Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 34

LYFJAMÁL / AUKAVERKANIR
Mynd 2.. Myndin sýnir
aldursdreifingu fyrir þá
sem fengu aukaverkanir.
Mynd 3. Myndin sýnir
dreifmgu aukaverkanatil-
kynninga eftir lyfjaflokki.
Flokkunin er samkvœmt
ATC-kerfi en „Ná“ táknar
náttúruefni.
Aldursdreifing þeirra sem fengu aukaverkanir er
sýnd á mynd 2. Algengast er að sjúklingar séu 50-80
ára (alls 49 eða 57% tilkynninganna) og athygl-
isvert er hve fjöldinn fellur skyndilega eftir 80 ára
aldur. Einn einstaklingur var yfir 100 ára gamall.
Mynd 3 sýnir dreifingu aukaverkanatilkynn-
inga eftir lyfjaflokki. Flokkunin er samkvæmt
ATC-kerfinu (sbr. Sérlyfjaskrá) sem er alþjóðlegt
flokkunarkerfi lyfja. „Ná“ táknar náttúruefni.
Algengustu flokkarnir eru N (tauga- og geðlyf),
L (æxlishemjandi lyf og lyf til ónæmistempr-
unar) og M (vöðvasjúkdóma- og beinagrindarlyf).
Athyglisvert er að engar tilkynningar bárust um
aukaverkanir lyfja í flokki B.
Umræða
Sérstöku átaki til að fá íslenska lækna til að senda
inn tilkynningar um aukaverkanir lyfja var hleypt
af stokkunum árið 1999. Þetta átak er nú farið að
skila árangri og lítur út fyrir að innan fárra ára
verði fjöldi aukaverkanatilkynninga orðinn hlut-
fallslega svipaður og í nágrannalöndum okkar.
Stundum er spurt til hvers sé verið að safna
tilkynningum um aukaverkanir lyfja. Tilgreina
má margar ástæður en fyrst er að telja að slíkar
tilkynningar eru nær eina leiðin sem við höfum
til að fá upplýsingar um sjaldgæfar aukaverkanir.
Sjaldgæfar aukaverkanir koma yfirleitt ekki fram
fyrr en eftir markaðssetningu lyfja vegna þess að
þær klínísku rannsóknir sem gerðar hafa verið
á þeim tímapunkti eru ekki nægjanlega stórar.
Nægjanlega mikill fjöldi sjúklinga fer ekki að taka
viðkomandi lyf fyrr en eftir markaðssetningu.
Skipuleg söfnun upplýsinga um aukaverkanir og
úrvinnsla þeirra upplýsinga eykur þekkingu á
viðkomandi lyfi, kostum þess og göllum, og gerir
þannig notkun viðkomandi lyfs markvissari og
öruggari. Ef slík upplýsingasöfnun er eðlilegur
hluti af starfi lækna og annarra heilbrigðisstarfs-
manna gerir það alla meira vakandi fyrir aukaverk-
unum sem einnig er til hagsbóta fyrir sjúklingana.
í Evrópu, og reyndar miklu víðar, er vaxandi
áhugi á lyfjagát. Þessi áhugi lýsir sér meðal annars
í skerptum reglum og auknum kröfum sem snúa
bæði að lyfjastofnunum og lyfjaiðnaðinum.
í mörgum nálægum löndum, til dæmis Noregi
og Svíþjóð, hvílir lagaleg skylda á læknum að til-
kynna alvarlegar og óvæntar aukaverkanir lyfja.
I nýlegri sameiginlegri yfirlýsingu samtaka evr-
ópskra lækna og lyfjaiðnaðarins (4) er læknum
skylt að tilkynna aukaverkanir lyfja. Eðlilegt er
að ræða hér á landi hvort breyta eigi lögum í þessa
veru.
Fátt kom verulega á óvart í því uppgjöri sem
hér er kynnt en þó eru nokkur atriði sem vekja
athygli. Langflest dauðsföll og stór hluti alvarlegra
aukaverkana í Noregi og Svíþjóð voru vegna
segavarnalyfja (ATC-flokkur B) en engin tilkynn-
inganna hér á landi var vegna þessa lyfjaflokks.
Þetta hlýtur að vekja spurningar. Hlutur alvarlegra
aukaverkana var svipaður hér á landi (38%) og
í Svíþjóð (36%) en talsvert minni en í Noregi
(56%). Hlutur barna var svipaður hér og í Noregi
en talsverl minni en í Svíþjóð. Fjöldi aukaverk-
anatilkynninga hefur verið stöðugt vaxandi í
Noregi og Svíþjóð undanfarin ár og var fjölgun
tilkynninga í Noregi milli áranna 2003 og 2004 um
30%. Umreiknað á hverja 300.000 íbúa var fjöldi
aukaverkanatilkynninga fyrir árið 2004 nálægt 115
í Noregi og 135 í Svíþjóð og mætti stefna að því hér
á landi að ná svipuðum tölum á næstu árum.
Ekki er síður ástæða til að safna á skipulagðan
hátt upplýsingum um aukaverkanir af völdum
náttúruefna(náttúrulyfja, náttúruvara og fæðubót-
286 Læknablaðið 2006/92
J