Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 83

UMRÆÐA & FRÉTTIR / MINNING
ln memoriam
Baldur Garðar Johnsen
Hann var fæddur 22. október 1910 og dáinn 7.
febrúar 2006. Útförin fór fram í kyrrþey að fyrir-
mælum hins látna.
Baldur varð stúdent úr stærðfræðideild Mennta-
skólans í Reykjavík árið 1930 og lauk kandídats-
prófi í læknisfræði 20. júní 1936. A háskólaárunum
tók hann virkan þátt í félagslífi. Hann hafði for-
göngu um að endurreisa Iþróttafélag stúdenta og
var í stjórn þess. Starfsárið 1932-33 voru í stúd-
entaráði Háskóla Islands læknanemarnir Baldur
Johnsen, Bjarni Jónsson og Olafur Geirsson. Mun
þeim hafa komið saman um að annar aðili en
ráðið væri heppilegri og réttari til þess að vinna að
hagsmunamálum læknanema og gengust þeir því
fyrir stofnun Félags læknanema. Baldur Johnsen
var síðan kjörinn fulltrúi hægri manna í stúd-
entaráðinu haustið 1933 og varð hann formaður
þess næsta starfsár.
Baldur fékk snemma mikinn áhuga á náttúru-
vísindum og fyrstu vísindaritgerð sína birti hann
í Náttúrufræðingnum árið 1932. Fjallaði hann
þar um eigin tilraunir á lyfjagrasinu (Pinguicula
vulgaris) sem einnig hefir verið nefnt hleypisgras
vegna nota þess við skyrgerð. Sumarið 1932 hóf
Baldur könnun á gróðurfari heimabyggðar sinnar,
Vestmannaeyja, og hélt þeim áfram sumarið eftir.
Hann beitti þar, eins og hann segir frá í formáls-
orðum, mælingaaðferðum danska grasafræðings-
ins Christen Raunkiær. Niðurstöðurnar birtust í
riti Vísindafélags íslendinga 1939. Baldur áttaði sig
snemma á tengslum manns og náttúru og tileinkaði
sér þá þegar þau fræði sem fengu heitið vistfræði í
lok sjöunda áratugarins.
Baldur kvæntist árið 1936 Jóhönnu Jóhanns-
dóttur frá Möðruvöllum í Eyjafirði. Þeim fæddust
fjögur börn: Björn 1936, Sigfús 1940, Skúli 1941 og
Anna 1946. Jóhanna Johnsen andaðist 1996.
Baldur stundaði framhaldsnám í Kaupmanna-
höfn 1936-38 og jafnframt klíníska náminu kynnti
hann sér heilbrigðisfræði, lífeðlisfræði og meina-
fræði. Hann var skipaður héraðslæknir í Ögur-
héraði 1938 og í ísafjarðarhéraði 1942 og gegndi
jafnframt Ögur- og Hesteyrarhéruðum þegar ekki
fengust læknar þangað.
Á ísafjarðarárunum tóku Baldur og Jóhanna
virkan þátt í bæjarlífinu. Hún hafði lært söng
og söngkennslu í Danmörku og kenndi söng og
annaðist raddþjálfun. í ritdómi í Morgunblaðinu
árið 1945 segir gagnrýnandi um hljómleika Sunnu-
kórsins frá ísafirði að tónmyndin hafi verið einkar
samfelld og laus við ofreynslu, enda raddirnar
óvenju þýðar. Þakkar hann það meðal annars
kennslu og raddþjálfun Jóhönnu Johnsen. Hann
bætir því við að hæfileiki Jóhönnu til að veita
kvenröddum hinn eftirsótta höfuðresónans muni
sjaldgæfur hér á landi og væri mikill fengur að fá
frú Jóhönnu suður til lengri dvalar og tilsagnar
söngfólks. Sjálfum er mér í barnsminni uppfærzla
tónlistarfélaganna á ísafirði á Meyjaskemmunni,
söngleik byggðum á lögum eftir Franz Schubert.
Þar söng frú Jóhanna eitt aðalhlutverkið með
miklum glæsibrag og geislaði af henni á sviðinu.
Baldurvaríbæjarstjórn ogfræðsluráði ísafjarðar
1944-50 og jafnframt formaður skólanefndar hús-
mæðraskólans. Hann var í stjórn ýmissa félagasam-
taka og gekkst fyrir stofnun Læknafélags Vest-
fjarða, fyrsta svæðisfélaginu utan Reykjavíkur.
Þá stofnaði hann golfklúbb á Skipeyri 1944. Síðar
varð golfsvæðið undirstaða flugvallarins. Baldur
stundaði golf af kappi og varð meðal þeirra fyrstu
er fóru „holu í höggi“ hér á landi.
Á árunum 1957-59 sótti hann námskeið í Royal
Institute of Public Health & Hygiene í London
og lauk þaðan prófi í heilbrigðisfræðum, sem nú
er farið að nefna lýðheilsufræði. Prófritgerð hans
fjallaði um manneldi og heilsufar á íslandi í ellefu
aldir með sérstakri skírskotun til tannskemmda.
Hann hlaut sérfræðiviðurkenningu í hagnýtri heil-
brigðisfræði 1949.
Árið 1950-51 var Baldur starfandi læknir í
Reykjavík og jafnframt læknir við bandaríska her-
sjúkrahúsið á Keflavíkurflugvelli og árið 1951 varð
hann héraðslæknir í Vestmannaeyjum. Hann tók
þar við góðu búi og nú gat hann komið á þeim nýj-
ungum sem hann hafði viðað að sér í Bretlandi.
Árið 1960 venti hann kvæði sínu í kross og gerð-
ist aðstoðarlæknir á Rannsóknastofu Háskólans í
meinafræði. Níu árum síðar hlaut hann sérfræði-
viðurkenningu í líffærameinafræði og hafði þá
lagt fram ritgerð um kannanir sínar á burðarmáls-
dauða. Þeim athugunum hélt hann áfram næstu
árin og árið 1983 birti hann í Læknablaðinu grein
með endanlegum niðurstöðum sínum um orsakir
burðarmálsdauða á íslandi 1955-76. Baldur var
sérfræðingur á rannsóknastofunni til ársins 1970
og síðan ráðgjafi stofnunarinnar í líffærameina-
fræði ungbarna 1970-77.
Lög um hollustuvernd og heilbrigðiseftirlit voru
samþykkt 1969 og snemma árs 1970 var Baldur
Johnsen skipaður forstöðumaður og yfirlæknir
Baldur Garðar Jolinsen
lœknir 1910-2006.
Örn Bjarnason
Læknablaðið 2006/92 335