin er enn
ekki fullbúin sem svæðissjúkrahús.
Munurinn í aðsókn að ríkisreknum og CHAM
reknum stofnunum er það mikill að Ijóst þykir
að starfsemi Nankumba og MBCH (ríkisrekinna
heilbrigðisstofnanna) er eftirsótt og mjög mik-
ilvæg. Þjónustugjöld CHAM stofnananna eru
visst áhyggjuefni þar sem greiðslur fyrir heilbrigð-
isþjónustu í nágrannalöndum hafa helst bitnað á
þeim fátæku (38-40). Þessi mismunur leiðir til innri
skekkju í heilbrigðiskerfinu með álagi á starfsfólk
ríkisrekinna stofnanna, sem er fátt og illa launað.
Mikilvægt er að stjórnvöld haldi áfram þeirri stefnu
að krefjast ekki greiðslu í ríkisreknum stofnunum
og að þau beili sér fyrir því að fleiri heilbrigð-
isstofnanir veiti endurgjaldslausa þjónustu. Því er
ánægjulegt til þess að vita að stjórnvöld eiga nú í
viðræðum við CHAM stofnanirnar til að þær veiti
einnig gjaldfrjálsa þjónustu.
Læknablaðið 2006/92 277